سه تار

« سه تار سازی است قدیمی و از دسته سازهای زهی كه در اثر ضربه ناخن انگشت سبابه به صدا در می آید . وجه تسمیه سه تار معلوم است ؛ زیرا اول دارای سه سیم بوده و بعد ها یك سیم به آن اضافه شده است . می گویند كه سیم چهارم را (مشتاق علیشاه) اضافه كرده و به نام او آن را (مشتاق) گویند . سه تار تشكیل شده از كاسه ، دسته و پنجه كه محل گوشی ها است. كاسه این ساز تقریبا كروی و به شكل گلابی است كه از وسط نصف كرده باشند.
جنس كاسه از چوب درخت توت است . روی كاسه ساز صفحه نازك چوبی قرار دارد كه در روی آن نزدیك دسته ساز چند سوراخ تعبیه شده است . اندازه سه تار در نواحی مختلف فرق می كند و بطور متوسط در حدود ۷۶ تا ۸۰ سانتی متر است محل ارتعاش آزاد سیم یعنی فاصله خرك تا شیطانك ۶۳ سانتی متر است . روی دسته به وسیله زه باریكی پرده بندی شده است و در پهلوی دسته شیاری است كه محل گره زدن زه پرده ها است .
پرده های اصلی با چند لا، زه پیچیده شده است كه آن را شاه پرده و پرده های فرعی را میان پرده می گویند . سه تار دارای چهار سیم است . سیم ها در انتها به سیم گیر متصل بوده و پس از عبور از خرك موازی هم در امتداد دسته از شیار شیطانك رد شده و بعد از یك (زه چهار لا) كه فوق شیطانك است گذشته و به گوشی ها پیچیده می شود . گوشی روی پنجه مخصوص سیم سفید (اول و سوم) و گوشی پهلوی پنجه مخصوص دو سیم زرد (دوم و چهارم) است . در آزمایش هایی كه روی تارهای مرتعش بعمل آمده معلوم شده كه سیم هایی كه با زدن مضراب به ارتعاش در می آید اگر محل مضراب در كنار باشد فراوان یا فركانس زیاد ایجاد می كند .
ازین جهت چنین سازی صدایی تیز فلزی دارد . در صورتی كه اگر به جای مضراب ناخن یا انگشت را بكار بریم از عده هارمونیك با فركانس زیاد كاسته شده و صدا ملایم تر به گوش می رسد ازین جهت صدای سه تار از سازهای مشابه لطیف تر است .
سه تار دارای ۲۵ تا ۲۸ پرده است . وسعت صوتی آن در روی سیم اول از ( do۳ تا SoI۴ ) و روی سیم زرد از ( SOI۱ تا Re۴ ) است . برای نواختن ، سه تار را روی ران پا قرار می دهند و با ناخن انگشت سبابه دست راست عمود بر امتداد سیم ضربه وارد میكنند » امین شهمیری – صداشناسی موسیقی.

منبع : روزنامه ابرار