فضیلت‌های ماه شعبان

در فضیلت بعضی از اوقات بر بعضی دیگر، هیچ تردیدی نیست. تمامیِ ماه مبارک رمضان، لیلـة القدر، شب مبعث پیامبر(ص)، عید سعید غدیر و ... در شمار این ایّام مبارک است.امّا گذشته از شرافت ذاتیِ بعضی از ایّام، اهمیّت حاصل از بعضی از وقایع خاص نیز به شرافت آن ایّام می‌افزاید.
ماه شعبان نیز در شمار شریف‌ترین ایّام سال قرار دارد که نه تنها خود شریف است، بلکه بستر ولادت ولیّ مطلق الهی، حضرت بقیةالله(ع) نیز هست. از این روست که در سخنان پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) نیز به وفور به اهمیّت این ماه اشاره شده است.
بنابر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، پیامبر اکرم(ص) در یکی از سال‌ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه‌ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند. قسمت‌هایی از این خطبه چنین است:
... شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است. حاملان عرش آن را بزرگ می‌شمارند و حقّ آن را می‌شناسند. آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می‌گردد و در آن بهشت آذین بسته می‌شود. و این ماه را شعبان نامیده‌اند زیرا در آن ارزاق مؤمنان تقسیم می‌شود و آن ماهی است که عمل در آن چند برابر می‌شود و کار نیکو هفتاد برابر ثمره می‌دهد.۱
بنابر آنچه در این خطبه وارد شده است:
۱) شعبان ماه پیامبر اکرم(ص) است؛
۲) فرشتگان احترام این ماه را کاملاٌ رعایت می‌کنند؛
۳) ارزاق مردمان، به ویژه روزیِ معنویِ آنان در این ماه تقسیم می‌شود؛
۴) در این ماه، فرشتگان بهشت را زینت می‌دهند، تا مؤمنان به آن وارد شوند؛
۵) خداوند به فضل خود، حسنات مردم را در این ماه هفتاد برابر پاداش می‌دهد، و از گناهان آنان درمی‌گذرد.
بنابر آنچه در حدیثی دیگر آمده، این ماه ماهی است که:
در هر پنجشنبة ماه شعبان، آسمان‌ها زینت بسته می‌شود، پس فرشتگان به دعا می‌پردازند که پروردگارا! آن‌کس را که در این روز روزه بدارد، ببخشای، و دعایش را اجابت فرمای. پس هر کس که در این روز دو رکعت نماز گذارد و در هر رکعت آن یک‌مرتبه سورة حمد و یکصد مرتبه سورة توحید را بخواند و بعد از نماز نیز یکصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامی حاجت‌های دینی و دنیایی او را اجابت می‌فرماید.۲
● اهمیّت شب نیمة شعبان
اکنون که اندکی به اهمیّت این ماه واقف شدیم، می‌افزاییم که در میان تمامی روزها و شب‌های این ماه، شب نیمة ماه که شب ولادت حضرت حجّت بن‌الحسن(ع) است؛ از شرافتی ویژه برخوردار است.
پیامبر اکرم(ص)، این چنین از اهمیّت این شب خبر میدهند:
من شب نیمه شعبان، خوابیده بودم که جبرائیل به نزدم آمد و گفت: ای محمّد! آیا در این شب می‌خوابی؟
گفتم: ای جبرائیل! مگر این شب چه شبی است؟
جبرائیل گفت: این شب، شب نیمة شعبان است. ای محمّد برخیز!. پس مرا از بستر خواب بلند نمود و آنگاه مرا به بقیع برد و گفت: سرت را بلند کن و به آسمان بنگر. این شبی است که در آن درب‌های آسمان و در رحمت الهی و رضایت او گشوده می‌گردد... ای محمد! هر کس این شب را تا صبح به تکبیر، تسبیح، تهلیل، دعا، نماز، قرائت قرآن، انجام مستحبّات و استغفار بگذراند، بهشت منزل و آرامش‌گاه او خواهد بود.۳ در حدیثی دیگر، چنین آمده است که پیامبر اکرم(ص)
به هنگام حلول این ماه فرمودند:
شعبان ماه من است، خداوند رحمت فرماید آنکس را که مرا در ماهم یاری رساند.۴
هر چند اطاعت از دستورهای پیامبر اکرم(ص)، مصداق کامل کمک به ایشان در این ماه است، امّا می‌توان صلوات بر ایشان و اهل‌بیت مکرّم(ع) را نیز از مصادیق اعانت ایشان دانست. ازین روست که بسیاری از بزرگان به کثرت صلوات در این ماه سفارش می‌نموده‌اند.
بنابر آنچه در حدیثی دیگر آمده است:
خداوند به ذات مقدّس خود سوگند خورده است که هر کس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست کند، از رحمت خود محروم ننماید.۵
بنابر روایت کمیل یار با وفا و با معرفت امیرالمؤمنین(ع)، در جلسه‌ای یکی از یاران حضرت از ایشان دربارة آیة شریفة « فیها یفرق کلّ أمرٍ حکیم»۶ سؤال کرد، ایشان نیز در تفسیر شب قدر که امور آدمیان در آن مقدّر می‌شود به بیان اهمیّت شب نیمة شعبان پرداختند و به خصوص برخواندن دعای حضرت خضر(ع) در این شب تأکید کردند.
پس از اتمام جلسه و آنگاه که کمیل به منزل خود بازگشت، باز به نزد حضرت مراجعه کرد تا دعای خضر را از ایشان فرا گیرد. حضرت نیز نخست او را امر به نوشتن کردند و آنگاه دعای معروف کمیل را برای او خواندند، و سرانجام او را به خواندن این دعا در شب نیمة شعبان سفارش فرمودند.۷ دعای کمیل اگر چه بنا به سنّت معمول در شب‌های جمعه قرائت می‌شود، امّا ویژه این شب نیز است، هر چند خواندن آن در شب‌های دیگر نیز بسیار با فضیلت است.
از همین روست که شب نیمة شعبان، شب قدر است و یا دست کم، در فضیلت همچون شب‌های قدر معروف است. روایات متعدّدی از حضرت صادق(ع) و حضرت باقر(ع) نیز به این مطالب گواهی می‌دهد. از این روست که فضائل و نیز اعمال ویژة این شب بسیار بیشتر از فضائل و اعمال دیگر شب‌های مبارک سال، همچون شب ولادت پیامبر اکرم(ص)، شب ولادت حضرت امیرالمؤمنین(ع)، و نیز شب ولادت حضرت فاطمة زهرا(س) می‌باشد.۸

پی‌نوشت‌‌ها:
به نقل از: آب حیات، برگرفته از مجموعه سخنان آیت‌الله ناصری دولت‌آبادی.
۱. بحارالانوار، ج ۹۴، ص ۶۸، الاقبال، ص ۶۸۴.
۲. وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۱۰۴، حدیث ۱۰۱۷۷، الإقبال، ص ۶۸۸.
۳. بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۴۱۲؛ الإقبال، ص ۶۹۹.
۴. الإقبال، ص ۶۸۳؛ وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۹۲، حدیث ۱۳۹۳۴.
۵. وسایل‌الشیعه، ج ۸، ص ۱۰۶، حدیث ۱۰۱۸۳؛ بحارالأنوار، ج ۹۴، ص ۸۵؛ مصباح المتهجّد، ص ۸۳۱.
۶. سورة دخان (۴۴)، آیة ۴.
۷. الإقبال، ص ۷۰۶.
۸. ر.ک: اعمال شب نیمه شعبان، مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.

منبع : خبرگزاری فارس