کدام بازی برای چه سنی؟

روزهای پایانی سال تحصیلی از نظر بعضی‌ها شمارش معکوس برای شروع یک دردسر تازه است. دردسر چه کنم، چه کنم والدین برای سرگرم کردن کودکان در روزهای گرم و کشدار تابستان. این موضوع بویژه برای مادران شاغل معضلی است که لازم است برای آن چاره‌ای اندیشیده شود. در این شرایط، راه‌حلی که به فکر بسیاری از ما می‌رسد، جعبه جادویی است به نام رایانه با بازی‌هایی که می‌تواند چند ساعتی کودکان ما را سرگرم سازد و خیال ما را راحت.
شاید زمانی که برای نخستین‌بار در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی بازی‌های رایانه‌ای متولد شد، کسی تصورش را نمی‌کرد این بازی‌ها روزی آنقدر فراگیر شوند که جای بسیاری از فعالیت‌های پرنشاط و سرشار از تحرک کودکان را بگیرند؛ و بعضی از آنها چنان تاثیرات عمیق و مخربی بر جای می‌گذارند که ما ناگزیر باشیم درباره لزوم توجه به نوع بازی‌هایی که برای فرزندانمان تهیه می‌کنیم، گزارش بنویسیم و هشدار دهیم.
این پدیده جدید دانش بشری همچون دیگر ساخته‌های دست بشر دو رو دارد، که یک روی آن، استفاده درست در جهت کمک به رشد خلاقیت‌ها و پرورش فکری و تربیتی کودکان است، و روی دیگر آن، استفاده غلط و اعتیادگونه و بدون نظارت که در نتیجه اعتیاد به بازی‌های رایانه ای، تخریب روح و روان، مشکلات جسمی و حرکتی و ترویج خشونت و بی‌بند و باری را در پی دارد. کودک بازی‌های رایانه‌ای را دوست دارد به این دلیل که بخوبی می‌تواند با دیدن تصاویر دوبعدی و گاه سه‌بعدی همراه با شخصیت‌های بازی درگیر ماجراهای پرهیجان و جذابی شود که طراح بازی برای او تدارک دیده است. این بازی‌ها با استفاده ازموسیقی و تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را به کودکان کنجکاو و تشنه جنب وجوش امروزی که در خانه‌های آپارتمانی محصور شده‌اند، ارزانی می‌کند و همین جاذبه، روح و جسم آنان را مطیع خود می‌سازد و به دنیایی از تخیلات می‌برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می‌پندارند، و با آن همذات‌پنداری می‌کنند.
مدت زمانی که بازی رایانه‌ای، کودک ما را به خود مشغول می‌سازد، برخلاف فیلم به حداکثر ۱۲۰دقیقه خلاصه نمی‌شود، بلکه طی کردن مراحل مختلف یک بازی گاه چند روز طول می‌کشد و برای گذراندن این مراحل، کودک باید دست به هر کار خلافی بزند، در تمام این روزها، ذهن کودک با مسائلی درگیر است که در روند تربیتی ما جایگاهی ندارد. این در حالی است که بسیاری از خانواده‌ها درباره این‌که فرزندشان چه فیلمی می‌بیند، بسیار سختگیرند، اما بدون توجه به آثار تخریبی که یک بازی می‌تواند بر روند تربیتی کودک و بر ذهن و روح او داشته باشد، انواع و اقسام بازی‌ها را برای کودک خود خریداری می‌کنند.
● چه بازی‌هایی بخریم
اغلب بازی‌هایی که توسط شرکت‌های بزرگ طراحی و توزیع می‌شوند، کودکان را با صحنه‌های خشونت‌بار، پوشش‌های نامناسب، زمینه‌های روابط جنسی و مانند آن روبه رو می‌سازند. کودک شما در صورتی که بازی را برای او تهیه کنید که مناسب سنش نباشد، با تصاویری از خونریزی، قطع اعضای بدن، درگیری‌های شدید، نمایش مصرف الکل، داروهای غیرمجاز و مواد دخانی، تجاوز، رفتارهای جنسی، برهنگی و مانند آن مواجه خواهد شد.
همه این عوامل دست به دست هم دادند تا به گفته محمدرضا مجد رضایی معاون پژوهشی بنیاد ملی بازیهای رایانه ای ‌از ۱۰ سال پیش در دنیا رده‌بندی سنی به عنوان راه‌حلی برای کاهش آسیب‌های استفاده از رسانه‌های مختلف بصری مطرح شود. آمریکا، انگلستان، کانادا، آلمان و استرالیا اولین کشورهایی هستند که از چنین نظام رده‌بندی سنی استفاده کرده و در این زمینه صاحب‌نظر و سبک هستند. مهمترین و معروف‌ترین نظام رده‌بندی سنی بازی‌ها در این کشورها نظام ESRB است، که براساس معیارهای مورد نظر خود بازی‌ها را برای گروه‌های سنی مختلف رده‌بندی می‌کند. در این نظام بازی‌ها برای گروه‌های سنی از پیش از کودکی تا بالغین طبقه بندی می‌شوند. تولید کنندگان این رده‌بندی را با استفاده از نشانه‌ها و علائم بر روی سی دی درج کرده و در تبلیغات از آن استفاده می‌کنند.
اما در کشور ما در اواخر سال گذشته از نظام ملی رده‌بندی بازی‌های رایانه‌ای اسرا (ESRA) پرده‌برداری شد و به این ترتیب سازمان اسرا به طور رسمی کار رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای داخلی و خارجی را آغاز کرد. معاون پژوهشی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای درباره معیارهای مورد استفاده در رده‌بندی بازی‌ها می‌گوید: «در ایران به خاطر شرایط فرهنگی پس از انقلاب، رویکرد جامعه شناختی و اسلام شناختی ایران ما را به سمت توجه به موضوعات مهمی نظیر خشونت و مفاهیم مرتبط با آن، ترس و میزان آن، تبعیض و انواع آن مانند تبعیض دینی و جنسیتی، مواد مخدر، مشروبات الکلی و دخانیات و مسائل جنسی در سطوح مختلف تاثیر‌گذار خود، گفتار ناشایست و نقض ارزش‌های اسلامی و ایرانی سوق داده است. این ۸ معیار اصلی در اسرا از جمله مهمترین و تاثیرگذارترین مفاهیم آسیب آفرین برای گروه‌های مختلف سنی خواهد بود.»
بر این اساس بازی‌های داخلی و خارجی، البته چنانچه به صورت قاچاق و از طریق غیر رسمی وارد کشور نشده باشند، قبل از ورود به بازار توسط کارشناسان نظام ملی رده‌بندی بازی‌های رایانه‌ای بازبینی و با توجه به معیارهای اسرا برای گروه‌های مختلف سنی نشانه‌گذاری می‌شوند.
اغلب بازی‌هایی که توسط شرکت‌های بزرگ طراحی و توزیع می‌شوند، کودکان را با صحنه‌های خشونت‌بار پوشش‌های نامناسب زمینه‌های روابط جنسی و مانند آن روبه رو می‌سازنداین نشانه‌ها که بر پشت و روی جلد سی دی درج می‌شود، همانند آنچه سال‌ها است در پشت برخی کتاب‌ها می‌بینید، شما را در خرید بازی مناسب گروه سنی کودک خود راهنمایی می‌کند. روی این نشانه‌ها عددی حک شده است که نشان می‌دهد بازی مورد نظر برای آن گروه سنی و بالاتر از آن مناسب و قابل استفاده خواهد بود. همچنین با مراجعه به سایت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای می‌توانید با درج نام بازی در کادر جستجو از رده‌بندی سنی بازی مورد نظر خود آگاه شوید.
● امان از بازار قاچاق
سال‌ها است بازار کشور ما درگیر معضلی است به نام قاچاق. معضلی که مردم ما را با انواع مختلف کالاهای غیرمجاز، از مواد مخدر گرفته تا دارو و مواد غذایی و پوشاک و در آخر محصولات فرهنگی مثل فیلم و عکس و آنچه مورد نظر ماست، یعنی بازی‌های رایانه‌ای مواجه کرده است. مجد رضایی در زمینه مبارزه با قاچاق بازی‌های رایانه‌ای معتقد است: «هیچ چیز مهمتر از معرفی از طریق رسانه و صدا و سیما نخواهد بود، برنامه‌های تبلیغاتی ما بزودی از رسانه‌های مختلف آغاز خواهدشد. اما کنترل بازار و نظارت بر ورود بازی‌های رده‌بندی شده و امتناع از ورود غیر قانونی بازیهای توصیه نشده به اداره کل همکاری‌های سمعی و بصری و نمایش خانگی معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برخواهد گشت، که البته آنها برنامه‌های خود را برای کنترل بازار از اول خرداد آغاز خواهند کرد.»
بنا بر این در بازار بازی‌های رایانه‌ای شما با خیل عظیمی از بازی‌های متنوع و پرهیجان خارجی روبه‌رو هستید که با عکس‌ها و تصاویر رنگارنگ و جذاب، کودک شما را به خرید خود ترغیب می‌کنند. در این صورت اگر ناچارید در مقابل اصرار‌ و پافشاری کودک خود سر تسلیم فرود آورید و بازی‌هایی را برای کودک خود تهیه کنید که احیانا از کانال بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای عبور نکرده و فاقد نشانه‌های نظام ملی رده‌بندی اسرا هستند، می‌توانید با توجه به نشانه‌های بین‌المللی تا اندازه‌ای از محتوای بازی مورد نظر خود آگاه شوید.
این نشانه‌ها براساس نظام رده‌بندی ESRB روی پاکت‌های بازی چاپ شده‌اند.
● (پیش از کودکی) EARLY CHILDHOOD
این نوع بازی‌ها از نظر درجه‌بندی نوع بازی‌ها بیشتر برای کودکانی با ۳ سال سن و برای خانواده‌هایی که برای فرزند خود بازی رایانه‌ای بسیار مناسب و بدون هیچ محتوای نامناسب انتخاب می‌کنند، تولید شده است.
● EVERYONE
بازی‌هایی که این نشان را داشته باشند، برای افراد ۶ سال و بالاتر مناسب هستند.
این نوع بازی‌ها از نظر محتوایی ممکن است خیالی و تخیلی باشند یا ساختار کارتونی و خشونت خیلی کمی داشته باشند.
● +۱۰ EVERYONE
بازی‌هایی که در این رده انتخاب می‌شوند، مخصوص افراد بیش از ۱۰ سال هستند.
این نوع بازی‌ها ممکن است دارای محتوای کارتونی و فانتزی با خشونت خیلی کم و حداقل موضوعات وسوسه‌انگیز باشند.
● (دوره نوجوانی) TEEN
بازی‌هایی که زیرمجموعه این رده باشند، مناسب افراد نوجوان، ۱۳ سال و بالاتر است.
این نوع بازی‌ها ممکن است کمی خشن با موضوعات وسوسه‌انگیز، گفتگو‌های کمی رکیک، نمایش خون و قماربازی همراه باشد.
● (بالغ) MATURE
معنی ردهMATURE این است که این نوع بازی‌ها مناسب افراد بالغ ۱۷ سال به بالا است.
این نوع بازی‌ها ممکن است خشونت نسبتا زیاد، نمایش خون، موضوعات جنسی و گفتگو‌های رکیک داشته باشند.
● (فقط بالغین) ADULTS ONLY
این رده به معنی این است که فقط افراد بالغ بالای ۲۱ سال می‌توانند از بازی مورد نظرشان استفاده کنند.
این نوع بازی‌ها ممکن است دارای نمایش زیاد خشونت و نمایش حرکات جنسی و برهنگی باشند.
توجه می‌کنید آنچه که در نظام رده‌بندی بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است، بویژه درباره بازی‌های مربوط به رده‌های سنی ۱۰ سال به بالا، با معیارهایی که ما در جامعه خود برای کودک و نوجوانمان در نظر می‌گیریم، تفاوت دارد. بنابراین لازم است با توجه به اثراتی که این بازی‌ها می‌توانند بر روحیات و خلق و خوی فرزندانمان داشته باشند، همان طور که در انتخاب دوست، خرید لباس و مانند آن دقت می‌کنیم، در انتخاب بازی‌هایی که در دسترس آنان قرار می‌دهیم نیز وسواس به خرج دهیم و بیشتر مراقب جسم و روح آنان باشیم.
● حرکت اندر خم یک کوچه
بیش از نیم قرن از تولد بازی‌های رایانه‌ای در جهان می‌گذرد؛ این در حالی است که مدت زیادی از ورود بازی‌سازان کشور ما به عرصه تولید این نوع بازی‌ها نمی‌گذرد. بنابراین باید بپذیریم که در حال حاضر بازی‌های تولید داخل به هیچ وجه توان رقابت با انواع خارجی را ندارند. مجید رضایی در تایید این نظر می‌گوید: ما در بازار رقابت جایگاه مناسبی نداریم، این بیشتر برمی‌گردد به توان تولید و تولد تازه صنعت تولید بازی‌های ایرانی، طبیعتا کیفیت و سابقه تولید بازی‌های خارجی گوی سبقت را از ما ربوده و ما باید تلاش کنیم جایگاه خود را در این بازار پرزرق و برق پیدا کنیم. البته این کار سختی است ولی با متخصصان خوبی که داریم در آینده‌ای نزدیک امیدآفرین خواهیم بود.
با این حال خبرگزاری مهر گزارش می‌دهد بازی‌های «شمشیر نادر»، «مسابقات رالی»، «فسقلی و چوب سحرآمیز ۴»، «ایمان پولادی»، «سیاره خاموش»، «تمساح پوزه کوتاه»، «نبرد خیبر»، «صنعت نفت»، «گرشاسب» و «انقلاب» بازی‌هایی هستند که با حمایت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در دست تولید است.
این بازی‌ها موضوع‌های ورزشی، تاریخی، مذهبی، دفاع مقدس، انقلابی و... دارند و در گونه‌های نقش‌محور، ماجراجویی، اکشن، کودک و نوجوان و... تولید و امسال سال در بازار عرضه می‌شوند.
بازی‌های «ایمان پولادین»، «نبرد خیبر» و «انقلاب» با موضوع انقلاب و دفاع مقدس، بازی صنعت نفت به مناسبت سالگرد ۱۰۰ سالگی صنعت نفت در کشور، مسابقات رالی با موضوع ورزش و «فسقلی و چوب سحرآمیز» و «تمساح پوزه‌کوتاه» برای کودکان و نوجوانان تولید می‌شود.

سعیده کافی

منبع : روزنامه جام‌جم