بررسی وضعیت سیاست‌های رسانه‌‌ای کشور در سال ۱۳۸۶

جایگاه قابل توجه رسانه در دنیای امروز و گسترش دامنه‌ی استفاده از امکانات ارتباطی و رسانه‌یی حتی در حوزه‌های سیاسی، موضوع سیاست‌گذاری در حوزه‌ی رسانه را بیش از پیش مهم کرده است، چراکه این سیاست‌گذاری‌ها بی‌شک حوزه‌های دیگر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و به‌ویژه سیاسی کشورها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما به عقیده‌ی کارشناسان رسانه‌یی، سیاست‌گذاری در حوزه‌ی رسانه در ایران، به دلیل ناشناخته ماندن تاثیرات مهم آن در سایر حوزه‌ها بعضا مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار می‌گیرد.
کارشناسان بر این عقیده‌اند که وقایع روز جامعه، سیاست‌گذاری‌های داخلی و یا همان خط مشی رسانه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، چراکه خط مشی رسانه‌ها توسط مدیران و سرمایه‌گذارانشان انتخاب شده و مسیر اطلاع‌رسانی نیز در همین جهت حرکت می‌کند.
محمدحسن اسدی طاری - مدرس ارتباطات - با تاکید بر این که سیاست‌گذاری در حوزه‌ی رسانه‌، در دو بخش کلان و جزیی صورت می‌گیرد، اظهار کرد: سیاست‌گذاری کلان و ملی که وظیفه‌ی کارشناسان رسمی جامعه است، به مسایل اساسی جامعه، در حوزه‌ی رسانه‌ها پرداخته و سیاست‌گذاری جزیی نیز وظیفه‌ی رسانه در قبال مخاطب و همچنین در ارتباط با سایر رسانه‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد.
این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به این که در شرایط فعلی، اطلاع‌رسانی، مهم‌ترین اصل در حوزه‌ی رسانه‌هاست، ادامه داد: این اطلاع‌رسانی نباید به هر قیمتی صورت گیرد؛ بلکه رسانه باید بر اساس نیاز جامعه و مخاطب، اطلاعات رویدادهای مختلف را ارایه کند.
وی تصریح کرد: توسعه‌ی استفاده از تکنولوژی روز، افزایش سرعت انتشار اخبار و اطلاعات و دسترسی به آن‌ها از جمله مسایلی است که باید در سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی سال‌های آتی مد نظر قرار گیرد.
● سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی کشور به میزان کافی مناسب و موثر نبوده‌اند
محمدتقی روغنی‌ها - مدرس ارتباطات - هم در این باره می‌گوید: با نگاهی کلی به آنچه در سال گذشته در حوزه‌ی رسانه‌ها گذشته می‌توان چنین نتیجه گرفت که سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی کشور به میزان کافی مناسب و موثر نبوده است، چرا که هیچ تحول محسوسی در زمان یاد شده در میزان مخاطب و تیراژ در رسانه‌ها مشاهده نکرده‌ایم.
او با تاکید بر این که در کنار سیاست‌های کلی، وجود سیاست‌گذاری در هر رسانه بر اساس شرایط و امکانات موجود به طور جداگانه نیز ضرورت دارد، اظهار کرد: سیاست‌های هر رسانه باید با توجه به داشته‌ها، امکانات و اهداف مدنظر آن و همچنین در راستای اهداف کلان رسانه‌یی کشور مشخص شود.
به گفته‌ی روغنی‌ها روزمرگی در رسانه‌ها باعث شده است آن‌ها بیشتر به سمت برنامه‌ریزی‌های عمومی‌تر پیش روند، این در حالی است که چنین رویه‌ای یعنی گرایش کمتر به برنامه‌ریزی‌های بلند مدت، به دلیل تولیدات دایم و مستمر به هیچ وجه درست نیست.
● وجود برنامه‌ی مستقل رسانه‌یی، برای رسیدن به مقام برتر در خاورمیانه ضروری است
اما امید مسعودی - عضو هیات علمی دانشگاه - نیز در این باره معتقد است: متاسفانه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مکتوبی در حوزه‌ی رسانه، به جز مباحث مورد توجه در برنامه‌ی چهارم توسعه در کشور وجود ندارد، این در حالی است که برای دست‌یابی به مقام برتر رسانه‌یی در حوزه‌ی خاورمیانه، وجود یک برنامه مستقل در این زمینه ضروری است.
وی با تاکید بر این که تمامی برنامه‌های میان‌مدت و کوتاه‌مدت کشور در حوزه‌های مختلف، به ویژه رسانه باید در راستای اهداف برنامه‌ی چشم‌انداز ۲۰ ساله تنظیم شوند، اظهار کرد: توسعه‌ی رسانه‌ها از جمله اهداف مهمی است که باید در سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی کشور که شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری نیز در تنظیم آن نقش تعیین کننده‌ای‌ دارند، مد نظر قرار گیرد.
او با اشاره به این که اصحاب رسانه‌ برای انتشار اخبار صحیح و دقیق، به اختیارات بیشتری نیاز دارند، ادامه داد: هرگونه برنامه‌ریزی در حوزه‌ی فرهنگ و ارتباطات باید با توجه به شرایط داخلی و خارجی و نیز در نظر داشتن فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو انجام گیرد.
● سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی، با آزادی بیان در کشورها مرتبط است
حسین قندی - مدرس ارتباطات - هم در این باره می‌گوید: سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی با آزادی بیان در کشورها، ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ داشته و با شکل‌گیری بر پایه‌ی آگاه‌سازی افکار عمومی، در نشان دادن عکس‌العمل مناسب و به موقع از سوی مردم در مواقع بحرانی بسیار موثر خواهد بود.
او اظهار کرد: وابستگی رسانه‌ها و به ویژه مطبوعات به دولت و احزاب باعث شده است آن ها بیش از آنکه به آگاه کردن مردم در حوزه‌ی موضوعات مختلف کشور بپردازند، به بیان سیاست‌های حزبی خود بسنده کنند.
وی افزود: سیاستگذاری‌های رسانه‌یی در هر کشوری، زمانی معنا و مفهوم پیدا می‌کند که آگاه کردن و پس از آن هدایت افکار عمومی، جزو اهداف اصلی مورد نظر باشد، در غیر اینصورت این سیاستگذاری‌ها، سرانجام مثبتی نخواهد داشت.
او خاطر نشان کرد: اختصاص بخش اعظم محتوای رسانه‌ها به مردم و مسایل آن‌ها و قرار دادن مسایل حزبی و سازمانی در اولویت دوم، نتیجه و پیامد سیاست‌گذاری درست رسانه‌یی بر اساس آگاه‌سازی مناسب و به موقع افکار عمومی و هم‌چنین هدایت آن‌هاست.
به گفته‌ی قندی، شکل‌گیری سیاست‌گذاری رسانه‌یی بر پایه‌ی آگاه‌سازی افکار عمومی، در نشان دادن عکس‌العمل مناسب و به موقع، از سوی مردم در مواقع بحرانی بسیار موثر خواهد بود.
● وجود قانون از برخورد سلیقه‌یی در رسانه‌های خصوصی جلوگیری می‌کند
از سوی دیگر اکبر نعمت‌اللهی - مدرس ارتباطات ¬- نیز در این باره معتقد است: برخورد سلیقه‌یی رسانه‌های خصوصی داخلی و در نتیجه ارایه‌ی تعابیر و تعاریف شخصی از حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی، به تناقض و چندگانگی در رسانه‌ها منجر شده است، این در حالی است که در صورت وجود قانون، حتی اندیشه‌های متفاوت نیز مشکلی در برخورد با وقایع ایجاد نمی‌کند.
وی با تاکید بر این که سیاست‌گذاری‌های کلان کشور در تمامی زمینه‌ها و همچنین رسانه‌ها از سوی دولت و مجلس وضع می‌شود، اظهار کرد: با وجود آن که رسانه‌های کشور به دو بخش خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند، اما همچنان قوانین و مقررات این حوزه، در مجلس تصویب و از طریق دولت نیز ابلاغ و اجرا می‌شود.
وی افزود: رسانه‌های خصوصی داخلی، به دلیل عملکرد ضعیف سندیکاها و اتحادیه‌های روزنامه‌نگاری هیچ نقشی در وضع قوانین و سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی کشور نداشته و این اتحادیه‌ها نیز، اغلب به تجمع و گاهی اعتراضی نیم بند، در موارد مختلف اکتفا می‌کنند.
او با اشاره به این که تمامی رسانه‌های کشور، اعم از دولتی با امکانات، بودجه و فضای فعالیت بازتر و همچنین خصوصی با امکانات ضعیف، به یک شکل و بر اساس یک نوع قوانین اداره می‌شوند، ادامه داد: اگر دولت به رکن چهارم دموکراسی اعتقاد دارد، باید اجازه دهد رسانه‌ها برای اداره‌ی خود سیاست‌ها و قوانینی وضع کنند که البته این وضع قوانین توسط رسانه‌ها، به نفع خود دولت نیز هست، چرا که در اجرای آن‌ها با مشکلات کمتری مواجه خواهد بود.
نعمت‌اللهی اضافه کرد: ‌رسانه برای جامعه فعالیت می‌کند و در نتیجه نوع فعالیت و پوشش خبری‌اش نیز باید در جهت حمایت از او باشد. تقویت سندیکاها و اتحادیه‌های شبکه‌های خبری و رسانه‌ها، تنظیم منشور اخلاق حرفه‌یی، اجرا و پایبندی به آن از جمله راه‌های بهبود وضعیت سیاستگذاری در حوزه‌ی رسانه‌های داخلی است.
وی نحوه‌ی عملکرد رسانه‌ها را در سال‌های اخیر نامناسب ارزیابی و تصریح کرد: تمامی رسانه‌های داخلی، اعم از مخالف و یا موافق دولت، در سال‌های اخیر به دلیل سیستم ضعیف و سیاست‌گذاری‌های نامناسب و گاهی اغراض شخصی و حزبی نتوانسته‌اند به وظایف خود به نحو مناسب عمل کنند؛ بنابراین هم اطلاع رسانی بخشی از فعالیت‌های دولت مهجور مانده و هم فضای مناسب برای نقد منصفانه در کشور وجود نداشته است.
از برآیند نظرات اساتید و کارشناسان ارتباطی و رسانه‌یی چنین برمی‌آید که هرچند در حوزه‌ی سیاست‌گذاری‌های رسانه‌یی، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی شده‌، اما این تلاش‌ها نتوانسته است در تمامی موارد و زمینه‌ها، نیازهای اصحاب رسانه و مخاطبان آن‌ها را پاسخگو باشد که به عقیده‌ی همین افراد دلیل اصلی این امر هم سهیم نبودن این دست‌اندرکاران رسانه در تنظیم این سیاست‌گذاری‌هاست که باید از سوی مسوولان مورد توجه قرار گیرد.

منبع : مدیا نیوز