بودجه کافی نیست

منطقه آزاد چابهار که خارج از خلیج‌فارس و تنگه هرمز قرار دارد، تنها بندری است که ارتباط مستقیم با دریای عمان و اقیانوس‌ها دارد. به‌همین جهت مناسب‌ترین مسیر برای صادرات و واردات کالاست.
اگر کالا وارد این منطقه شده و از آنجا به‌داخل کشور ارسال شود، مسیر حمل و نقل حدود ۱۷۰۰ کیلومتر کوتاه‌تر خواهد شد. با توجه به همین مزیت‌ها، مهندس محمدسعید توکل مدیرعامل منطقه آزاد چهابهار خواستار اتصال این بندر به شبکه ریلی کشور است که البته این طرح مراحل اجرائی را می‌گذراند.
به‌گفته وی با اجراء کامل این پروژه بندر چابهار اقتصادی‌ترین و امن‌ترین مکان برای توسعه صنعت و تجارت خواهد بود.
▪ علت اینکه مناطق آزاد نتوانستند به اهداف مورد نظر دست یابند، چیست؟
ـ قانون مناطق آزاد مصوبه مجلس شورای اسلامی یک اشکال عمده دارد. طبق قانون منبع درآمد و تأمین مالی مناطق آزاد برای ایجاد زیرساخت‌ها باید از محل واردات کالاهای تجاری و مسافری تأمین شود. به‌عبارتی به مناطق آزاد اجازه داده شد تا با وارد کردن کالای تجاری و مسافری، از محل دریافت عوارض گمرکی زیرساخت‌های خود را تکمیل کنند. اشکال عمده این بود که سهم واردات برای کل مناطق آزاد یکسان و حدود یک‌میلیارد دلار بود. در حقیقت سهمی که به هر منطقه تعلق می‌گیرد به‌قدری ناچیز است که هیچ کاری نمی‌توان با آن انجام داد.
ای‌کاش همین قانون نیز رعایت می‌شد و کسی در آن دخالت نمی‌کرد تا مناطق آزاد از همین مبلغ می‌توانستند زیرساخت‌ها را فراهم کنند. متأسفانه گمرک ایران هر ساعت بخش‌نامه جدیدی را صادر می‌کند و به‌نحوی از انحاء جلوی این درآمد را می‌گیرد و باعث توقف آن می‌شود.
اخیراً ستاد مبارزه با قاچاق کالا طی بخشنامه‌ای، کل کالای مسافری را در این منطقه قاچاق اعلام کرد است. بنابراین کل درآمد این منطقه زیر سئوال رفته است. طبق محاسبات صورت گرفته برای ایجاد زیرساخت‌های منطقه آزاد چابهار باید ۳ هزار میلیارد تومان هزینه شد. این زیرساخت‌ها شامل برق، آب، راه‌آهن، فرودگاه، زیرساخت‌های صنعتی، مسکونی، تجاری، اسکله و... است. متأسفانه با بودجه‌ای که برای این منطقه از طریق کسب عوارض حاصل از واردات در نظر گرفته شده، حدود ۱۵۰ سال طول می‌کشد تا این زیرساخت‌ها ایجاد شود. البته اختصاص این مدت نیز در صورتی است که مانعی ایجاد نشود.
متأسفانه چون قانون‌گذاران در مجلس نیز هر چند وقت یک‌بار تغییر می‌کنند و آشنائی کاملی با شرایط موجود در مناطق آزاد ندارند، در هر دوره چند ماه طول می‌کشد تا نمایندگان مجلس را قانع و توجیه کنیم و بتوانیم حرکت مثبتی را انجام دهیم. این مسائل در کار مناطق آزاد وقفه ایجاد می‌کند.
وضعیت موجود راه درستی برای تأمین منابع مالی مناطق آزاد نیست. دولت باید برای تمام فعالیت‌های مناطق آزاد ردیف بودجه تعیین کند و براساس آن، بودجه لازم را در اختیار مناطق آزاد قرار دهد. پس از آن از مناطق آزاد توقع داشته باشند صنعت، تجارت و اقتصاد را در این مناطق توسعه دهند.
منطقه آزاد زمانی ایجاد می‌شود که جاده، راه‌آهن، اسکله، فرودگاه و... ساخته شود، برق و آب وجود داشته باشد و پس از آن صنعت‌گر بتواند در آن منطقه سرمایه‌گذاری کرده، تولید و صادرات کالا را انجام دهد. اما هیچ‌کدام از این‌کارها در مناطق آزاد کشور صورت نگرفته است. هنوز هیچ‌یک از این امکانات در مناطق آزاد فراهم نشده است. این در حالی است که توقع صادرات از این مناطق وجود دارد.
▪ تغییر مدیران طی این مدت در مناطق آزاد چه پیامدی داشته است؟
ـ هنگامی‌که دولت تغییر می‌کند قطعاً تمام عوامل اجرائی نیز تغییر می‌کنند. مناطق آزاد نیز جدا از تمام کشور نیست.
▪ جهت توسعه هر چه بیشتر منطقه آزاد چابهار چه فعالیت‌هائی صورت گرفته و تاکنون چه قراردادهائی با کشورهای خارجی بسته شده است؟
ـ منطقه آزاد چابهار در اولویت نخست، یک منطقه صنعتی و تجاری و در اولویت بعدی، یک منطقه گردشگری است. بنابراین بعد صنعتی در این منطقه از اولویت برخوردار است. براساس مزیت‌های نسبی نیز ایجاد صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و ایجاد صنایع در حوزه صید آبزیان را در اولویت فعالیت‌ها قرار داده‌ایم.
مجوز احداث پالایشگاه پتروشیمی با تولید ۷ نوع محصول و ۳۰۰ هزار بشکه در روز را و صنایع پائین‌دستی پتروشیمی در حال پی‌گیری و مذاکره با سرمایه‌گذارها هستیم.
با سرمایه‌گذاران چینی در زمینه سرمایه‌گذاری در تأسیسات مواد پتروشیمی و صادرات محصولات پتروشیمی تفاهم‌نامه امضاء کرده‌ایم. لازم به ذکر است که تمام محصولات تولیدی در منطقه آزاد چابهار در زمینه پتروشیمی صادراتی هستند.
صنایع کشاورزی نیز در این منطقه فعالیت خوبی دارند. یک کارخانه ۷۳ میلیارد تومانی و هم‌چنین یک کارخانه ۶۵ میلیارد تومانی تولید کاغذ در این زمینه وجود دارد. صنایع بسته‌بندی خرما و شیلات نیز از دیگر صنایع این منطقه است.
▪ در منطقه آزاد چابهار برای جذب سرمایه‌گذار خارجی چه فعالیت‌هائی صورت گرفته است؟
ـ در حال حاضر در زمینه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی از سرمایه‌گذار خارجی دعوت به‌عمل آمده و تفاهم‌نامه‌هائی نیز با چند کشور امضاء شده است. هم‌چنین با کشور اسپانیا برای سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد به زودی یک تفاهم‌نامه امضاء خواهد شد. به شدت به دنبال جذب سرمایه‌گذار خارجی هستیم. با سرمایه‌گذاری داخلی نیز در حال مذاکره هستیم و خوشبختانه در زمینه جذب سرمایه‌گذار داخلی موفق بوده‌ایم.
▪ با توجه به اینکه بندر گواتر در پاکستان یک رقیب جدی برای بندر چابهار است جهت توسعه این بندر چه فعالیت‌هائی صورت گرفته است؟
ـ بندر چابهار دارای ۲ اسکله است. اسکله شهید کلانتری و شهید بهشتی. در حال حاضر ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر چابهار ۵/۲ میلیون تن است و کشتی‌هائی با ظرفیت ۴۵ هزار تن می‌توانند در این بندر پهلو بگیرند. قرارداد طرح توسعه اسکله با مبلغی حدود ۴۸۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری در دست اجراء است. امیدواریم ظرف ۵/۲ سال آینده کشتی‌های بزرگ با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن بتوانند در این بندر پهلو بگیرند و بندر چابهار به‌عنوان مقصد، فعال شود. با اجراء این طرح ظرفیت تخلیه و بارگیری کل اسکله به ۶ میلیون تن خواهد رسید.
درصددیم از چابهار به افغانستان، پاکستان و کشورهای آسیای میانه کالا را ترانزیت و از آنجا نیز محصولات گندم و پنبه را مبادله کنیم تا رونق اقتصادی در این منطقه ایجاد شود.
▪ آیا بندر چابهار در آینده می‌تواند به رقیبی برای بندر گواتر تبدیل شود؟
ـ قطعاً همین‌گونه خواهد بود. بندر گواتر را رقیب نمی‌دانیم. عده‌ای بندر گواتر را نوعی تهدید می‌دانند در حالی‌که من این بندر را فرصتی برای کشور می‌دانم. اگر از این فرصت طلائی استفاده کنیم می‌توانیم بندر چابهار را به یکی از بنادر پررونق جمهوری اسلامی ایران تبدیل کنیم و منافع بسیار زیادی از وجود بندر گواتر کسب کنیم.
▪ جهت توسعه منطقه آزاد چابهار، با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
ـ اولین مشکل، کمبود بودجه‌های عمرانی دولتی است. ما نیازمند بودجه حهت اجراء طرح‌های بزرگ عمرانی هستیم.
تسریع در اجراء راه‌‌آهن چابهار به شرق کشور و آسیای میانه از مهم‌ترین کارهائی است که باید صورت گیرد. فرودگاه چابهار هر چه زودتر باید ساخته شود. موانع قانونی که گمرک و یا ستاد مبارزه با قاچاق کالا ایجاد شده‌اند، باید هر چه سریع‌تر رفع شود.
▪ چشم‌انداز آینده مناطق آزاد را چگونه می‌بینید؟
ـ اگر قانون مناطق آزاد توسط مسئولان اجرائی در سطح وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها محترم شمرده شود، مناطق آزاد به معنای واقعی آزاد باشند و بخشنامه‌های متعددی که فعالیت مناطق آزاد را کند کرده‌اند حذف شوند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
اگر قرار است بخشنامه‌ای برای مناطق آزاد صادر شود ابتدا باید در شورای مناطق آزاد با مناطق آزاد هماهنگ شود و اگر لازم بود، ابلاغ شود.

منبع : ماهنامه پیام دریا