پوستیندوزی

یکی از جامه های سودمند در سرماهای سخت ایران ، کت پوست گوسفندی به نام پوستین است . پوست را مثل جیر آمـاده می کننـد ، و هنـگام پوشیدن ، پشم گوسفند در روی لبـاس یا بدن قرار می گیرد . مشهد یکی از مراکز مهم تولید پوستین های مرغوب است ، اما بسیاری از بازارهای محلی نیز استادکارانی دارند که در این فن کار می کنند .
محصول عمدهٔ پوستیندوز ، پوستینهای بلند است ، بعضی هم نیم تنه و جلیقه می سازند . برای تولید پوستین مراحل زیر از تهیهٔ پوست خام تا سوزندوزی طی می شود :
هر دفعه ۲۰ تا ۳۰ پوست گوسفند آماده می شود . پوست گوسفند را روی زمین می گذارند به گونه ای که پشم آن به طرف پایین ( روی زمین ) باشد ؛ در حدود ۳۵۰ گرم نمک درشت روی آن ریخته می شود .
پوست دیگر را روی آن می گذارند ولی این دفعه پشم آن به طرف بالاست و سپس همانطور جفت جفت روی هم می گذارند تا چون تلی بالا آید . پس از دو روز آنها را به حیاط برده و در آفتاب خشک می کنند . روز بعد آنـها را به کنار رودخانه یا نهر آب برده و همهٔ نمکها را می شویند . آنگاه آنها را خیس خیس به کارگاه برده و آمیخته ای از نمک و آردجو به نام آش برای متورم کردن پوست فراهم می کنند .
نخستین بار پوست را توی ظرف سفالین می گذارند در حالی که پشم آن به طرف زمین باشد ؛ البته پس از اینکه آش روی آن را خوب مالش دادند . پوست دوم که آن نیز به همین طریق مالش داده شد ، روی اولی می گذارند ، به طوری که چرم آن رو به پایین و پشم به سوی بالا باشد و بدین ترتیب چندین خمره ار از پوست پر می کنند . هشت تا ده روز تمام هـر روز پوستها را بیـرون آورده و با دست آنـها را از هـر سو می کشند و به اصطلاح کش و گیـر می کنند ، دوباره آن ار در خمره گذاشته و از همان آش روی آن می ریزند .
از روز هشتم به بعد استادکار می تواند از طرز کش و گیر کردن آن بفهمد که آیا رسیده است یا نه . پس از ورم کردن بار دیگر آن را به رودخانه برده می شویند و پهن می کنند تا خشک شود . سپس آنها را به کارگاه آورده و برای بار دوم آش روی آن ریخته و آن را نم می زنند ، منتها این بار پیش از آنکه جفت جفت روی هم بچینند آب را با جارو روی آن می پاشند .
دو روز می ماند و سپس آن را شسته و خشک می کنند . و پس از خشک شدن روی تخته چیده و با آهن روی آن را می تراشند تا هر زائدهٔ گوشتی را بگیرند . وقتی پاک شد روی طرف چرمی آن گرد پوست انار جنگلی می ریزند و آب روی آن پاشیده و باز چرمها را پشت به پشت گذاشته و نم دار نگاه می دارند . پس از چند روز پوست انار را با کاردکی پاک می کنند ، و پوست را پهن کرده و پوست انار تازه به آن می زنند . بعد از دو روز ، وقتی که این پوست انار را پاک کردند ، طرف چرمی آن در اثر پوست انار رنگ زرد روشنی پیدا کرده است .
پوست انار در عین حال کار مادهٔ دباغی ملایم را هم انجام داده است . بعد روی قسمت چرمی آن آمیخته ای از روغن کنجد و روغن کرچک به نام روغن چراغ می مالند . بالاخره آنها را در آفتاب خشک میکنند و ضمن خشک شدن روی لبهٔ تیزی آنها را می کشند که نرم و ملایم شود . بعد پشم آن را شانه کرده و با چوب می زنند تا هر مادهٔ اضافی که در حین عمل به داخل پشم نفوذ کرده بیرون آید . استادکار ، برای هر پوستین ، پوست مناسب را بر می گزیند و آن را می برد ، و شاگردان او بـا دست آن را می دوزند .
سپس با نخ پنبه ای ابریشمدوزی می کنند . این نام ابریشمدوزی معرف این معنی است که برخی از این پوستینها در گذشته با نخ ابریشم دوخته می شده و هنوز هم می توان این کار را کرد . رنگ این نخها زرد است ولی رنگهای دیگر هم به کار می رود .

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی