سه شنبه, ۱۶ بهمن, ۱۴۰۳ / 4 February, 2025
مجله ویستا
دو موبد ـ دو لاله روشن
اکنون زرتشتیان در تمام شهر ها و روستاها جشن سده را جشن می‌گیرند اما عمده مراسم جشن سده بدین صورت است که از چند روز قبل از جشن سده جوانان و نوجوانان هیزم مورد نیاز را فراهم می‌کنند و آنها را به محل برگزاری جشن می‌برند و توده بزرگی از هیزم مورد نیاز را فراهم می‌آورند . در پسین روز جشن سده بانوان زرتشتی با حضور در محل برگزاری جشن سیرگ و خوراکی‌های سنتی فراهم می‌کنند. هنگامی که آخرین پرتوهای خورشید زمین را ترک میگوید موبدان با آتشدان آتش در حالی که لباس سپید بر تن دارند برای شعله ور نمودن هیزم به آرامی به سوی هیزم ها حرکت می‌کنند در حالی که جوانان سپید پوش که مشعل‌های روشن با خود دارند موبدان را همراهی می‌کنند موبدان بخشی از آتش نیایش را می‌سرایند این گروه سه بار در گرداگرد توده هیزم می‌گردند و پس از آن اطراف توده هیزم می‌ایستند و به آرامی و هماهنگ به سوی خرمن هیزم می‌آیند و هیزم را آتش می‌زنند.این مراسم همه ساله در روز دهم بهمن ماه در تمام شهر ها و کشورهای زرتشتی نشین برگزار می‌گردد.
در شهر کرمان زمانی در غنات غستان و گاهی به علت بروز شرایط خاص در نقاط مختلف توسط افراد ساکن هر کوی در یکی از منازل و هنگامی نیز در بابا کمال که در دامن کوهی در شمال شرقی کرمان واقع است بر پا می‌شده و پس از آن قریب ۵۰ سال در محلی معروف به شاه مهرایزد همه ساله این جشن بر پا می‌شود. در شهر یزد در دهم بهمن ماه سال ۱۳۲۳ این مراسم کهنسال و دیرینه با شیوه‌یی نوین وبایسته و به طرز آبرومندی بر پا شد و از آن به بعد توسط انجمن زرتشتیان یزد و توسط سازمان و باشگاه جوانان زرتشتی استان یزد ادامه یافت.
در تهران در سال ۱۳۱۷ جشن سده توسط هیات نامبرده و بعد توسط سازمان جوانان زرتشتی و بعد توسط سازمان فروهر جوانان زرتشتی بطور مرتب در سالن و حیاط دبستان گیو شاهد برگزاری این آیین بوده ایم. از سال۱۳۴۸ به بعد جشن سده در کوشک ورجاوند که از سوی شادروان دکتر فریدون ورجاوند به جماعت زرتشتی اهدا شده بر گزار گردیده است. از سال ۱۳۶۰ این مراسم توسط انجمن زرتشتیان تهران در محل مجتمع فرهنگی ورزشی مارکار برپامی‌گردد و در سال ۱۳۸۰ مسوولیت برگزاری این جشن بزرگ به سازمان فروهر جوانان زرتشتی واگذار شد و امسال در کوشک ورجاوند برگزار می‌شود.
اما جشن سده در اهواز همه ساله در محل انجمن زرتشتیان اهواز و بوسیله سازمان جوانان زرتشتی اهواز برگزار می‌شود .
● برگزاری جشن سده
برگزاری جشن سده را می‌توان به سه دوره تاریخی تقسیم کرد:
دوره پیش از اسلام دوره بعد از اسلام دوره کنونی
دوره پیش از اسلام:فردوسی جشن سده را به زمان پادشاهی هوشنگ نسبت می‌دهد و ابو ریحان بیرونی به فریدون. اما رسمی شدن جشن سده به زمان اردشیر بابکان مقرر می‌شود ، اما بطور کلی در هیچیک از اسناد تاریخی به چگونگی شیوه جشن اشاره‌یی نشده است.
جشن سده بعد از اسلام: در این دوره مورخانی چون بیرونی ، بیهقی ، گردیزی ، مسکویه و... از شیوه جشن در دوران پادشاهی غزنویان و سلجوقیان و خوارزمشاهیان و آل زیار و تا دوران مغول بسیار نوشته‌اند، حتی داستان مرگ مرد آویج را نیز نقل کرده‌اند که جشن سده باشکوهی ترتیب داده بود و در پایان جشن به دست مخالفان خود به قتل رسید، اما اخباری که در زمینه برگزاری این جشن داده‌اند، مانند هر آگاهی دیگر مربوط به دربار پادشاهان و امیران است و از آیین‌های عامه مردم و شیوه برگزاری سده در میان آنان گزارشی باز نمانده است. اخبار موجود از این دوره نشانگر آن است که جشن سده در آن زمان با شکوه تمام برگزار می‌شده و حتی شاعرانی چون عنصری، فرخی، منوچهری، عسجدی در توصیف چگونگی و چون و چندی آتش آن داد سخن داده و نیز از پرندگان و جانورانی که به آتش می‌انداختند، یاد کرده‌اند. در اینجا به دو گزارش در این زمینه اشاره می‌شود:گزارش نخست آثار الباقیه؛ آتش افروزند تا شر آن جهنم بر طرف گردد و گیاه خوشبو تبخیر می‌کنند تا مضرات آن را برطرف کنند. در خانه ملوک رسم شده که آتش بیافروزند و چون شعله ور گردد ، جانوران وحشی را به آتش می‌اندازند و مرغ‌ها در شعله آن می‌پرانند و در کناراین آتش می‌نشینند .
گزارش دوم؛ تاریخ بیهقی : ... امیر سلطان مسعود غزنوی فرمود تا سراپرده بر راه مرو بزدند بر سه فرسنگی لشگرگاه و سده نزدیک بود. اشتران سلطانی را ، و از آن همه لشکر به صحرا بردند و گز کشیدن گرفتند تا سده کرده آید و پس از آن حرکت کرده آید و گز می‌آوردند و در صحرایی که جوی آب بزرگ بود، پر از برف می‌افکندند تا به بالای فلعتی برآمد و چارطاق‌ها بساختند از چوب ، سخت بلند و آن را به گز بیاکندند و گز دیگر جمع کردند که سخت بسیار بود و بالای کوهی بر آمده و اله =عقاب بسیار و کبوتر. و سده فراز آمد. نخست شب امیر بر لب آن جوی آب که شراعی زده بودند ، بنشست و ندیمان و مطربان بیامدند و آتش به هیزم زدند و پس از آن شنودم که قریب ده فرسنگ فروغ آن آتش بدیده بودند و کبوتران نفط= نفت اندود بگذاشتند و ددان برف اندود آتش زده دویدن گرفتند و چنان سده یی بود که دیگر آنچنان ندیده بودم و آن به خرمی‌به پایان آمد. البته باید اشاره کرد رسم‌هایی از چون سوزاندن کبوتران و پرندگان و جانوران که در حضور شاهان انجام می‌گرفته، به هیچ روی بر اساس آیین زردشتی نیست، چرا که آتش نزد آنان بسیار گرامی است و در همه کتابهای آیینی زردشتیان در مورد پاکیزه نگاه داشتن و نیالودن آتش به آنان سفارش بسیار شده و هم در اوستا، بخش گاتها آمده است: ... ای مزدا نفرین تو به کسانی باد که با آموزش خود مردم را از کردار نیک رویگردان می‌سازند و به کسانی که جانوران را با فریاد شادمانه قربانی می‌نمایند .
جشن سده در دوران کنونی: امروزه نیز جشن سده یا سده سوزی به صورت پراکنده در بعضی شهرها و روستاها ی ایران در دهم بهمن ماه برگزار می‌شود. در مازندران ، لرستان ، سیستان و بلوچستان ، کشاورزان و روستاییان و چوپان‌ها نزدیک غروب یکی از روزهای زمستان روی پشت بام ، دامنه کوه یا کنار کشتزار و چراگاه آتش می‌افروزند و بنا بر سنتی دیرین پیرامون آن گرد می‌آیند ، بی آنکه نام جشن سده بر آن نهند، اما در کرمان و بیشتر شهرهای آن استان جشن سده یا سده سوزی با شکوه تمام برگزار می‌شود. در میان چادر نشینان بافت سیرجان سده سوزی چوپانی برگزار می‌شود. در یکی از روستاهای جیرفت آبادی بلوک از دهستان اسماعیلی شب دهم بهمن آتش بزرگی به نام آتش سده ، با چهل شاخه از درختان هرس شده باغ به نشانه چهل روز )چله بزرگ( در میدان ده بر می‌افروزند و از روی آن می‌پرند و می‌خوانند:سده سده دهقانی / چهل کنده سوزانی / هنوز گویی زمستانی.
موبد اردشیر آذر گشسب در کتاب مراسم مذهبی و آداب زردشتیان میگوید: ... این رسم از دیرباز در کرمان بر جای مانده و تا آنجا که پیران سالخورده از نیاکان خود به یاد دارند ، همه ساله در روز دهم بهمن ماه برگزار می‌شود .
صادق هدایت در کتاب نیرنگستان میگوید: سده جشنی است که هنوز زردشتیان کرمان به یادگار جمشید و عادات ایرانیان باستان می‌گیرند و برای این کار موقوفاتی در کرمان اختصاص داده اند. پنجاه روز پیش از جشن نوروز خروارها بته و هیزم درمنه در گبر محله باغچه بداغ آباد گرد می‌آورند. جنب این باغچه خانه‌یی است مسجد مانند و موبدان موبد از اعیان شهر و حتی از خارجه‌ها دعوت شایانی می‌کند. در این مجلس شیرینی و میوه زیادی چیده می‌شود و اول غروب آفتاب دو نفر موبد دو لاله روشن می‌کنند و بته‌ها را با آن آتش می‌زنند و سرود مخصوصی می‌خوانند.هنگامی که آتش شعله می‌زند ، همه مهمانان که بیش از چندین هزار نفر می‌شوند با فریادهای شادی دور آتش می‌گردند و این را می‌خوانند:
صد به سده ، سی به گله ،پنجاه به نوروز ،ها بله و میان هلهله شادی جشن تمام می‌شود. در کرمان همه مردم منتظر سده سوزی هستند و اهمیت فلاحتی برایشان دارد چون بعد از آن اول بذر افشانی و کشت و کار برزگران است. این عادت در بعضی از شهرهای خراسان هم هنوز وجود دارد. دکتر محمود روح الامینی نیز گزارش گسترده‌یی درباره برگزاری سده سوزی در کرمان دارد . وی میگوید: جشن و آیین سده سوزی فقط در کرمان است که رسمی عمومی است. همگانی بودن این آیین در میان همه قشرهای اجتماعی کرمان و دلبستگی و توجه صمیمانه آنان برای شرکت در این آیین نشانگر پیشینه کهنسال و دیرپای آن است در این روز مردم شهر ، اعم از زردشتی ، مسیحی و مسلمان ، ثروتمند و فقیر ، کارمند و کاسب در آن شرکت می‌کنند و در واقع می‌توان آن را جشن کرمان نامید.
در قدیم محل جشن در یک فرسنگی شمال شهر کرمان، بعد از ویرانه‌های محله قدیم زردشتیان، معروف به محله گبری در زمین‌های کشاورزی بود. در این محل تنها یک باغ معروف به باغچه بداغ آباد با دیوارهای بلند و دو دستگاه ساختمان وجود داشت که مراسم سده سوزی روبروی در این باغ ، در زمین‌های کشاورزی برگزار می‌گردید ، مالکان از اینکه سده سوزی روی زمین‌های کشاورزی آنان انجام می‌گرفت ، استقبال می‌کردند ، زیرا نه تنها آن را زیان آور نمی‌دانستند ، بلکه خاکستر ی را که از آن به جا می‌ماند ، برای کشاورزی مفید می‌شمردند. امروزه باغچه بداغ آباد و زمین‌های کشاورزی اطراف آن به خانه و دکان تبدیل شده و تنها قطعه زمین بزرگی باقی مانده که برای سده سوزی از آن استفاده می‌شود. سده سوزی در کرمان غروب روز دهم بهمن ماه برگزار می‌شود اما کرمانی‌ها از چند روز قبل در تدارک آن هستند. از اول بهمن عموم باغداران و مالکان هر یک به قدر همت و به نسبت ثروت خود چند بار هیزم را که از بیابان‌ها و کوهپایه‌های اطراف فراهم شده ، به محل جشن می‌آورند.
دست فروشان نیز تا روز نهم بهمن محل گستردن بساط خود را معین می‌کنند.پیشترها که سده سوزی در فضای باز انجام می‌شد ، مردم از بعد از ظهر بلند در اطراف محل افروختن آتش به صورت گروهی فرش می‌انداختند و تا فرارسیدن ساعت موعود خود را با گفت‌وگو و دیدار یکدیگر و نوشیدن چای و خوردن آجیل سرگرم می‌کردند ، اما این روزها فقط چند ساعت پیش از سده سوزی ، در خیابان سده اجتماع می‌کنند.روز دهم بهمن ماه چهره شهر عوض می‌شود. مغازه‌ها زودتر بسته می‌شود. چند ساعت قبل از افروختن آتش زنان زردشتی در آشپز خانه ی بزرگ باغ بداغ آباد آش و سیرو می‌پزند. گرد همایی خانواده‌ها در ایوان باغ و خوردن آش و سیرو و آجیل بخشی از مراسم جشن است. فروشندگان دوره گرد در کنار میوه و آشامیدنی در بساط خود ، حتما باید آجیل تخمه ، پسته ، مغز بادام و فندق را هم داشته باشند.
افزون بر مردم شهر ، مردم دیگر هم از حومه و شهرهای نزدیک برای شرکت در سده سوزی می‌آیند. برزگران هنگام شرکت در مراسم حتی اگریک شاخه هیزم هم شده برای خرمن سده می‌آورند تا با رضای خاطر مشتی از خاکستر سده را به همراه ببرند و برای شگون و برکت در کشتزار خود بپاشند.
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست