پیش‌بینی بازده سهام با استفاده از نسبت‌های سودآوری

این مقاله نتایج تحقیقی را نشان می‌دهد که تحقیق مزبور براساس اطلاعات واقعی، رابطهء بین نسبت‌‌های سودآوری و بازده سهام مورد آزمون قرار گرفته است.هدف این تحقیق عبارت بود از آن که سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی به این موضوع مهم پی ببرند که نسبت‌های مالی به عنوان یکی از روش‌های تجزیه و تحلیل گزارشات مالی شرکت‌‌ها، دارای بار اطلاعاتی بوده و می‌تواند در تصمیم‌گیری آن‌ها درخصوص خرید یا فروش سهام نقش موثری داشته باشد.نسبت‌های سودآوری مورد آزمون در این تحقیق عبارتند از: فروش / سود خالص، جمع دارایی‌ها/ فروش، P/E و EPS جهت بررسی نوع ارتباط موجود بین نسبت‌های سودآوری و بازده سهام از روش همبستگی استفاده شد. سپس با استفاده از روش معادلات برآوردگر تعمیم یافته مدل پیش‌بینی بازده سهام براساس نسبت‌های سودآوری برازش شد.
در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که تنها EPS با بازده سهام شرکت‌های مورد بررسی رابطهء معنی‌داری دارد.یکی از هدف‌های حسابداری فراهم‌کردن اطلاعات سودمند به منظور تسهیل تصمیم‌گیری است. سیستم اطلاعاتی حسابداری به عنوان یکی از منابع تامین‌کنندهء اطلاعات جهت تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان دارای اهمیت ویژه‌ای است. به کارگیری اطلاعات حسابداری در تصمیم‌گیری‌ها، بدون تجزیه و تحلیل آن‌ها چندان اثربخش نبوده و حتی ممکن است موجب گمراهی استفاده‌کنندگان نیز شود، در صورتی که با تجزیه و تحلیل آن‌ها می‌توان اطلاعات بسیار ارزشمندی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار داد و آن‌ها را در اخذ تصمیمات منطقی و آگاهانه یاری رساند.
از میان روش‌های موجود در تجزیه و تحلیل اطلاعات حسابداری تاکید ویژه‌ای بر نسبت‌های مالی شده است.تجزیه و تحلیل‌های مالی همواره به عنوان ابزاری جهت ارزیابی اطلاعات مالی به نحو گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. یکی از عوامل بسیار مهمی که تحلیلگران مالی همواره به دنبال پیش‌بینی یا شناسایی تغییرات آن با استفاده از تکنیک‌های تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی هستند، فاکتور بازده سهام است.بازده سهام یکی از فاکتورهای بسیار مهم در انتخاب بهترین سرمایه‌گذاری است. به همین دلیل تحلیل‌گران مالی همیشه در پی آن هستند که با استفاده از تکنیک‌های تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، معیاری مناسب جهت تخمین آن شناسایی کنند.
● ضرورت و اهداف تحقیق
نظر به این که بورس اوراق بهادار تهران، به عنوان سازمانی در جهت تجهیز پس‌اندازها و هدایت آن به طرف سرمایه‌گذاری مولد و مفید به حال جامعه و اقتصاد کشور است، مطالعه پیرامون موضوع‌های وابسته به این سازمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.در کشورهایی که بورس اوراق بهادار آن‌ها کارآیی دارد، قیمت بازار سهام نزدیک به ارزش ذاتی آن اوراق است. به عبارت بهتر قیمت اوراق بهادار شاخص مناسبی از ارزش واقعی آن است. از آن‌جایی که بورس اوراق بهادار تهران در مدت زمان فعالیت خود با فراز و نشیب‌های فراوان دست به گریبان بوده است. بنابراین نیاز به تحقیقات و مطالعات گسترده در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد.یکی از موضوعات مهم در ارتباط با سازمان بورس اوراق بهادار پیش‌بینی بازده سهام شرکت‌های پذیرفته شده در این سازمان است.
پیش‌بینی بازده سهام موضوع بسیار مهمی است که ذهن تحلیلگران مالی را به خود معطوف ساخته است. یکی از تکنیک‌های تجزیه و تحلیل مالی که تحلیل گران در این زمینه از آن بهره می‌گیرند تکنیک استفاده از نسبت‌های مالی است و از میان تمامی نسبت‌های مالی نسبت‌های سودآوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و چنین تصور می‌شود که بیش‌ترین ارتباط را با بازده سهام داشته باشد.با توجه به اهمیت موضوع، تحقیق حاضر در پی آن است که به واسطهء تجزیه و تحلیل اطلاعات واقعی اگر رابطه‌ای بین این دو عامل یعنی بازده سهام و نسبت‌های سودآوری وجود دارد، این رابطه را شناسایی کرده و به عنوان یک معیار مناسب در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ارایه دهد و همچنین استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی به این نکته پی ببرند که تجزیه و تحلیل به کمک نسبت‌های مالی به عنوان یکی از روش‌های تجزیه و تحلیل گزارشات مالی دارای بار اطلاعاتی بوده و می‌تواند در تصمیم‌گیری آن‌ها نقش موثری داشته باشد.
● فرضیات تحقیق
▪ فرضیهء اصلی:
بین نسبت‌های سودآوری شرکت‌های شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و بازده سهام آن‌ها رابطهء معنی‌داری وجود دارد.
▪ فرضیات فرعی:
ـ فرضیهء اول: بین نسبت فروش/ سود خالص و بازده سهام رابطهء معنی‌داری وجود دارد.
ـ فرضیهء دوم: بین نسبت گردش دارایی‌ها و بازده سهام رابطهء معنی‌داری وجود دارد.
ـ فرضیهء سوم: بین نسبت P/E و بازده سهام رابطهء معنی‌داری وجود دارد.
ـ فرضیهء چهارم: بین نسبت EPS و بازده سهام رابطهء معنی‌داری وجود دارد.
● روش اجرای تحقیق
این تحقیق از نوع همبستگی بوده و روش‌شناسی آن از نوع پس رویدادی است. مبنای کار در تحقیق حاضر مدل استوارت است. این مدل بسط یافتهء مدل دوپونت است.
در مدل مذکور بین نسبت‌های مالی مطرح شده و قیمت سهام از لحاظ ریاضی ارتباطی منطقی وجود دارد; از آن‌جایی که در حسابداری بین قیمت سهام و بازده سهام آن ارتباط تنگاتنگی موجود است، بنابراین از لحاظ تئوری انتظار می‌رود که نسبت‌های مطرح شده در این مدل با بازده سهام ارتباط معنی‌داری داشته باشد. با توجه به توضیحات فوق نسبت‌های مورد آزمون از این مدل استخراج شد که شامل نسبت‌های فروش/ سود، دارایی‌ها/ فروش (گردش دارایی‌ها)، سود/ قیمت (P/E) و سود هر سهم (EPS) است.ابتدا برای آزمون وجود یا عدم وجود رابطه بین تک‌تک متغیرهای مستقل و وابسته از تجزیه و تحلیل همبستگی استفاده شد.
در ادامه به آزمون جامع‌تری اقدام شد و از طریق روش معادلات برآوردگر تعمیم یافته، مدل پیش‌بینی بازده سهام با استفاده از متغیرهای مستقل برازش شد. به اینمعنی که در نهایت متغیرهای تاثیرگذار و میزان تاثیرگذاری هر یک ارایه شد.روش معادلات برآوردگر تعمیم‌یافته، در مقایسه با روش‌های رگرسیونی برای داده‌هایی که از هم مستقل نیستند، بسیار مناسب است.در این روش نیز هدف پیش‌بینی یک متغیر وابسته با استفاده از چندین متغیر مستقل است; لیکن در برآورد ضرایب مدل همبستگی بین داده‌ها در نظر گرفته می‌شود. به این صورت که در روش‌های رگرسیونی ماتریس برازش مدل قطری است. در این حالت درایه‌های غیر از قطر اصلی همگی صفر است که استقلال بین داده‌ها را نشان می‌دهد.لیکن زمانی که بین داده‌ها همبستگی وجود دارد، این ماتریس قطری نبوده و درایه‌های غیر از قطر اصلی همبستگی بین داده‌ها را نشان خواهد داد. در روش معادلات برآوردگر تعمیم‌یافته با به کار بردن ماتریس ضرایب بین داده‌ها به جای ماتریس قطری در فرمول برازش مدل، همبستگی بین داده‌ها در نظر گرفته می‌شود. در تحقیق حاضر نیز، از آن‌جایی که اطلاعات مربوط به نمونه‌ها در پنج سال متوالی جمع‌آوری شده است; از این رو بین داده‌ها همبستگی به وجود آمده و به هیچ عنوان از هم مستقل نخواهد بود. بنابراین روش مذکور در مورد داده‌های تحقیق حاضر بسیار مناسب به نظر می‌رسد.
● نتیجه‌گیری
نتایج تحقیق سه فرضیهء اول را رد و تنها فرضیهء چهارم را تایید کرد. به این معنی که سه نسبت، فروش/ سود خالص، گردش دارایی‌ها و P/E رابطهء معنی‌داری را با بازده سهام در دورهء مورد بررسی و برای شرکت‌های نمونه نشان نداد.بنابراین نمی‌توان در دورهء مورد بررسی، تغییرات بازده سهام شرکت‌های شیمیایی را به تغییرات نسبت‌های سودآوری این شرکت‌ها نسبت داد. البته این به این معنی نیست که نسبت‌های مالی دارای بار اطلاعاتی نبوده و نمی‌توان از آن‌ها جهت تخمین بازده سهام استفاده کرد; در حالی که از لحاظ تئوری ارتباط نزدیکی بین نسبت‌های سودآوری و بازده سهام وجود دارد.عدم وجود ارتباط معنی‌دار بین نسبت‌های مورد آزمون و بازده سهام را می‌توان به محدودیت‌های تحقیق که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد، نسبت داد. نتایج تحقیق حاضر ارتباط معنی‌دار و نسبتا نزدیکی را بین سود هر سهم و بازده سهام نشان داد.این خود موید همین مساله است که نسبت‌های مالی و در نتیجه اطلاعات حسابداری دارای بار اطلاعاتی است و به سرمایه‌گذاران توصیه می‌شود، از این قبیل اطلاعات در تصمیم‌گیری خود استفاده کنند.

دکتر سید حسین‌علوی‌طبری
صونا علیزاده‌اقدم

منبع : روزنامه سرمایه