هوا را از من بگیر،‌رانندگی را نه

وای خدای من! اعصابمو خرد كرده! چرا نمی‌ره؟ بیب، بیب، بیب... نخیر تا آقا گاز و كلا‌چ رو پیدا كنه، ما ۲ ساعتی تو ترافیك موندیم! پدرجان حواست كجاست؟ بجنب بابا، كار داریم...
جابه‌جایی برای تمامی سالمندان ضروری است. تحرك، ضامن دستیابی و مشاركت فرد سالمند در فعالیت‌های خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و حرفه‌ای است. شكوفایی فیزیكی و روحی، مشاركت در زندگی و داشتن آینده‌ای خوب و در جریان، به تحرك بستگی دارد. برای بسیاری از سالمندان، اتومبیل. واسطه اجتماعی ضروری است. این توصیه‌ها به هیچ‌وجه به منظور گرفتن قدرت تحرك و جابه‌جایی از یك سالمند نیست بلكه هدف، به فكر انداختن و پیش‌بینی مشكلات احتمالی برای فراهم آوردن بستری است كه در آن بتوانیم برای مدت طولانی در امنیت كامل، رانندگی كنیم. از سال ۱۳۷۵ هر ۹۰ دقیقه یك فرد مسن به جمعیت سالمندان افزوده می‌شود.
● از خودشناسی تا رانندگی
همین‌طور كه سن بالا می‌رود، عضلات به‌صورت عمومی ضعیف‌تر می‌شوند. مفاصل خشك‌تر و سفت‌تر شده و قابلیت انعطاف‌ و سرعت عكس‌العمل كاهش می‌یابد. همگی اینها باعث سخت‌تر شدن رانندگی می‌شود. با بالا رفتن سن، ناگزیر ناراحتی‌هایی در بینایی و شنوایی پیش می‌آید. به‌طور كل، پیری، قدرت دید را كاهش می‌دهد و این در حالی است كه در رانندگی، ۹۵ درصد اطلاعات لازم از همین طریق به مغز مبادله می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی فرد جوان تابلویی را از ۱۰۰ متری می‌خواند، فرد سالخورده باید به ۶۵ یا ۷۰ متری آن برسد تا بتواند آن را بخواند. از سوی دیگر، فرد ۶۰ ساله‌ برای رانندگی در شب حداقل به چهار برابر نوری نیاز دارد كه یك جوان ۲۰ ساله می‌خواهد.
▪ از جمله شایع‌ترین مشكلات بینایی كه با توانایی رانندگی فرد سالمند تداخل دارند عبارتند از:
ـ آب مروارید:
فرد دچار دید تار همراه با كدورت می‌شود. آب مروارید سبب حساس شدن چشم شما به نور یا هاله نورانی می‌شود و این مورد رانندگی در شب را دشوار می‌كند.
ـ گلوكرم (آب سیاه) : این دسته از بیماری‌ها كه با افزایش فشار داخل چشم شما مشخص می‌شود، در دید شما نسبت به افراد پیاده یا وسایل نقلیه كه از اطراف به شما نزدیك می‌شوند تداخل ایجاد می‌كند.
ـ دژنراسیون ماكولا:
این حالت باعث از دست رفتن قسمت مركزی میدان بینایی شما می‌شود. بدون این قسمت از بینایی، دیدن افراد پیاده یا وسایل نقلیه‌ای كه به سمت شما می‌آیند، دشوار است.
یكی دیگر از عوارض سالمندی، پایین آمدن قدرت شنوایی است. به این ترتیب ممكن است شما صدای بوق اتومبیل‌ها، آژیر آمبولانس یا ماشین پلیس را به راحتی نشنوید.
ممكن است در سالمندی دچار سختی در تمركز و واكنش سریع بشوید. این به معنی دشواری در تصمیم‌گیری‌های آنی مثلا در سرعت‌های بالا و ترافیك سنگین است. تغییر در ذهن شما باعث گیجی لحظه‌ای و تصمیم‌گیری‌های اشتباه می‌شود. افراد سالخورده اطلاعات را دیر دریافت كرده و دیر به آنها پاسخ می‌دهند، به خصوص زمانی كه می‌خواهند به چپ بپیچند! بسیاری از وضعیت‌های پزشكی كه در دوران سالمندی به وجود می‌آیند، توانایی سالمند را در رانندگی محدود می‌كنند. برای مثال:
ـ بیماری آلزایمر:
آلزایمر بیماری‌ خاصی است كه سبب از دست رفتن حافظه می‌شود و كندی واكنش، ایجاد مشكل در تشخیص فاصله و فضا و كاهش قدرت برنامه‌ریزی را در پی دارد. آلزایمر باعث گم شدن فرد، گیج شدن در اتوبان‌ها و خیابان‌های یك طرفه و در نهایت، تصادف می‌شود.
ـ آرتریت:
مفاصل دردناك باعث محدود شدن قدرت دیدن آینه‌های بغل، دید از روی شانه‌ها، محكم گرفتن فرمان در حركت سریع چرخ‌ها و حركت زانوها در هنگام توقف می‌شود.
ـ دیابت:
دیابت سبب اختلال در قندخون می‌شود. دست‌ها، پاها و چشم‌ها را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. قدرت واكنشی و بینایی را كاهش می‌دهد. اگر قند افت شدیدی داشته باشد، سالمند و هر بیمار دیگری دچار گیجی، لرزش و اختلال در هوشیاری و حتی از دست رفتن كامل هوشیاری می‌شود.
ـ پاركینسون:
این بیماری مربوط به سیستم اعصاب است و باعث سفتی عضلات، كندی حركات و لرزش می‌شود. این حالات روی قدرت هدایت چرخ‌ها و انجام حركات سریع، تاثیر منفی می‌گذارد.
ـ سكته مغزی:
سكته مغزی به وسیله تغییر در جریان خون مغز اتفاق می‌افتد. این حالت باعث تخریب بافت مغزی و اختلالات تعادل، كاهش قدرت بینایی و از دست رفتن كنترل عضلات در یك یا هر دو سمت بدن می‌شود. بسیاری از سالمندان حداقل یك یا بیشتر دارو مصرف می‌كنند. داروهای تجویز شده و بسیاری از داروهای بدون نسخه، باعث احساس خواب‌آلودگی یا كندی واكنش‌ها می‌شود، به خصوص وقتی با سایر داروها هم تركیب می‌شود. وقتی سن بالاتر می‌رود، نسبت به تاثیر این داروها حساس‌تر می‌شویم. از جمله داروهایی كه مصرف آنها معمولا سبب تصادف می‌شود، می‌توان به قرص‌های آرام‌بخش، ضد‌افسردگی، خواب‌آور، داروهای بیماری‌های قلبی، شربت سینه یا داروهای روماتیسم اشاره كرد. در كنار این مسایل، ناتوانی افراد مسن در تطبیق دادن خود با اتومبیل‌های مدرن، زیرساخت‌های جدید جاده‌ای و قوانین جدید را نیز باید در نظر بگیریم.
● احتیاط، شرط عقل
سالمندی بی‌شك بر رانندگی تاثیر می‌گذارد ولی شما می‌توانید اقداماتی را برای محافظت از خود و دیگران انجام دهید:
- به یك چشم پزشك و پزشك عمومی مراجعه كنید. آزمایش‌های منظمی در زمینه بینایی و شنوایی انجام دهید و هر چند وقت یك بار این كار را تكرار كنید.
- داروهایتان را بشناسید و از پزشك‌تان درباره عوارض ناشی از آنها اطلاعاتی كسب كنید.
- به وضعیت جسمی خود برسید. تناسب جسمی باعث تقویت قدرت و انعطاف‌ می‌شود و به شما در هدایت فرمان و دید طرفین از روی شانه كمك می‌كند.
- در شرایط پراسترس، رانندگی نكنید.
- مسیرتان را با برنامه‌ریزی قبلی تعیین كنید و به قوانین احترام بگذارید. فاصله‌تان را با ماشین جلویی حفظ كرده و سرعت مناسبی را انتخاب كنید.
- ماشین‌تان را به روز كرده و تا حد ممكن از دنده اتوماتیك، استفاده كنید.
- بعضی عادات‌تان را كنار بگذارید. كمربند ایمنی را ببندید، شب‌ها رانندگی نكنید و در هنگام رانندگی، غذاهای شیرین نخورید چون ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از هضم آنها خواب‌تان می‌گیرد.
● خداحافظی با فرمان
درباره رانندگی باید واقع‌بین بود و به حرف‌های اطرافیان گوش كرد. یك لحظه بی‌احتیاطی جان شما و دیگران را به خطر می‌اندازد.
درصورتی كه خود را درگیر تصادفات قابل پیشگیری می‌بینید، برگ‌های هشدار و جریمه شما افزایش یافته است، در بزرگراه‌ها بسیار كند رانندگی می‌كنید، نمی‌توانید جلوی تابلوی ایست به‌موقع توقف كنید، دچار حواس‌پرتی یا عدم هوشیاری شده‌اید، مدام دیگران برایتان بوق می‌زنند و در شلوغی و ترافیك، عصبی می‌شوید، بهتر است محدودیت‌های خود را در رانندگی درك كرده و به توصیه‌های دوستان و افراد خانواده‌تان گوش كنید.

رویا دیبا

منبع : روزنامه سلامت