دکتر محمد حسین ماندگار؛ جراح قلب و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

● از فتح دماوند تا پیوند قلب
افرادی هستند که گمان می‌کنیم آنها را می‌شناسیم، شاید به دلیل آنچه شهرت نامیده می‌شود. دکتر محمدحسین ماندگار یکی از این افراد است. شاید به جرات بتوان او را از معروف‌ترین جراحان قلب کشور دانست. تقریبا بیشتر گروه پزشکی و شاید بسیاری از مردم نام او را شنیده‌اند. اما آیا او را به خوبی می‌شناسند؟
از تجربه شخصی خودم در تهیه این مصاحبه شروع می‌کنم. ابتدا به عنوان یک خبرنگار با بیمارستان شریعتی، بیمارستان‌های خصوصی محل کار و مطب تماس گرفتیم و پاسخ همه یکی بود: «نه». بالاخره با میانجی تراشیدن بسیار موفق شدیم یک وقت ملاقات بگیریم. از خوش اقبالی ما و خوانندگان، دکتر از فتح قله دماوند بازگشته بود و این ماجرا به ما نشان داد که او کوهنورد هم هست. با توجه به شنیده‌هایم که جداسازی میان شایعه و واقعیت را برایم دشوار می‌کرد و باتوجه به شایعات و تخمین‌هایی که از درآمد و ثروت افسانه‌ای او برایم گفته بودند، در ذهن چیزی ساخته بودم که عنصر اصلی آن تکبر و خودبزرگ بینی بود. باوجود تصورم بسیار متواضع با همه برخورد می‌کرد. حتی می‌توانم بگویم که او فردی خاکی بود. از دانشجویان و اطرافیانش هم بعدها پرسیدم و تایید کردند و حتی ذکر کردند که وی صبحانه را که شامل نان و پنیر ساده است، از خانه می‌آورد و همیشه برای کسانی که در اتاق هستند، لقمه می‌گیرد.
پزشکان و دانشجویانی که با دکتر ماندگار کار کرده‌اند، گواه این مساله هستند که او فردی آموزشی است. همیشه ساعت ۶ تا ۳۰/۶ دقیقه صبح، کار را در بیمارستان شریعتی شروع می‌کند. هر روز حداقل یک ساعت را به بحث درباره بیماران و نکات آموزشی و آخرین یافته‌هایی که باید دیگران بدانند، می‌گذراند. یکی از نکات دیگر این مصاحبه، برخلاف سایر مصاحبه‌ها، این بود که دکتر پرسش‌ها را کتبی می‌خواستند و پاسخ را هم کتبی می‌نوشتند و این بار به واقع دریافتم که وی دلخوشی از مصاحبه ندارد. در پاسخ به پرسش اول و کلیشه‌ای ما یعنی «از خودتان بگویید؟
برای پاسخ به این پرسش گفت: «برایتان CV را خواهم فرستاد و این کار را نیز انجام داد.»
دکتر محمدحسین ماندگار، متخصص جراحی بیماری‌های قلب و عروق در تهران کار تخصصی خود را از سال ۱۳۶۱ در دانشگاه تهران آغاز کرد. تحصیلات پزشکی عمومی را در فاصله سال‌های ۱۳۵۷ – ۱۳۵۱ گذرانده و تا سال ۱۳۶۳ تخصص جراحی عمومی و سپس در سال ۱۳۶۶ موفق به اخذ فوق تخصص جراحی قلب و عروق گردید. وی در سال ۱۳۶۸ به تیم جراحی دکتر یاکوب و دکتر فیلپ دورال در دانشگاه لندن گایزه و سنت توماس پیوست تا تحصیلات تکمیلی خود را در رشته جراحی قلب در این مراکز جهانی بگذراند.
در سال ۱۳۷۰ یک دوره سه ماهه نیز در انستیتو قلب تگزاس، بیمارستان سنت لوک و دانشگاه هوستون تگزاس در آمریکا گذراند. در آنجا به عنوان فلوشیپ جراحی قلب، موفق به همکاری با مشهورترین جراحان قلب دنیا از جمله مایکل دربیکی و رانتن کولی گردید. در سال ۱۳۷۱ به ایران بازگشت و بخش جراحی قلب بیمارستان شریعتی تهران را بنیان‌گذاری نمود.
دکتر ماندگار دوره‌های جراحی قلب را در بیمارستان CHUV لوزان، در پاریس، لندن و وین نیز گذرانده است. او تمامی تجربیات و آموخته‌های خود را در بیمارستان شریعتی تهران به کار برد و در نهایت در سال ۱۳۷۲ اولین پیوند موفقیت‌آمیز قلب را در ایران به نام خود به ثبت رسانید. امروزه بعد از قریب به هشت سال تعداد بیمارانی که تحت عمل پیوند قلب در این مرکز قرار گرفته‌اند، بالغ بر ۸۰ نفر است.
● وضعیت تحقیقات در جراحی قلب چگونه است؟
▪ وضعیت تحقیقات در این بخش ضعیف‌ است چون ما اصلا تفکر تحقیقاتی نداریم و باید بیشتر کار کنیم. ضمن اینکه ما تا همین چند وقت قبل جایی برای تحقیقات نداشتیم، اما حالا در بیمارستان شریعتی محلی برای تحقیقات جراحی قلب دایر شده است. البته من در بخش خصوصی کارهایی انجام داده‌ام و تعدادی مقاله علمی هم برای مجلات معتبر خارج از کشور ارسال کرده‌ام که همگی چاپ شده‌اند.در بخش آموزش چه طور؟
در این بخش خوشبختانه فعال بوده‌ام. در این سال‌ها حدود ۳۱ نفر فلوشیب جراحی قلب و عروق به وسیله اینجانب تربیت شده‌اند که هم‌اکنون بیشتر روسای بخش‌های جراحی قلب بیمارستان‌ها و مراکز دیگر به خصوص در شهرستان‌ها هستند.
● وضعیت جراحی قلب در کشور را چگونه می‌بینید؟
▪ در حد رفع مشکلات معمول مردم خوب است ولی درباره روش‌های جدید و پیشرفته به خصوص روش‌های اندوسکوپیک، روباتیک و آتروواسکولار احتیاج به امکانات و تجهیزات بیشتر داریم ولی با توجه به تعدد مراکز جراحی قلب و گستردگی آنها در کل کشور و به خصوص شهرهای بزرگ و مراکز دانشگاهی، احتیاجات اولیه مردم مرتفع می‌شود.
● از لحاظ سطح علمی چه طور؟ آیا با دنیا برابری می‌کنیم؟
▪ در بحث تکنیک و علم جراحی هیچ چیزی از دیگران کم نداریم. اگر تفاوتی هست، در بخش وسایل و امکانات است. به طور حتم امکانات و وسایل آنها از ما بهتر و پیشرفته‌تر است. این مساله به خصوص در جراحی پیوند آشکارتر است.
● اولین پیوند قلب موفق در ایران چه زمانی و به وسیله چه کسی انجام شد؟
▪ اولین پیوند قلب در سال ۱۳۷۲ به وسیله خود من انجام شده است که گیرنده آن هم‌اکنون زنده است و هنوز برای پیگیری به ما سرمی‌زند. در کل ۸۰ مورد پیوند قلب داشته‌ایم.
● وضعیت پیوند قلب در کشور چگونه است؟
▪ از قبل بهتر شده است ولی هنوز به علت نبود سازماندهی کافی و درست، کاملا موفق و راضی‌کننده نیست. یعنی اینکه هنوز ما تعدادی از دهندگان عضو را نمی‌توانیم شناسایی کنیم. اگر هم شناسایی کنیم نمی‌توانیم به خوبی نگهداری و از اعضایشان استفاده کنیم. از طرفی آخرین امکانات تشخیص لازم برای رد پیوند و داروهای لازم در جلوگیری از این امر را در دست نداریم، به خصوص درباره پنس بیوپسی اندومیوکارد که اولین وسیله لازم برای تشخیص رد پیوندی است. اینها که گفتم، همه یک طرف، ما یک تیم کامل برای ارزیابی مسایل پیوند از جمله ایمونولوژیست، پاتولوژیست، کاردیولوژیست، اکوکاردیولوژیست، فلوی پیوند و متخصص عفونی، همه را در زیر یک سقف نداریم و برای هر موردی باید مشاوره‌های مجزا و خارج از مرکز انجام دهیم. سیستم مددکاری ما هم ناکارآمد است و امکان کمک به بیمارانی را که احتیاج به کمک دارند، ندارد. بنابراین پیگیری این بیماران از لحاظ بیوپسی و بررسی‌های دیگر برای ما مقدور نیست. ما باید برای همراهان این بیماران محل اقامت فراهم کنیم و هزینه رفت و آمدشان را هم بپردازیم.
● از چه زمانی در کشور عمل Cronary Artery Bypass Graft انجام می‌شود؟
▪ از سال‌های دور به صورت اتفاقی انجام می‌شده اما به صورت جدید و موثرحدود ۱۸-۱۷ سال است که در این مرکز (شریعتی) این عمل انجام می‌شود.
● شنیده‌ام برای بیماران‌تان کلاس توجیهی می‌گذارید؟
▪ بله، من در بخش خصوصی برای توجیه بیمارانم کلاس‌هایی می‌گذارم و آنها را در جریان روند بهبود بعد از عمل و آنچه انجام خواهد شد، قرار می‌دهم. همان طور که می‌دانید، «بازتوانی» مقوله‌ای است که در خارج از کشور به خصوص بعد از جراحی‌های بزرگ بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و مراکز مخصوص این کار وجود دارد. متاسفانه ما مراکز تخصصی برای این کار نداریم و بیماری را که دو هفته به علت عمل جراحی روی تخت خوابانده‌ایم بدون هیچ گونه بازتوانی روحی و جسمی به خانه می‌فرستیم.در اطراف هر فرد موفقی شایعه وجود دارد.
● درباره شما چه طور است؟ چگونه برخورد می‌کنید؟
▪ شایعات اطراف ما بسیار زیاد است. از سرطان خون، سکته مغزی، لرزش دست گرفته تا پیری و ناتوانی من فقط به آنها می‌خندم.

منبع : هفته نامه سپید