بحران از دو جنس

یکی از وجوه اشتراکات میان دو دولت نهم و اصلاحات را می توان در دست و پنجه نرم کردن این دو دولت با مشکلات فراوان دانست؛ مشکلاتی که هر چند از لحاظ ظاهری با هم تفاوت دارند، اما از یک ریشه سرچشمه گرفته اند. در اواخر دوران دولت اصلاحات مساله هر ۹ روز یک بحران دیگر به امری عادی مبدل شده بود؛ بحران هایی که جریان اصلاحات را به مسیری پر دست انداز سوق می داد و باعث ایجاد تنش در این مسیر می شد.
دولت خاتمی در آن زمان با روبه رویی دو جناح به طور کلی مواجه بود که یکی از این دو جناح که افکار و عقاید خود را در تضاد با جریان اصلاحات می دانست به طور علنی و بدون هیچ گونه واهمه یی برای دولت و جناح همراهش سنگ اندازی می کرد. از همین رو برای ردیابی آبشخور بحران ها نیازی به تلاش زیادی نبود.
هر چند که باید اذعان داشت که بسیاری از بحران ها هم به دلیل عدم تدابیر درست از سوی خود اصلاح طلبان به وجود آمد، اما به طور کلی اساس بحران زایی برای خاتمی و دولتمردان در تفکرات مردان جناح راست بود که می خواستند با ایجاد چالش برای دولت خاتمی بنیان جریان اصلاحات را تضعیف و خوراک مورد پسند خود را بر سر سفره قدرت بگذارند. شاید اگر نگاهی هم به تحولات قدرت در سه، چهار سال گذشته داشته باشیم به این نتیجه برسیم که اندیشه بحران زایی برای دولت اصلاحات کارآمد هم بوده و سبب شده تا نتایج انتخابات هایی مثل شوراهای دوم، مجلس هفتم و ریاست جمهوری نهم به نفع آنها تمام شود.
آن چیزی که بسیار مهم و مشخص است اینکه جنس بحران ها در دولت خاتمی با جنس بحران ها در دولت نهم فرق داشته و بسیار متفاوت است زیرا اگر برای دولت اصلاحات و اصلاح طلبان، جناح مقابلی بود که به وضوح در جهت تضعیف و کاهش قدرت آنها کارشکنی می کرد و برای آنها سنگ اندازی می کرد، برای دولت نهم این جناح مقابل به غار سکوت رفت و در واقع به جای آنکه بخواهد در جهت مقابله با دولت احمدی نژاد برآید، در گوشه یی ساکت ایستاد و گاه با نقدهای منفعلانه صدایی در حد نجوا از خود درآورد.
اگر قسمت بزرگی از بحران ها در دولت اصلاحات، ایجادشده توسط جناح مخالف بود، اما در دولت احمدی نژاد این بحران ها نه توسط مخالفان که به دست خود دولتمردان به وجود آمده است و حتی گاه این بحران به دلخواه دولتمردان ایجاد شده است زیرا دولت هایی مانند دولت نهم که توده گرا هستند و با شعارهای توده گرایانه مثل آوردن پول نفت سر سفره های مردم جلوه می کنند. یکی از تفاوت ها میان بحران های دو دولت اخیر این است که وجود بحران ها در دولت خاتمی مشکل آفرین و سنگ انداز بود، اما در دولت احمدی نژاد خصوصاً برخی از بحران ها که از لازمه های کار است، عدم وجودشان دولت را با اضطراب روبه رو می کند. برای نمونه به چندی از این بحران ها در دولت نهم توجه کنیم؛
۱) نرمش و مدارای دولت خاتمی در سیاست خارجی سبب شده بود تا یک پشتوانه اعتمادی از جانب جامعه بین الملل کسب شود که هم به نفع منافع ما در صحنه جهانی بود و هم اعتبار و جایگاه ایران را بالا می برد، اما به محض آنکه آقای احمدی نژاد بر کرسی ریاست نهاد اجرایی نشست با در پیش گرفتن سیاست خارجی متفاوت و بیان صحبت های تحریک زا برخی مشکلات را ایجاد کرد. اگر دولتمردان اصلاح طلبان کوشیده بودند که نگاه سیاسی جهانیان را به سیاست ایران تغییر دهند و آنها را به احترام گذاشتن به ایران و ایرانی وادار کرده بودند، دولت نهم در جهت نشان دادن اقتدار خود سبب شد تا با توجه به تهدیدهای رئیس جمهور نسبت به اسرائیل و امریکا، مجدداً در نگاه های جهانی حس بدبینی ظهور کند.
۲) آقای احمدی نژاد قرار بود اگر در سوم تیر ۸۴ به پیروزی رسید، در جهت بهبود اوضاع اقتصادی مردم قدم بر دارد و خود مدعی بود که می تواند پول نفت را سر سفره مردم بیاورد، اما در دو سال گذشته نه تنها در این راستا از سوی رئیس جمهور و مردان دولتش گامی برداشته نشده که در جهت عکس آن اقدام شده است.
چرا؟ بر هیچ کس پوشیده نیست که به دلیل فقدان موقعیت اشتغال در جامعه کنونی بسیاری از خانواده ها با کسب درآمد از طریق مسافرکشی با اتومبیل زندگی می گذرانند. حال در چند هفته گذشته شاهد آن بودیم که به وضوح این راه کسب درآمد هم از بخش عظیمی از جامعه گرفته شده است.
اگرچه نمی شود برخی از مزایای این تصمیم را نادیده گرفت - از جمله کاهش ترافیک شهر تهران - اما در صورتی می توان از مزایای سهمیه بندی شدن بنزین استفاده کرد که با به وجود آوردن موقعیت اشتغال برای افراد جامعه دغدغه یی همچون از بین بردن موقعیت کار با اتومبیل برای جمعیتی بسیار وجود نداشته باشد.
همین امر باعث شده که وضعیت اقتصادی بار دیگر مورد توجه قرار گیرد. نامه ۵۷ اقتصاددان به رئیس جمهور درباره وضع اقتصادی جامعه از جمله مشخصه های شرایط مورد بحث ما است. به هر حال باید توجه داشت که آنچه از وجود بحران ها در هر دو دولت و به هر شکلی متضرر می شوند، مردم هستند که گاه نشان داده اند خود با تدابیرشان از پس بحران ها برمی آیند.

علیرضا فراهانی

منبع : روزنامه اعتماد