چهار مجموعه تلویزیونی در یک نگاه

با نگاهی اجمالی و در عین حال کمی دقیق تر و جزیی تر، به برخی از نکته های مثبت و همچنین ضعف ها و نارسایی های چهار مجموعه تلویزیونی «بزنگاه»، «مثل هیچ کس»، «روز حسرت» و «مامور بدرقه» بپردازیم.
«بزنگاه» ساخته «رضا عطاران» بازیگر و کارگردان نام آشنای تلویزیونی است که درشبکه سه تلویزیون در ماه مبارک رمضان، به عنوان مجموعه مناسبتی پخش می شده است، این کار که در قالب بیانی طنز آلود ساخته و پرداخته شده،از طریق بازگویی یک قصه ساده و نه چندان پرپیچ و خم از یک موضوع به ظاهر تکراری یعنی همان مساله جنگ و دعوا بر سر ارث و میراث حکایت دارد که بعد از فوت پدر خانواده که نانوایی قدیمی و مردم دار بوده است، اتفاق می افتد. اختلا ف میان اعضای خانواده که حتی ناخواسته پای داماد خانواده را نیز به میان کشانده، مثل بسیاری از مجموعه های مشابه، به قصد تجزیه و تحلیل جدی روابط میان گروهی اعضای یک خانواده و ریشه یابی روانی دشواری های میان آنان توجه چندانی ندارد، بلکه با خلق برخی موقعیت های خنده دار و به ظاهر مفرح، بسیار سطحی وگذرا را از کنار جدی ترین مسایل فرهنگی و روابط اجتماعی آدم های دوره و زمانه ما می گذرد و مجموعه مذکور با انتخاب قالبی از نوع کمدی های بوف، که از قضا عمق چندانی از جهت ایجاد موقعیت های شادی آور ندارد، به کاری معمولی بدل می شود.
«رضا عطاران» که بازیگر و کارگردان هوشیاری است، از آغاز پخش این مجموعه، مورد انتقاد قرار گرفته و به نظر می رسد که در پی برخی اظهار نظرهای از قضا غیر کارشناسانه و برخی کلی گویی ها، دربخش های پایانی کارش، به ناچار نسبت به بعضی مسایل مطرح شده در بخش های آغازین مجموعه، تجدید نظر کرده است. با این همه به نظر می رسد که انتخاب لحن و بیان مناسب یک روایت متفاوت دریک مجموعه تلویزیونی را نباید به حساب ضعف یک کار گذاشت. در واقع ویژگی چنین کاری در نوعی ساختار شکنی در شیوه روایت و بیان برخی مسایل اجتماعی به ویژه در حوزه روابط خانوادگی است. بازی او در نقش یک معتاد که از همان هفته های اول در می یابیم که همسرش او را به دلیل اعتیاد ترک کرده و دختر باهوش و شیرین او را هم روی دستش گذاشته است، با چالش های جدی در روابط میان آدم ها روبه رو می شویم که البته، نویسنده فیلمنامه با انتخاب فضایی کاریکاتور گونه، سعی در تخفیف تلخی های درونی موجود در فضای داستان دارد. به نظر می رسد که کار عطاران آن قدر ها بد نیست که به یک باره، همه وظیفه شرعی و ملی خود بدانند که به قدر استطاعت خود، به او نیشی بزنند و... ! اگر چه، در ترکیب کلی کار او ضعف های آشکاری دیده می شود که عمده ترین آن در پرداخت شتابزده چنین موضوع مهمی است.
حضور مرجانه گلچین با بازی به نسبت متفاوت او، در کنار بازی روان و باور پذیر علی صادقی و خود رضا عطاران را باید از امتیازهای کار به حساب آورد.
«مثل هیچ کس» با نام اولیه داداشی از مجموعه های دیگری است که با تکیه بر روابط آشنای حاکم بر خانواده ای سنتی که البته در روزگار نو و در زمانه ما، به حیات خویش ادامه می دهد، سعی در نمایش ظرافت ها و پیچیدگی های میان گروهی یک خانواده به نسبت بزرگ و به هم پیوسته دارد. «حسن برزیده» که پیش از این ها، با فاصله زیاد زمانی دست به کار تولید فیلم سینمایی به ویژه در گونه فیلم های دفاع مقدس زده است، با فیلمی به یاد ماندنی همچون«دکل» از جمله کسانی است که بسیار کسان همواره چشم به راه حضور و ظهور دوباره و چند باره او در حیطه ساخت فیلم هایی از این گونه بوده اند، اما برحسب تقدیر یا به دلیل وسواس های بیش از حد او، تا کنون چنین فضای مناسبی برای کارهای تازه او فراهم نیامده است.
فیلمنامه «علی اکبر محلوجیان» با فضاسازی های آشنایی از نوع فضاهای خانواده های پدر سالا رانه، این بار، از قضا، در غیبت پدری که در چنین خانواده هایی، سروری و آقایی می کرده است، ازداداشی (حسین یاری) که مثل بسیاری از کارهای دیگرش، بازی گرم و گیرا و دلنشینی دارد، به عنوان جانشین و یادگار پدری سخن به میان میآید که در برابر سرزنش ها کج فهمی ها، سو» تفاهم ها، و بی انصافی های اطرافیان خود- به ویژه برادرانش- ایستادگی و طاقت زیادی نشان می دهد.
حضور مهران رجبی(در نقش آمیرزا)، رامین راستاد در نقش «کاظم» و حمید ابراهیمی در نقش«محمد باقر» و دیگر بازیگران مجموعه، که در ترکیبی مناسب و معقول در کنار هم قرار گرفته و فراز و فرودهای زوجی چنین شخصیت هایی را به خوبی به مخاطب چنین مجموعه ای نشان می دهند، درمجموع کار جذاب، گرم و گیرایی را فراهم آورده است که در نمایش زوایای پنهان روابط عاطفی و احساسی میان اعضای یک خانواده به هم پیوسته، بسیار موفق عمل می کند. «مثل هیچ کس» محصول شبکه دو سیما بود که به عنوان یک مجموعه تلویزیونی خوش ساخت، با پخش شبانه خود، طرفداران زیادی داشته است.
«روز حسرت» با کارگردانی «سیروس مقدم» که سال گذشته مجموعه تلویزیونی «اغما» را در ماه مبارک رمضان در حال پخش داشته است، این بار نیز در شبکه یک سیما، با دستمایه قرار دادن همان فضاهای ماورایی و با تکیه بر درونمایه های معنوی و متافیزیکی، از جهان برزخی و حضور روح آدم های خطاکار در عالم برزخ حکایت ها دارد. او در این قالب ماورایی، کوشیده است تا این بار، بسیار نرم تر حرکت کند ودر مقایسه با کار قبلی خود که در برخی موارد با مخالفت های جدی از نظر نحوه به تصویر کشیدن حضور «شیطان» در زندگی آدم ها، روبه رو شده بود، کم نقص تر عمل کند.
بازی خوب و دلنشین «فرامرز قریبیان» به همراه «افسانه بایگان» - که از قضا، وی نیز، برای دومین بار، بعد از حضوری متفاوت در فیلم زیبای سینمایی «کافه ستاره»، توانمندی های خود را به رخ می کشد - به این مجموعه، حال و هوای خاصی می بخشد. «روز حسرت» در مجموع، اثری جذاب تر و مخاطب پسندتر بوده است.
«مامور بدرقه» (ساخته سعید سلطانی) نیز از دیگر مجموعه های مناسبتی امسال بود که با تهیه کنندگی «اسماعیل عفیفه»، کوشیده است تا در فضایی از طنز - که صد البته تا حدودی به همان گرفتاری های مجموعه «بزنگاه» دچار شده است - با استفاده از طرح «خشایار الوند» و با فیلمنامه «امیرعباس پیام»، از روزگار یک مامور نیروی انتظامی (سیروس گرجستانی) که ازقضا آخرین ماموریت مهم دوران خدمتش را در آستانه بازنشستگی اش انجام می دهد، در جریان دستگیری و تحویل مجرمی که از چنگش می گریزد، فضایی به وجود آورد که با طراحی به نسبت ظریف چند موقعیت شیرین از تعقیب و گریز های مجرم فراری و مامور بداقبالی که اسلحه اش را دزدیده اند و به دلیل فرار مجرمی که در تحویل بوده است، به گرفتاری جدی مبتلا می شود، مجموعه ای به نسبت سرگرم کننده، فراهم آمده است، که صد البته، هنوز تا رسیدن به فضای یک «کمدی موفق» دلنشین، فاصله زیادی دارد. ساخت این مجموعه های مناسبتی که اصلی ترین بهانه برای پر کردن مناسب اوقات فراغت و سرگرمی مشروع خانواده ها در ایام ماه مبارک رمضان به حساب می آید، به طور جدی نیاز به بازنگری اساسی دارد. پرهیز از شتابزدگی، انجام پژوهش های لازم در مرحله پیش تولید، شناخت دقیق تر ارتباط های فردی و اجتماعی شخصیت های یک مجموعه، به اقتضای داستانی که در قالب فیلمنامه مطرح می شود و مخاطب شناسی دقیق، می تواند به ارتقای کیفی چنین نمونه هایی بسیار کمک کند.

نویسنده : عزیز الله حاجی مشهدی
منتقد فیلم و مدرس سینما

منبع : روزنامه مردم سالاری