کوه‌ها نیز تاریخ‌سازند

آینده جهان دیگر تنها به نتایج انتخابات در کشورهای بزرگ یا مسیر پیمان‌ها میان دولت‌ها بسته نیست، بلکه بر پایه آنچه در بسیاری از گزارش‌های علمی مطرح شده است، اندکی به وضعیت کوه‌ها نیز بستگی دارد. از جمله این گزارش‌ها، گزارشی نیوزیلندی است که اخیرا منتشر شده است. این گزارش حاکی از آن است که بزرگ‌ترین کوه یخی در نیوزیلند در پی تغییرات آب و هوایی به شکل سریعی در حال کوچک شدن است. مارتین بروک، کارشناس مسائل زیست‌محیطی نیز می‌گوید: «کوه یخی جنوب نیوزیلند در سال ۱۹۹۰، ارتفاعی برابر با ۱۸ میل داشت، اما در اندازه‌گیری‌های جدید، این ارتفاع به ۱۴ میل رسیده است. همچنین در پایه این کوه یخی، دریاچه‌ای به عمق ۸۰۰ فوت، طول ۴/۴ میل و عرض ۲/۱ میل شکل گرفته است.»
این اهمیتی که اخیرا برخی از کوه‌ها از آن برخوردار شدند، تنها از آن کوه‌های یخی نیست که وضعیت آنها نشانه‌ای است از آینده آب و هوایی جهان، بلکه برخی از کوه‌ها، در متن حوادث سیاسی جهان قرار گرفته‌اند.
آب شدن کوه‌های یخی یا یخ‌‌هایی که بر قله کوه‌های سنگی وجود دارد تاکنون توانسته است نقشه‌های سیاسی و اجتماعی بسیاری از نقاط جهان را تغییر دهد.
در این میان می‌توان به ناپدید شدن کشورهایی مانند جزایر مالدیو یا بنگلادش و بخش‌های بزرگی از دیگر کشورها اشاره کرد. این پدیده بازگشتی است برای پدیده‌هایی که بسیاری گمان کرده بودند دیگر تکرار نخواهند شد و در این عصر، تغییرات ارادی برنامه‌ریزی شده هستند که از انقلاب صنعتی به بعد مسیر تاریخ را ترسیم می‌کنند. آب شدن یخ‌ها اما همراه شد با بلایای طبیعی همچون توفان‌های تسونامی یا نرگس و بدین ترتیب جهان از وضعیتی که شهرها تنها موتور محرک تاریخ بودند به وضعیتی رو آورد که سازندگان طبیعی دیگری که کسی قدرت کنترل آنها را ندارد نیز در ساخت تاریخ نقش پیدا کردند. روزهایی خواهد آمد که کوه‌هایی همچون تورابورا بیش از پایتخت کشورهای کوچک در کتاب‌های تاریخ سهم خواهند داشت.
«شهر» یکی از مهم‌ترین کلیدهای فهم تاریخ است. از آن زمان که جهان موج عظیم مهاجرت بشریت از روستا به شهر را شاهد بود، از آن هنگام که عصر صنعت آغاز شد، شهر به مهم‌ترین عنصر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جوامع تبدیل شد. ساختمان‌های بزرگ و آسمانخراش‌ها پدید آمدند، امکانات رفاهی فراهم شد، انقلاب اطلاعات و تکنولوژی به‌وجود آمد و بدین ترتیب زندگی انسان به‌گونه‌ای دگرگون شد که بیش از پیش از طبیعت دور شد. دیگر در این شهرها، مسیر تاریخ مشخص می‌شد و پایتخت کشورها در راس هرمی قرار گرفتند که از آنها دولت‌های مدرن شکل گرفتند. در حقیقت شهرها در ساخت تاریخ هیچگاه تنها نبودند، اما اکنون برخی پدیده‌هایی طبیعی نقش خود را در تاریخ از سرگرفتند یا در حقیقت از آنچنان شهرتی برخوردار شدند که کمتر از پایتخت‌های بزرگ جهان نیست. تمدنی که بر مبنای اکثر نظریه فلسفه تاریخ در کنار رودها شکل گرفته‌اند، این روزها به شکل بی‌سابقه‌ای از کوه‌ها متاثر شده‌اند. برای اولین‌بار است که چشم جهانیان به میزان آب شدن کوه‌های یخی یا یخ‌های قرار گرفته روی قله‌های کوه‌های سنگی دوخته شده است. این میزان از ذوب یخ‌ها اکنون به خطری برای زندگی بشر تبدیل شده است.
کوه‌ها همچنین در تنش‌های سیاسی و نظامی، حضوری چشم‌گیر دارند! حوادث ۱۱ سپتامبر، کوه‌های تورابورا را برای مدتی نه‌چندان کوتاه، در پیشنهادهای اطلاع‌رسانی جهانی قرار داد. به گفته رسانه‌ها به احتمال زیاد اسامه بن‌لادن، ایمن‌الظواهری و تعدادی از رهبران سازمان تروریستی القاعده در این کوه‌ها پنهان شده‌اند و به این ترتیب، این رشته کوه‌های صعب‌العبور در مشروح خبرهای آمریکایی، به‌عنوان مهم‌ترین دشمن آمریکا، جایگزین «روسیه» شدند.
با بالا رفتن دمای مرزهای عراق و ترکیه به دلیل عملیات نظامی حزب کارگران کردستان ترکیه، قهرمان واقعی کوهی صعب‌العبور بود که در منتهی‌الیه شمال عراق قرار دارد. این کوه که «قندیل» نام دارد، محل موضع‌گیری شبه‌نظامیان این حزب کرد ترکیه است. کوه‌هایی که در مرزها قرار دارند از نظر نظامیان یکی از ابزارهای دفاع از امنیت ملی هستند. پیشتر نیز در تاریخ خوانده‌ایم که جبل‌‌الطارق در اسپانیا کلید کنترل دریای مدیترانه بود؛ دریایی که در طول قرون وسطی، مهم‌ترین شاهراه تجارت و رفت و آمد کشتی‌های جنگی بود، به همین دلیل انگلستان آن را به اشغال خود درآورد.

ایلیا جزایری

منبع : روزنامه کارگزاران