زنان بر بال‌های رویا

زندگی دوران کودکی‌، محیط رشد کودک و آنچه در دوران کودکی تجربه می‌کند‌، بی‌شک بر زندگی آیندهء او بی‌تاثیر نیست. در میان افراد صاحب شهرت امروزی نیز افراد بسیاری هستند که داشته‌های دوران بزرگسالی خود را مدیون دیده‌ها و شنیده‌های دورهء کودکی خود هستند. فاطمه مرنیسی نیز در میان این دست از افراد قرار دارد که بی‌شک کنجکاوی دوران کودکی وی و حضور برخی زنان حاضر در محل زندگی او که گهگاه از سر محدودیت خودشان به فاطمه پند می‌دادند و نیز همیشه برای پاسخگویی به سوالات او آماده بودند، بر انتخاب‌های او در دوران جوانی و بزرگسالی بی‌تاثیر نبوده است‌. پژوهش‌ها و کتاب‌های او که فمینیست مهم و تاثیرگذاری در دنیای اسلام و فمینیسم کنونی بوده و یک فمینیست مسلمان است تاثیر به سزایی بر زندگی زنان مسلمان داشته است‌.
مرنیسی در سال ۱۹۴۰ در شهر فاس در مراکش به دنیا آمد. او در دانشگاه سوربن علوم سیاسی خواند و در دانشگاه براندیس تحصیلاتش را ادامه داد. زمانی که موفق به اخذ درجهء دکترا شد یکی از مهم‌ترین فمینیست‌های اسلامی‌ بود. او استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه رباط مراکش و نویسنده‌ای پرکار است. وی همچنین به نقش زنان در اسلام و گسترش تفکر اسلامی ‌توجه زیادی دارد. برخی او را یکی از بزرگ‌ترین اسلام‌پژوهان این عصر می‌دانند. مرنیسی در دورهء کودکی در خانواده‌ای متعصب همانند بسیاری از خانواده‌های متعصب عربآن زمان مراکش بزرگ شد که زنان را ملزم به ماندن در اندرونی‌ها می‌کردند‌. نشر و پژوهش دادار به تازگی کتابی با عنوان «زنان بر بال‌های رویا» منتشر کرده است که نوشته‌ای است از فاطمه مرنیسی با ترجمه حیدر شجاعی‌.
این کتاب که خود زندگینامه دورهء زمانی کوتاه زندگی مرنیسی برابر با سنین خردسالی و آغاز بلوغ او است‌، پر از توصیف‌های کوچک و پرکشش از زندگی در خانه‌ای بزرگ است که به رسم سنت همهء اعضای خانواده و فرزندان در آن زندگی می‌کرده‌اند; خانه‌ای که به تعبیر آن دوران حریم نامیده می‌شده است‌. کتاب «زنان بر بال‌های رویا» که تصویری گویاست از محدودیت‌ها و تبعیض‌های شدید اعمال شده علیه زنان از سوی مردانی که حتی در جنبش میهن‌پرستانهء مدرن فعال بودند، حاوی ۲۲ فصل است که نویسنده در هر کدام از این قسمت‌ها به شرح تجربه‌ای از دوران کودکی خود پرداخته است‌. در فصل شش این کتاب با عنوان اسب طامو آمده است: «زنان در روستا زیاد مقید نبودند‌. همه آنان می‌توانستند هر چه بخواهند بکارند و سوار بر اسب شوند و در دشت و صحرا بتازند‌.
با توجه به این مساله می‌توان گفت حریم ما در فاس یک زندان واقعی بود‌. یاسمن می‌گفت: «بدترین چیز برای یک زن این است که او را از طبیعت جدا سازند‌. طبیعت بهترین دوست برای زن به شمار می‌رود‌. کافی است در جویباری شنا کنی و یا بر روی علف‌ها دراز بکشی و ستارگان را رصد کنی‌. در این موقع است که زن ترسش را کنار می‌گذارد» «زنان بر بال‌های رویا» راوی روایت‌های پنهان از سطوح متفاوت یک فرهنگ خارجی است‌.
در این کتاب از زیبایی زنان صحبت شده است; از آنچه که زنان یک خانواده برای سرگرمی ‌به آن می‌پرداختند; از زندگی در یک خانه آن هم در حالی که پدر خانه محق به داشتن چند همسر و زندگی است; از چشم‌انداز سیاسی استعمار فرانسه و جنگ جهانی دوم; همچنین موسیقی فرهنگ عامه عرب و حکایت‌های رایج آن دوران‌. از محاسن این کتاب می‌توان به نثر سادهء آن اشاره کرد‌. نثر این کتاب کاملا ساده و بی‌پیرایه و به دور از تکلف‌های رایج در زبان آکادمیک است که البته در ترجمهء فارسی آن کمی‌ از آن لحن ساده فاصله گرفته شده و شاید به دلیل این که مترجم با ذهنیت کتابی ادبی به ترجمهء کتاب پرداخته اندکی متن فارسی درگیر تکلف‌های زبان ادبی شده است‌. از دیگر محاسن این کتاب می‌توان به این موضوع اشاره کرد که با وجود سایر کتاب‌هایی که به بررسی محدودیت‌های زنان عرب پرداخته‌اند این کتاب تصویری متعادل را ارایه کرده که شامل هر دو وجه خوب و بد آن است‌.
در فصل پایانی این کتاب در بند پایانی آخرین صفحه آن چنین آمده است: «مینا درباره سرنوشت توضیحاتی داد و گفت: میان زن و مرد دره عمیقی وجود دارد که هر دو آن را نمی‌فهمند‌. این جدایی میان کودکان آغاز می‌شود و مرزبندی‌ها نشان‌دهندهء این است که دو گونه آدمیزاد بر روی زمین وجود دارد; قوی و ضعیف‌... از مینا پرسیدم: چگونه می‌توانم بدانم در کدامین جهت قرار دارم؟ پاسخ او سریع و خلاصه‌وار و واضح بود: اگر نمی‌توانی مکانی را که در آن به سر می‌بری رها کنی‌، همیشه ضعیف خواهی بود ! این کتاب با قیمت ۱۸۰۰ تومان در بازار موجود است‌.

نیلوفر انسان

منبع : روزنامه سرمایه