وانادیم VANADIUM

شماره اتمی ۲۳، وزن اتمی ۹۵/۵۰ فلزی است خاکستری رنگ، بسیار سخت و نشکن و نسبتاً در طبیعت پراکنده است، اما به مقدار کم. در تهیه فولادهای خالص به‌کار می‌رود در صنعت شیمی، به‌عنوان کاتالیزور، در سرامیک‌سازی به‌عنوان رنگ و در عکاسی و در پزشکی کاربرد دارد.
بدون وانادیم اتومبیل وجود نداشت ـ هنری فورد ـ بدون وانادیم گروهی از جانوران وجود نداشت ـ ساموئیلوف بدون وانادیم، روی زمین نفت وجود نداشت.
وانادیم سحرآمیز را در ۱۸۳۱ نیل سفستروم سوئدی کشف کرد. تولید و استخراج وانادیم به دو صورت انجام می‌گرفت، در برخی کانه به شکل آهن شکننده‌ای ظاهر می‌گشت و در کانه‌های دیگر فلزی عالی، نرم و چکش‌خوار پس از بررسی روی ترکیب‌های شیمیائی آن سفستروم از سنگ‌های آهنربای کوه تا برگ گرد سیاه‌رنگی با جنس ویژه‌ای به‌دست آورد.
وانادیم رفته‌رفته در صنعت جای خود را باز کرد، گرچه نخست خیلی گرانبها بود اما اینک قیمت آن خیلی پائین است.
وانادیم فلزی اساسی در ساختمان اتومبیل است. در تهیه زره فولادی، گلوله خمپاره‌انداز کاربرد دارد. وانادیم در حقیقت فولاد هواپیماست. در صنایع شیمی، تهیه جوهر گوگرد و رنگ‌های بسیار کاربرد دارد.
فولاد راکش‌پذیر و پایدار می‌کند و در نتیجه در فنرها و تنه‌های موتور از آن سود می‌جویند.
نمک‌های وانادیم به رنگ‌های سبز، سرخ، سیاه، زرد، مفرغی می‌باشد در چینی‌سازی، تهیه کاغذ عکاسی، مرکب‌های مخصوص و در درمان بیماری کاربرد دارد.
در تهیه جوهر گوگرد نقش مهمی دارد واکنش شیمیائی را سریع‌تر می‌کند، بدون آنکه چهره نهادی خود را از دست بدهد و از خود مایه‌ای بگذارد. وانادیم خالص نیز مانند نمک‌هایش به‌طور نهانی در تشکیل ترکیب‌های آلی پیچیده شرکت می‌کند.
وانادیم حدود ۵ هزار تن در سال استخراج می‌شود یعنی کمتر از یک‌پنجم طلا به‌دست می‌آید. وانادیم حدود ۲% پوسته خاکی کره زمین را تشکیل می‌دهد مقدارش ۱۵ بار از سرب و ۲۰۰۰ بار کمتر از نقره می‌باشد و برابر روی و نیکل می‌باشد.
وانادیم در منطقه تمرکز آهن خام نسبتاً بیشتر است و در سنگ‌های آسمانی که بر روی زمین فرو می‌افتد نیز وجود دارد. آهن سنگ‌های آسمانی ۲ یا ۳ بار بیش از سنگ‌های آهن پوسته زمین وانادیم دارد. با اینکه وانادیم در جهان به مقدار زیاد وجود دارد با اینحال به‌ندرت انباشتگی‌های آن را می‌توان یافت. تقریباً وانادیم در همه کانه‌های آهن وجود دارد و جا که مقدارش در کانه تا چند دهم درصد برسد به استخراجش می‌پردازند.
اتم‌های وانادیم از آدمی گریزانند اما نیروهائی که آنها را از حالت پراکندگی در می‌آورند یاخته‌های جانداران می‌باشد گویچه‌های سرخ خون از وانادیم و مس ساخته شده‌اند.
در پیکره برخی از جانوران دریا مخصوصاً اوسن‌ها، اسیدی‌ها و خیارهای دریائی انباشته است.
بستره‌های وانادیم خیلی کم است، در بیابان‌ها و در ماسه‌های آفریقای جنوبی و مکزیک و میان کاکتوس‌ها و در بیابان‌های کلرادو دیده می‌شود. نقل و اقتباس از کتاب زمین شیمی برای همه ـ ترجمه صادق حداد کاوه
وانادیم عنصری است شیمیائی، فلزی است سفید نقره‌ای در آلیاژهای آهنی و سایر فلزات کاربرد دارد. مخلوط وانادیم با فلزات دیگر از آلیاژهای محکم می‌باشد وانادیوم در برابر هجوم‌ها و حملات شیمیائی مقاوم است. از آلیاژ وانادیوم و فولاد در دنده، پیچ، محور چرخ و از کربن ـ وانادیوم فولاد قسمت‌های مختلف لوکوموتیو ساخته می‌شد.
وانادیوم در حرارت‌های خیلی بالا مقاوم و قابلیت انتقال سریع گرما دارد. از این‌رو در رآکتورهای اتمی کاربرد دارد.
وانادیوم هرگز همچون یک فلز به‌دست نمی‌اید بلکه به‌صورت ترکیبی از عناصر دیگر است. منابع وانادیوم شامل مواد ترکیبی وانادیوم و سولفور و ترکیب سرب، کلورین و وانادیوم، و ترکیبی از اورانیوم و وانادیوم است. بیشتر وانادیوم بازرگانی از مواد وانادیوم و سولفور به‌دست می‌اید و با حرارت دادن آن سولفور از وانادیوم جدا می‌شود.
علامت شیمیائی ۵ و شماره اتمی آن ۲۳ و وزن اتمیش ۹۴۲/۵۰ می‌باشد. و در ۱۸۹۰ درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود و نقطه جوش آن ۳۰۰۰ درجه سانتی‌گراد است.
اری تری نیوم (وانادیوم) در سال ۱۸۰۱ به‌وسیله آندره دل ریو از مردم مکزیک کشف گردید نیلزسفت استروم سوئدی در ۱۸۳۰ دوباره وانادیوم را کشف و آن را وانادیوم نامگذاری کرد.
کانه‌های وانادیوم عبارتست از: پاترونیت، رسکولیت، تیویامونیت و غیره می‌باشد. [تاریخچه کشف عناصر]

منبع : مطالب ارسال شده