کشورهای منطقه به‌دنبال تأمین سیمان از ایران هستند

مهندسی موسی‌وند مدیرعامل سیمان دشتستان معتقد است نیاز منطقه به سیمان آنقدر زیاد و مزیت نسبی ایران در این بخش آنقدر قوی است که به محض ورود مجدد ایران به بازار صادرات سیمان، محصولات ما بر زمین نخواهد ماند. وی معتقد است اگر چه باید آزادسازی قیمت سیمان با دقت و رعایت حقوق مصرف‌کننده صورت بگیرد اما در عین حال نباید از یاد برد که کارخانه‌ها، هم‌اکنون با قیمت موجود، رو به زیان‌دهی می‌روند.
▪ برای ورود به بحث بفرمائید چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در بخش سیمان را چگونه می‌بینید؟
ـ برای پاسخ به شما باید به چند نکته توجه داشت: اول اینکه مهمترین آیتم در بازار سرمایه‌گذاری، نرخ بازده سرمایه‌گذاری است و نکته دوم اینکه سرمایه‌گذاری توسط چه بخشی (یعنی بخش دولتی یا خصوصی) انجام می‌شود. ناگفته پیداست معیار فعالیت‌های بخش خصوصی مبتنی بر سود قابل انتظار است و با توجه به حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز، میزان ریسک سرمایه‌گذاری در این زمینه نقش کاملاً تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که به‌رغم بازار بسیار مناسب فروش محصول طی سال‌های ۸۰ به بعد، متأسفانه به‌دلیل حضور مستقیم دولت در تعیین شرایط بازار، نقدینگی صرف شده در صنعت سیمان تقریباً از وجوهات بخش خصوصی نبوده و اکثر سرمایه‌گذاری‌ها از منابع صندوق ذخیره ارزی، وام‌های بانکی و... تأمین شده است. بدیهی است در چنین شرایطی مدت به ثمر رسیدن پروژه طولانی‌تر می‌شود و نیز دقت لازم به لحاظ صرفه و صلاح اقتصادی در انتخاب ماشین‌آلات معمول نمی‌شود. این واقعیت در زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز مشهود است.
متأسفانه طی سال‌های گذشته تاکنون، متقاضیان سرمایه‌گذاری با کاهش شدید ارزش سهام صنایع مواجه بوده‌اند بنابراین با افزایش میزان ریسک، حجم عمده سرمایه‌گذاری در این بخش بعضاً دولتی شده است. بنابراین باید اذعان داشت چشم‌انداز سرمایه‌گذاری (بخش خصوصی) تا زمان حضور نسبی دولت که در برخی از زمینه‌ها از جمله قیمت فروش کالا، سهم بازار و... بوده است، چندان روشن نخواهد بود و ممکن است اکثر پروژه‌های موجود که با زدن کلنگ بخش خصوصی به زمین آغاز شده به‌ دلایل متعدد از طریق دولت دنبال شود.
▪ شما اهداف توسعه‌ای بخش سیمان کشور را قابل تحقق می‌دانید؟
ـ با توجه به میزان سرانه مصرف سیمان در جهان و کشور و نیز بازار قابل توجه کشورهای آشوب‌زده منطقه، قطعاً توسعه سیمان امری لازم و دست‌یافتنی است. بنابراین جزء اهداف قابل تحقق خواهد بود، منتهی مطلبی که در این زمینه وجود دارد زمان تحقق اهداف است که به همان دلایلی که در پاسخ به سئوال قبل ذکر کردم، می‌تواند بسیار قابل تغییر باشد.
▪ در حال حاضر مشکل و مانع بر سر راه فعالیت واحدهای سیمانی را چه می‌دانید؟
ـ یکی از عمده‌ترین مشکلات واحدهای تولیدی فعال، هزینه‌های بسیار بالای تولید سیمان و در عوض قیمت بسیار پائین فروش آن است. در حال حاضر بسیاری از کارخانه‌ها با انجام صرفه‌جوئی‌ها، سعی در کاهش هزینه‌های جاری خود داشته‌اند و چنانچه این صرفه‌جوئی‌ها در بخش تعمیرات و نگهداری، بیش از حد معمول شود، قطعاً به سیستم خسارت‌های جبران‌ناپذیری وارد خواهد شد ضمن اینکه با توجه به نوع ماشین‌آلات موجود در کارخانه‌ها که عمدتاً خارجی و احتمالاً قدیمی و خارج از رده‌اند، شرکت‌های سیمان با دو مشکل عمده مواجه هستند: اول همبستگی شدید کارخانه‌ها به قطعات یدکی از جمله برقی، مکانیکی و مشکلات تهیه قطعات مورد نیاز از منابع اصلی (با توجه به حجم وسیع کالاهای تقلبی بازارهای داخلی و خارجی) دوم گرانی بیش از حد این کالاها خصوصاً اینکه در زمینه قطعات برقی به‌دلیل تغییرات اساسی که در خط تولید سازنده کالا صورت گرفته به‌راحتی نمی‌توان نسبت به سفارش قطعات در بازار اقدام کرد. لذا نگهداری از ماشین‌آلات عملاً با نرخ‌های بالاتر از نرخ جهانی تأمین می‌شود و با توجه به تصمیم‌گیری در زمینه فروش، متأسفانه هر روز بر شکاف ایجاد شده اضافه می‌شود.
▪ فکر می‌کنید در بحث کمبود سیمان مشکل در توزیع است یا تولید؟
ـ همان‌طور که می‌دانید اکثر کارخانه‌های سیمان کشور در دو نوار سلسله جبال البرز و زاگرس واقع شده‌اند اما به معنی این نیست که الزاماً تمرکز مصرف سیمان نیز براساس تراکم کارخانه‌های سیمان کشور باشد، بدیهی است در چنین مواقعی اهمیت کارائی سیستم توزیع بیشتر از هر چیز آشکار می‌شود. به‌نظر می‌رسد نحوه توزیع سیمان به‌دلیل مشکلاتی که در جمع‌آوری اطلاعات و آمار صحیح جهت برنامه‌ریزی مناسب وجود دارد از کارائی لازم برخوردار نباشد.
▪ در مورد مباحثی که مدت‌هاست مطرح شده یعنی آزادسازی قیمت سیمان، سبد حمایتی و صادرات سیمان چه نظری دارید؟
ـ آزادسازی قیمت سیمان نباید به‌صورت یک شعار در کشور دنبال شود ضمن اینکه در صورت بروز آزادسازی باید موضوع به‌صورت دقیق و با رعایت کلیه حقوق تولیدکننده اجراء شود چون ممکن است برای حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، تصمیماتی اتخاذ شود که در بلندمدت به زیان مصرف‌کنندگان تمام شود. مشخص است یکی از راه‌های جبران زیان فروش کارخانه‌های سیمان، مهیا کردن شرایط فروش سیمان به نرخ متعادل و نیز آزادسازی بخشی از توان تولید آنان برای صادرات است.
▪ به‌نظر شما توان کشور در اجراء پروژه‌های سیمانی در چیست؟
ـ با توجه به قدمت صنعت سیمان خوشبختانه جامعه مهندسی کشور در کلیه زمینه‌های مورد نیاز پروژه‌ها توسعه‌یافته و در صورت فراهم بودن شرایط حتی در زمینه ساخت قطعات عمده و اصلی نیز خودکفا خواهیم بود.
▪ در ساخت کارخانه‌های سیمان تا چه میزان وابسته به خارج هستیم؟
ـ با توجه به قدمت و تجربیات کسب شده از سه ربع قرن گذشته تا حال، حداقل باید از مدت‌ها پیش طراحی یک کارخانه سیمان کاملاً ایرانی مناسب شرایط آب و هوائی در نقاط مختلف کشور با نگاه جدی به چگونگی تأمین قطعات مورد نیاز در دستور کار دولت یا بخش خصوصی وابسته قرار می‌گرفت این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که به‌دلیل بالا بودن هزینه تحقیقات و ساخت کالاها این امکان برای صنایع مختلف کشور به‌رغم داشتن دانش فنی مهیا نشده است، بدیهی است در صورت ثبت سفارشات، هزینه طراحی و ساخت، سرشکن شده و این‌بار به نفع خریدار و فروشنده داخلی خواهد بود، ضمن اینکه مشکل امروز کارخانه‌های سیمان این است که به‌رغم سفارشات کلی قطعات پروژه‌ها (در یک دوره زمانی معین و حتی توسط یک سفارش‌دهنده) در حال حاضر بسیاری از قطعات این کارخانه‌ها با یکدیگر متفاوت بوده و در مواقع خاص امکان پشتیبانی از یکدیگر را ندارند.
▪ آیا فکر می‌کنید ایران در بخش سیمان مزیت نسبی دارد؟
ـ قطعاً همین‌طور است، داشتن منابع زمینی فراوان و در دسترس، قدمت صنعت، فراگیری دانش فنی و مهندسی لازم، نیازمندی کشور و منطقه به‌لحاظ توسعه به سیمان و از همه مهم‌تر فراوانی منابع انرژی مورد نیاز تولید، این صنعت را در کشور ما شاخص کرده است.
▪ آیا کشور می‌تواند مبدل به قطب تأمین سیمان منطقه شود؟
ـ بله، با توجه به کیفیت سیمان تولیدی و نزدیکی بازار منطقه، در صورتی‌که موانع موجود برای صادرات سیمان برداشته شود، شکی نیست که کشورهای همسایه به سرعت نیاز خود را از ایران تأمین خواهند کرد.
▪ علت کاهش تمایل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش سیمان چیست؟
ـ در ابتداء بحث، به این موضوع هم اشاره کردم. به هر صورت مشکلاتی وجود دارد که رئوس آن کاهش نرخ بازده سرمایه‌گذاری در صنعت سیمان، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در صنعت سیمان و افزایش بازده سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های صنعتی و خدماتی کشور هستند.

منبع : هفته نامه معدن و توسعه