تیر ماه ۱۳۳۱ ـ روز شادی ایرانیان و برکناری ژنرالهایی که دستور تیر اندازی به مردم را داده بودند

۳۱ تیر ماه ۱۳۳۱ روز شادی ایرانیان به خاطر پیروزی سیاسی در «سی ام تیر» و بازگرداندن دکتر مصدق به حکومت بر خود بود و در سراسر کشور جشن و مراسم شادمانه برگذار بود.
در همین روز دکتر مصدق دستور داد که به اتهام تیراندازی به مردم در سی ام تیر ماه، سرلشکر محمد صادق کوپال رئیس شهربانی، سرلشکر عباس گرزن رئیس ستاد ارتش و سرلشکر مهدیقلی علوی مقدم فرماندار نظامی تهران از کار برکنار، بازنشسته و جهت محاکمه و مجازات تسلیم دستگاه قضایی شوند. تعقیب قضائی اینان و سایر متهمان به تیراندازی به مردم که چیزی جز دمکراسی، حقوق اساسی و حکومت قانون نمی خواستند از روز بعد آغاز شد. براندازی ۲۸ مرداد نه تنها مانع از مجازات این متهمان شد بلکه بازنشستگی آنان لغو و به مقامات مهم تازه منصوب شدند. سرلشکر گرزن فرمانده واحدهای نظامی مستقر در جنوب کشور و علوی مقدم نخست رئیس شهربانی و سپس وزیر کشور و سپهبد شد. سرلشکر کوپال از همقطاران رضا شاه برای نخستین بار در ۱۳۰۸ رئیس شهربانی شده بود.
دکتر مصدق در همین روز وصیت کرد که پس از مرگ، او را درکنار کشته شدگان سی ام تیر و در همان گورستان دفن کنند. در اسفندماه ۱۳۴۵ که مصدق درگذشت، شاه مانع از انجام این وصیت شد زیرا می ترسید که مردم تظاهرات علیه او را از همین گورستان آغاز کنند. شاه حتی اجازه چاپ آگهی اعلام مجلس ختم و برگذاری چنین مجلسی را به صورت عمومی برای مصدق نداد و او را در تبعیدگاهش در احمدآباد ساوجبلاغ (نزدیک کرج) دفن کردن که در نخستین نیمه اسفند پس از انقلاب (اسفند ۱۳۵۷) صدها هزار ایرانی به آنجا رفتند و علیه خودکامگی و خودخواهی شاه سخنرانی کردند و شعار دادند. آرامگاه مصدق اینک از ابنیه ملی است؛ ملیّون و دوستداران او در هر مناسبت به آنجا می روند.
پیروزی ایرانیان در سی ام تیرماه ۱۳۳۱ نه تنها صفحه ای از تاریخ عمومی و فصلی از تاریخ ایران را تشکیل می دهد، بلکه بخش مهمی از تاریخ دمکراسی را هم به خود اختصاص داده است. شکست توطئه استعماری و ضد دمکراتیک انتصاب احمد قوام به نخست وزیری ثابت کرد که در آن زمان دست کم گروه بزرگی از مردم ایران به اهمیت دمکراسی و ارزش آرای خود واقف شده بودند و آماده بودند از انتخاب سیاسی خود تا پای جان دفاع کنند. پس از براندازی ۲۸ مرداد تلاش بسیار بعمل آمد که تفکر دمکراتیک از میان ایرانیان رخت بر بندد و نسبت به دمکراسی بی علاقه و منفعل شوند و مخالفت با صدور پروانه تاسیس حزب و انتشار روزنامه جز به افرادی مشخص در همین راستا صورت گرفته است.
از شکست توطئه تیرماه ۱۳۳۱ بیش از هرکس، وینستون چرچیل نخست وزیر وقت انگلستان که چشم امید به دولت قوام بسته بود ناراحت شد و از روز بعد به طرح نقشه تازه پرداخت و تا براندازی حکومت دکتر مصدق آرام نگرفت.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز