جمعه, ۲۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 17 May, 2024
مجله ویستا
مسوولیت و پاسخ گویی
امکان دارداحساس مسوولیت در قبال انجام داذدن وظایف محوله ، نوعی احساس تعهد درونی یا ناشی از وجود قوانین و مقررات و بازخواست ناظران بیرونی باشد که در هر دو صورت فرد مسوول موظف به پاسخ گویی نتایج کار خود است . اما استفاده از افرادی که در قبال کار خویش دارای احساس تعهد درونی هستند ، نیاز سازمان ها را به به کارگیری اهرم های نظارتی متعدد کاهش می دهد .
● مسوولیت و پاسخ گویی
واژه مسوولیت ارزش دارد و مشتقات آن به کرّات در سور صافات ( آیه ۲۴ ) ، احزاب ( آیه ۱۵ ) ، اسراء ( آیات ۳۴ و ۳۶ ) و فرقان ( آیه ۱۶ ) به معنی مورد سوال و بازخواست قرار گرفتن آمده است . با وجود این امروزه در سنت ها و مکاتبات اداری بعضی سازمان ها مشاهده می شود که واژه مسوول به مدیران تازه کار اطلاق می گردد ( که کمتر از ۶ ماه سابقه مدیریت دارند ) و پس از مدتی به اتصاف « رییس » مفتخر می گردند که تا حدودی بار تحکمی دارد و بار معنوی موجود در عنوان « مسوول » را ندارد . بنابراین ؛ کلمه ی « مسوول » تذکاری برای مدیر است تا فراموش نکند که آنچه به او تفویض شد ، امانتی است که در قبال آن تعهد سپرده است تا از آن حفاظت و حق آن را ادا کند و در هر زمان آماده ی بازخواست و پاسخ گویی در مقابل مافوق باشد .
در مباحث مدیریتی معمولاً با توجه به اصول مدیریت اداری فایول بحث از مسوول در کنار « اختیار » می آید و چنین تعریف می شود « اختیار عبارت از حق دستور دادن و به اجرا درآوردن آن به کمک پاداش یا تنبیه که به عنوان بخشی از اختیارات مافوق و بدون سلب مسوولیت از او به فرودست تفویض می گردد و مسوولیت داشتن بدین معنی است که صاحب اختیار باید در برابر نتایج کارش پاسخ گو باشد و این مسوولیت متناسب با اختیار واگذار شده است ( ۱ ) . بنابراین ؛ مسوولیت نوعی تعهد در برابر دیگران است و قابل تفویض نیست .
امکان دارد احساس مسوولیت در مقابل کار منبع درونی یا بیرونی داشته باشد . یعنی گاهی فرد صرف نظر از وجود نظارت بیرونی ، قوانین و مقررات و بازخواست دنیوی در قبال انجام دادن کار ، نتایج و پی آمدهای آن احساس تعهد درونی دارد و با تمام وجود در جهت تحقق اهداف سازمان و جلب رضای حق تعالی و امت اسلامی تلاش می کند که به حق این گونه کارگزاران شایسته ی عنوان مسوول یا کارمند متعهدند . مسوولیت موضوع شخصی به شمار می آید و ممکن است در افرادی وجود داشته باشد و در برخی دیگر نباشد . وجود یا نبود احساس مسوولیت در کارکنان موضوعی است که با انگیزه های فرد رابطه ی مستقیمی دارد و این اشخاص را می توان از روی سوابق آن ها در مسوولیت های قبلی و صفاتی چون امانت داری ، وفای به عهد ، اعتقاد قوی به یوم الحساب و خود را همیشه در محضر خدا دانستن ، شناخت .
گاهی نیز احساس مسوولیت دارای منبع بیرونی است و عبارت است از تعهد و الزام شاغل جهت اجرای تکالیف و اعمال اختیارات و ضوابط و معیارهای مقرره ( ۲ ) . یعنی قوانین و مقررات و ناظر بیرونی فرد را متعهد و ملزم به احساس مسوولیت و پاسخ گویی می کنند . بر این اساس ، فرد چه دارای احساس تعهد درونی باشد و چه نباشد ، باید در قبال کار خود پاسخ گو باشد . البته این نوع پاسخ گویی اگر مبتنی بر ضوابط و دستورهای اسلامی باشد ، سبب ایجاد احساس مسوولیت در شخص نیز می شود .
هربرت جی ، هیکس و سی . ری گولت بین مسوولیت ( ۳ ) و پاسخ گویی ( ۴ ) تمایز قائل اند و می نویسند مسوولیت آن احساس تعهد درونی افراد است که نسبت به کار خود دارند . در حالی که پاسخ گویی به معنی مورد سوال و بازخواست قرار گرفتن یک کارمند در مورد کارهایش از سوی مدیر خود است ( ۵ ) .همچنین در کتاب اصول مدیریت ترجمه محمد علی طوسی و همکاران آمده است ، ( واژه های مسوولیت و پاسخ گویی بیشتر به جای یکدیگر به کار برده می شود . به سخن دقیق ، به گونه ای که سازمان های نظامی بر آن آگاهی دارند ، پاسخ گویی برای نشان دادن گونه ای ویژه از مسوولیت به کار برده می شود . در سازمان های نظامی یک افسر را برای مواد و تجهیزات « پاسخ گو » و برای کنش های نیروهای زیر فرمان وی « مسوول » می شمارند ) ( ۶ ) . در هر حال ، هر فرد مسوولی باید پاسخ گو باشد و هر پاسخ گویی نتیجه ی پذیرش مسوولیت است . اما در قبال هر گونه پذیرش مسوولیتی نباید انتظار پاسخ گویی داشت . برای مثال ، معلمی مسوولیت تعلیم و تربیت دانش آموز را می پذیرد ، اما چون دانش آموز علاوه بر مدرسه تحت تاثیر خانواده و دیگر نهادهای اجتماعی است ، نمی توان معلم را به دلیل وضعیت تربیتی نامطلوب او را مورد مواخذه قرار داد . بنابراین ؛ با تعیین هدف های دقیق ، ملاک های عملکردی روشن و اعمال ضوابط نسبت به متعهد ساختن کارکنان به بازده قابل قبول ، پاسخ گویی ممکن می گردد .
امید است که در سازمان های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران مدیران و کارکنانی به کار گماشته شوند که نسبت به انجام دادن وظایف محوله احساس تعهد درونی داشته باشند . این احساس مسوولیت در سایه ایمان و اعتقادات الهی و تزکیه نفس قابل حصول است و آن روز است که سازمان های عریض و طویل نظارتی کمتر مورد نیاز خواهد بود .
حسین استرون
پی نوشت ها :
۱ - علی محمد اقتداری . سازمان و مدیریت . ( تهران : مولوی . ۱۳۶۸)
۲ - مجید پسران قادر . دریچه ای به مدیریت منابع انسانی . ( تهران : رودکی . ۱۳۷۳ ) .
۳- responsibility
۴- accountability
۵ - هربرت جی ، هیکس و سی . ری گولت . تئوری های سازمان و مدیریت . ترجمه گوئل کهن . ج ۱ ( تهران انتشارات اطلاعات . ۱۳۷۰)
۶ - هرولد ، کونتز. سیریل ، اودائل ، و هاینز ، ویهریخ . اصول مدیریت . ترجمه محمد علی طوسی و همکاران ج ۱ . ( تهران : مرکز آموزش مدیریت دولتی . ۱۳۷۲ ) .
پی نوشت ها :
۱ - علی محمد اقتداری . سازمان و مدیریت . ( تهران : مولوی . ۱۳۶۸)
۲ - مجید پسران قادر . دریچه ای به مدیریت منابع انسانی . ( تهران : رودکی . ۱۳۷۳ ) .
۳- responsibility
۴- accountability
۵ - هربرت جی ، هیکس و سی . ری گولت . تئوری های سازمان و مدیریت . ترجمه گوئل کهن . ج ۱ ( تهران انتشارات اطلاعات . ۱۳۷۰)
۶ - هرولد ، کونتز. سیریل ، اودائل ، و هاینز ، ویهریخ . اصول مدیریت . ترجمه محمد علی طوسی و همکاران ج ۱ . ( تهران : مرکز آموزش مدیریت دولتی . ۱۳۷۲ ) .
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل رئیس جمهور دولت سیزدهم رئیسی توماج صالحی دولت سیدابراهیم رئیسی مجلس شورای اسلامی مجلس تعطیلی شنبه ها شورای نگهبان
سیل مشهد سیل مشهد هواشناسی تهران خراسان رضوی پلیس باران سازمان هواشناسی بارش باران قوه قضاییه شهرداری تهران
خودرو قیمت خودرو قیمت طلا مالیات بازار خودرو قیمت دلار مسکن ایران خودرو تعطیلی شنبه دلار بانک مرکزی تورم
لیلا حاتمی زری خوشکام علی حاتمی نمایشگاه کتاب سینمای ایران نمایشگاه کتاب تهران کتاب تلویزیون سریال سینما فردوسی موسیقی
ایلان ماسک
رژیم صهیونیستی غزه روسیه آمریکا فلسطین حماس جنگ غزه چین اوکراین ترکیه یمن حزب الله لبنان
فوتبال تراکتور پرسپولیس جام حذفی سپاهان مس رفسنجان لیگ برتر لیگ برتر انگلیس فدراسیون فوتبال باشگاه استقلال بازی جواد نکونام
هوش مصنوعی گوگل آیفون اپل همراه اول سونی سرعت اینترنت تبلیغات عیسی زارع پور
بارداری پوست کاهش وزن چای دیابت آلزایمر