چرا پزشکان ایرانی با گیاهان دارویی غریبه هستند؟

از دیرباز مردمانی كه در دامنه دشت‌ها و كوهپایه‌ها زندگی می‌كردند، با خواص و اثرات درمانی گیاهان طبیعی آشنا بوده و داروی دردهای جسمانی خود را در گونه‌های مختلف گیاهی می‌یافتند. امروزه نیز بیمارانی كه از داروهای شیمیایی مایوس می‌شوند، به افراد مطلع گیاهی مراجعه كرده و مداوای خود را از نسخ گیاهی آنان می‌جویند. بنابر عقیده كارشناسان این گیاهان همچون بومادران، خاكشی، خطمی،‌ رازیانه، ریحان و … در مداوای انواع امراض عفونی، داخلی، ریوی، عصبی، كلیوی‌ و … كاربرد دارد.
در حالی كه در كشورهای اروپایی و صنعتی، كار شناسایی و تولید گیاهان دارویی، گسترش یافته؛ هنوز در ایران كه منشا بسیاری از گیاهان است، اقدامات جدی در این‌باره صورت نگرفته است. از سوی دیگر رویكرد به داروهای گیاهی در ایران، همچون برخی موارد دیگر، فارغ از ابعاد فكری بوده و حتی رشد قارچ‌گونه عطاری‌های لوكس در گوشه و كنار شهرها در حالی صورت می‌گیرد كه بسیاری از افراد تجویزكننده داروهای گیاهی، فاقد دانش مورد نیاز بوده و اطلاعات لازم و كافی در مورد گیاهان دارویی و عوارض سوء برخی از آن داروها ندارند. صفایی یكی از كسانی است كه چندین سال در زنجان به كار فروش گیاهان دارویی مشغول است. وی در این زمینه می‌گوید: علم تهیه گیاهان دارویی به شكل تجربی و سینه‌به‌سینه به نسل امروز منتقل شده است. از سویی دیگر افراد با تجربه، فنون كار را كمتر در اختیار افراد بی‌تجربه قرار می‌دهند و بر همین اساس علم داروهای گیاهی به شكل كاملا نهفته باقی مانده است.
وی طول مدت درمان با گیاهان دارویی را عامل اصلی گرایش مردم به سوی داروهای شیمیایی عنوان می‌كند و می‌افزاید: با توجه به این كه كشورهای اروپایی حدود ۷۰ درصد داروهای مورد نیاز خود را از داروهای گیاهی تامین می‌كنند، ولی در جامعه ما كه زمانی مردم از داروهای شیمیایی فراری بودند، به دلیل تسكین درد توسط داروهای شیمیایی كه در واقع پوشش موقتی بیماری است، به این داروها تمایل دارند.
در ایران طبیبان و پزشكان توانمندی همچون رازی، اهوازی، بیرونی، ابوعلی سینا و سایرین بوده‌اند كه استفاده دارویی فراوانی از این گیاهان برده‌اند، ولی متاسفانه ظهور طب نوین در غرب و بسط و گسترش آن در نقاط مختلف دنیا، باعث شد تا دانش و مهارت استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی تحت‌الشعاع آموزه‌های جدید قرار گرفته و به كلی از برنامه‌های آموزش پزشكی حذف شود.
با این حال رویكرد دوباره بشر به این روش درمانی زمینه‌ای ایجاد كرد كه امروزه بیش از ۸۰ درصد تحقیقات در مراكز تحقیقاتی دارویی دنیا، معطوف به استفاده از مواد گیاهی و طبیعی است.
امروزه شاهد آن هستیم كه گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تامین بهداشت و سلامت افراد، هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماری‌ها برخوردار بوده و در این میان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی به عنوان متولی امر می‌بایست بر نحوه ارایه داروهای گیاهی توسط عطاری‌ها نظارت كند.
در همین رابطه معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشكی زنجان، فعالیت برخی از داروخانه‌های گیاهی را غیرقانونی عنوان كرده و می‌گوید: اكثر مواد دست‌سازی كه تحت عنوان گیاه‌دارویی در داروخانه‌ها ارائه می‌شود، به هیچ عنوان از نظر بهداشتی دارای سلامت دارویی نیست و امكان اینكه مصرف كننده دچار بیماری‌های میكروبی، قارچی و انگلی شود، وجود دارد. در بسیاری از موارد گزارش‌هایی به مركز بهداشت شده كه فروشندگان داروهای گیاهی، به دلیل نداشتن تخصص لازم و نیز تشخیص نادرست، داروهایی به افراد تجویز كرده‌اند، كه بیمار را با مشكلات عدیده‌ای مواجه كرده است. این مقام مسوول یادآور می‌شود: عطاری‌ها تحت نظارت مجمع امور صنفی فعالیت می‌كنند، ولی تولید برخی داروهای دست‌ساز، همچون چاق یا لاغركننده، ترك اعتیاد و غیره، بدون صدور مجوز از جانب وزارت بهداشت به فروش می‌رسند و مردم می‌بایست در زمان خرید داروهای مورد نظرشان حتما مجوز تولید، پروانه ساخت و علامت استاندارد محصول را مورد بررسی قرار دهند.
دكتر آیت‌الهی، در پاسخ به این پرسش كه آیا جامعه پزشكی، استفاده از داروهای گیاهی را در بخش درمان مورد تایید قرار می‌دهد و در صورت تایید چرا از این شیوه استفاده نمی‌شود، اظهار می‌كند: در این‌كه تعدادی از گیاهان دارویی اثر شفابخشی دارند و در تسكین و درمان آلام بیماران موثرند، مشكلی نیست، چنانكه بیش از صد قلم از داروهای گیاهی موجود در داروخانه‌های تحت نظارت وزارت بهداشت، مجوز صدور دارند و حتی پزشكان اقدام به تجویز این داروها می‌كنند. ولی عدم رغبت پزشكان ایرانی در تجویز داروهای گیاهی را شاید بتوان در نبود اعتماد كافی جامعه پزشكی به این نوع داروها دانست. زیرا در حوزه آموزش پزشكی، طب سنتی و استفاده از داروهای گیاهی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیستند و می‌توان گفت كه پزشكان ایرانی با گیاهان دارویی كاملا غریبه و ناآشنا هستند.
از نقطه‌نظر تاریخی، گیاهان دارویی از اهمیت فراوانی در جهت توسعه علم‌پزشكی برخوردارند ولی نكته حائز اهمیت در این است كه هم‌اكنون تنها كمتر از ۱۰ درصد از مجموع ۲۵۰ هزار گونه گیاهان دارویی جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در طول سال‌های اخیر، با اثبات اثرات مخرب داروهای شیمیایی از یك سو و آلودگی‌های زیست‌محیطی از سوی دیگر، گرایش مردم به گیاهان دارویی افزایش پیدا كرده است، از سویی دیگر استفاده مطلوب و منطقی از داروهای گیاهی، شاید بسیار كم‌هزینه‌تر از صنایع دارویی شیمیایی باشد و این اقدام شاید بتواند ضمن تامین بخشی از نیازهای عمده بهداشتی ـ درمانی جامعه، از خروج مقادیر متنابهی ارز، جلوگیری نموده و به نوعی از وابستگی كشور در بسیاری از موارد دارویی به خارج ممانعت به‌عمل‌آورد.
همچنین مسئولین بهداشت و درمان كشور بایستی تلاش كنند تا بین پزشكان و داروهای گیاهی به عنوان جایگزین مواد شیمیایی آشتی برقرار كنند تا شاید عوارض جانبی داروهای شیمیایی بر روی افراد به مقدار فراوانی كاهش یابد.

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی درمانگر