غفلت ازبرنامه‌ریزی بلند مدت تأمین نیروی انسانی متخصص مهاجرت مهندسان نفت ـ خسارات ناشی ازعقب‌ماندگی مطالعات مخازن ـ بخش پایانی

▪ خبرنگار:
هم‌اکنون چند نیروی دکترای نفت در وزارت نفت وجود دارد؟
ـ دکتر ریاض خراط:
در حال حاضر با تعدادی که بازگشتند ۱۵ نفر هم نیستند.
▪ خبرنگار:
شنیده‌ها حاکیست در گذشته تعداد بسیار کمتر از این میزان بود؟
ـ دکتر ریاض خراط:
در گذشته به طور کلی تنها حدود ۲ یا۳ نفر دکترای نفت در داخل کشور وجود داشت.
▪ خبرنگار:
نظر شما درباره‌ی افزایش تعداد دانشکده‌های نفت چیست؟
ـ دکتر ریاض خراط:
من از دید «ملی» به این موضوع نگاه می‌کنم، بنابراین افزایش تعداد دانشگاه‌های نفت مثبت است، از این جهت که افزایش دانشگاه‌ها سبب می‌شود نخبگان وارد نفت شوند. شاید برخی‌ دانشگاهیان ‌احساس کنند، نظر من منفی است، اما به نظر من تنها راه وارد کردن نخبگان به نفت تاسیس دانشکده‌های جدید در دانشگاه‌های معتبر کشور است، واقعیت این است که هر قدر هم تبلیغات گسترده صورت گیرد باز هم ورود نخبگان به دانشگاه صنعت نفت محدود خواهد بود. در مقاطعی توانسته‌ایم برخی از نخبگان را وارد نفت کنیم اما هنوز هم موفق به جذب ۱۰۰ نفر اول کنکور در نفت نشده‌ایم.
▪ خبرنگار:
آیا به این دلیل نیست که وزارت نفت بورس مناسبی در اختیار دانشجویان قرار نمی‌دهد؟
ـ دکتر ریاض خراط:
در حال حاضر بورس به هیچ عنوان معنی ندارد. توجه داشته باشید هم‌اکنون با ۳۰-۴۰ هزارتومان نمی‌توان افراد را جذب کرد.
▪ خبرنگار:
در کارگاه‌های متعددی که ما درباره‌ی وضعیت آموزش عالی و روابط صنعت و دانشگاه در بالادستی نفت داشتیم، این بحث مطرح شده است که هم‌اکنون نفرات برتر کنکور بیشتر الکترونیک و با رشته‌هایی را برای ادامه‌ی تحصیل انتخاب می‌کنند که بازار کار اصلی آن ها در خارج از کشور است، به بیان دیگر تقریباً تمام این دانشجویان به کشورهای توسعه‌یافته تحویل داده می‌شوند؛ چرا که امکانات پژوهشی و بازار کار لازم در این رشته‌ها در ایران کیفیت لازم را ندارد. اما اگر وزارت نفت با همکاری وزارت علوم، مجلس و معاونت برنامه‌ریزی ریاست جمهوری، با امتیازات ویژه‌ بورس جذابی را برای رتبه‌های برتر کنکور ریاضی در نظر بگیرد، تا اندازه‌ای می‌توان این مشکل را حل کرد. اگر دانشجویان مشاهده کنند صنعت برای آن‌ها ارزش قائل شده‌ است، پس از فارغ‌التحصیلی نیز وابستگی بیشتری به صنعت کشور خود خواهند داشت؛ این طور به نظر نمی‌رسد؟
ـ دکتر ریاض خراط:
خوب است اما باید بررسی شود که از نظر قانونی می‌توان این کار را انجام داد یا خیر. مطرح کردن مسئله‌ی مهمی نظیر «هماهنگ کردن حقوق‌ها» معضلی بسیار اساسی برای نفت ایجاد کرد. طرحی به نام "طرح نخبگان" در وزارت نفت تصویب شد، مطابق با این طرح افرادی که موفق به کسب معدل ۱۷ و بالاتر از آن در دانشگاه‌های معتبر نظیر نفت، تهران، امیر کبیر و صنعتی شریف شوند، زمانی‌که که شروع به کار کنند حقوقشان دو برابر نیروهای دیگر خواهد بود. اما این دانشجویان به این هم راضی نیستند، به طور مثال اگر ۳۰۰ هزار تومان ۵۰۰ یا ۷۰۰هزار تومان هم شود برای آن‌ها ملاک نیست، عده‌ای به دنبال ترقی و ادامه‌ی تحصیل هستند.
از سوی دیگر باید توجه کرد که صنعت نفت نیازی جدی به تکنسین‌های خوب دارد.
زمانی‌که بحث هماهنگ کردن حقوق مطرح شد، وزارت نفت نتوانست این مشکل را به طور جدی حل کند. به عبارت بهتر تعداد افرادی که متقاضی بازنشستگی هستند، افزایش یافت است، بحث‌هایی در جریان است که از بازنشسته شدن ا فراد با تجربه در وزارت نفت خبر می‌دهد. هم‌اکنون می‌توان این سوال را مطرح کرد؛ دلیل اینکه این افراد متقاضی بازنشستگی در نفت هستند، چیست؟ واقعیت این است که آن‌ها احساس می‌کنند که اگر هم‌ اکنون بازنشست شوند امتیازاتی که پیش از این وزارت نفت تقبل می‌کرد را دریافت می‌کنند اما زمانی‌که سازو کار هماهنگ کردن حقوق‌ها مطرح می‌شود، قوانین جدید حقوق و مزایای بازنشستگی آن‌ها تعیین خواهد کرد.
صد سال از تولید نفت ایران می‌گذرد در حالی‌که بعد از سال‌ها به تازگی به این نتیجه رسیده‌ایم که با کمبود نیروی انسانی مواجهیم، پیش از این تنها یک دانشگاه‌ نفت نیروی انسانی مورد نیاز مخازن کشور را تربیت می‌کرد. این دانشگاه‌ تنها قادر به تربیت ۳۰ تا۴۰ نیروی انسانی متخصص در هر سال بود، خوشبختانه هم‌اکنون در ۵ دانشگاه کشور رشته‌ی نفت تدریس می‌شود و بهترین‌ها جذب این رشته می‌شوند. کشوری نظیر فرانسه بدون داشتن نفت شرکت‌ معتبری مانند Total دارد یا استرالیا که CS" آیرو" دارد، این مرکز تنها به نفت اختصاص داشته که در آن ۲۰۰ دکتر، تحقیقات و پژوهش در این حوزه را برعهده دارند، آن‌ها نرم‌افزارهای نفتی را طراحی و به کشورهای دیگر نظیر ایران می‌فروشند.
نکته‌ مهم‌تری که باید به آن اشاره کنم این است که هم‌اکنون قادر به نگهداری نیروهای انسانی خود نیستیم، علت آن نیاز کشورهای دیگر نظیر کانادا،کشورهای منطقه خلیج فارس، اروپا و استرالیا به نیروی انسانی متخصص است. این کشور‌ها به دنبال جذب نیروهای جوان ایرانی هستند، این مشکل بسیار جدی و گسترده‌ است، تعدادی از نیرویی که در این بخش تربیت می‌کنیم به کشورهای دیگر منتقل می‌شود، تنها علت آن مسائل حقوقی و رفاهی است.
حال که شما شروع به بررسی معضلات و مشکلات این بخش کرده‌اید باید محور‌هایی همچون برنامه‌ریزی درازمدت در نیروی انسانی، بالا بردن دانش فنی، افزایش تعداد نیروهای متخصص، آموزش‌های متناسب و همچنین حفظ نیروها را مورد بررسی قرار دهید.
چندی پیش در گفت و گویی که با رئیس کل SPE داشتم، وی عنوان کرد ما تنها به دنبال افرادی هستیم که به زبان انگلیسی تسلط داشته باشند. در حال حاضر آنقدر نیاز به متخصص نفت افزایش یافته که نیروهایی از هند نیز جذب می‌شوند. علت این کمبود نیرو قیمت اندک نفت در گذشته بود، به دلیل همین قیمت پایین هیچ‌کس به ادامه تحصیل در این رشته تشویق نمی‌شد. دوره‌ای که قیمت نفت تنها ۱۰ دلار بود، تعداد اندکی نیرو در این رشته در در دانشگاه‌های جهان تربیت می‌شدند. در حالیکه هم‌اکنون دنیا با معضل نبود فارغ‌التحصیل رشته‌ی نفت مواجه است، صنعت هم تشنه‌ی این‌گونه نیروهاست، مسلما اگر کسی به زبان انگلیسی تخصصی تسلط داشته و در کنار آن دانش فنی نفت هم داشته باشد به‌ راحتی در بهترین شرکت‌های نفتی دنیا پذیرفته می‌شود. متاسفانه بنابر دلایل عنوان شده هم‌اکنون با ریزش نیرومتخصص در رشته‌ی‌ نفت مواجه هستیم.
امروزه در آمریکا و کاناداکمترین میزان دستمزد در این رشته معادل ۱۰۰ هزار دلار ست، هم‌اکنون یک PHD تازه فارغ‌التحصیل۱۰هزار دلار در ماه حقوق می‌گیرد، متاسفانه ۴ تن از PHDها از کشور خارج شده‌اند، ۲ تن از دانشگاه‌ شریف و دو نفر دیگر از R&D بودند. مالزی که یک کشور جهان سوم است ۸ هزار دلار در پتروناس به یکی از این افراد پرداخت می‌کند. درحالی‌که همین "پتروناس" از ایران، سودان، ونزوئلا با نیروهای ایرانی پروژه‌ می‌گیرد، هم‌اکنون رقابت بسیار شدیدی برای جذب نیرو بین شرکت‌های مختلف بوجود آمده است، شرکت پتروناس مالزی در بازار‌های دوبی و بحرین به دنبال جذب نیروست.
جوانان ایرانی پس از فراغت از تحصیل و بازگشت به کشور، موقعیت خود را با جوانان هم‌سطح خود در کشورهای دیگر مقایسه می‌کنند، لذا رغبت به کار در آن‌ها کاهش می‌ِیابد به این دلیل که واقعا توان مبارزه با مشکلات را ندارند. باید بگویم افرادی که به این بخش می‌آیند باید عاشق باشند و عشق به کار داشته باشند اگر این‌گونه باشد در جهت بهبود شرایط قدم خواهند برداشت.
افزایش قیمت نفت سبب افزایش رقابت میان شرکت‌های نفتی دنیا شده است، نفت سنگین کانادا در گذشته بی‌اعتبار بود، به عبارت دیگر در سال ۹۰ برای تولید هر بشکه نفت سنگین ۱۲ دلار هزینه می‌شد در حالیکه قیمت فروش آن ۲۵ دلار بود. اما هم‌اکنون قیمت همان نفت سنگین بسیار بیشتر از این اندازه‌ است، در حالی ‌که هزینه تولید آن با استفاده از تکنولوژی‌های جدید به ۱۰ دلار کاهش یافته است. فرصت‌های جدید برداشت نفت باعث شده است که در حال حاضر شرکت‌های نفتی بدون وقفه درگیر جذب نیروهای انسانی دیگر کشورها هستند به این دلیل که با کمبود نیروی انسانی برای انجام پروژه‌های جدید‌شان مواجه‌اند. آن‌ها در تمام سمینارهای "SPE" میزی برای استخدام اختصاص داده‌اند، افراد شرکت کننده رزومه خود را اعلام می‌کنند، اگر قابل پذیرش باشد همانجا استخدام می‌شوند.
اگر چه صنعت نفت کشور ۱۰۰ سال سابقه دارد اما از نظر دانشگاهی هنوز در مراحل ابتدایی و پایه قرار داریم، اگر تعداد دکترای نفت کشور۵۰ تن بود براحتی قادر به حل بسیاری از مشکلات این صنعت بودیم. به گونه‌ای که این ۵۰ نیروی دکترا در قالب تیم‌های تخصصی مشکلات نفت را برطرف می‌کردند، اگر این تعداد دکتر در کشور حضور داشتند انجام کارها به صورت تیمی تشویق می‌شد. این تیم‌ها می‌تواند شامل ۲ یا ۳ استاد به همراه نیروهای جوان باشد که این اساتید نیروهای جوان را هدایت و راهنمایی کنند.
واقعیت این است که ما تنها در انستیتو نفت به جذب ۳۰ نیرو نیاز داریم. اگر این مسئله را از آقای دکتر جلالی رئیس انستیتو نیز بپرسید، ایشان تایید خواهد کرد. من در جلسات انتخاب نیروها برای اعزام به خارج از کشور حضور داشتم. در دانشگاه‌ شریف، دانشگاه تهران و دانشگاه‌ امیرکبیر نیز باید این تعداد نیرو فعالیت کنند چراکه در این دانشگاه‌ها هزینه‌ی بسیاری صرف تاسیس انستیتوهای نفت شده است، اما موفقیت این است که بتوانیم این نیروها را پس از بازگشت نگهداری کنیم.
باید به بررسی این موضوع پرداخت که چرا مجلس، وزارت نفت، آموزش عالی و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی برای نگهداری نیروی انسانی برنامه‌ای تدوین نمی‌کنند، البته معاونت نیروی انسانی وزارت نفت طرحی برای این مسئله تدوین کرده بود. زمانی‌که قرار شد تعدادی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند و انستیتوها در دانشگاه‌های مختلف تاسیس شود طرحی برای نگهداری نیروها پس از بازگشت تدوین شد. طرح مذکور شامل مبلغی وام بود که در ابتدای ورودشان به آنها پرداخت می‌شد، همچنین قرار بر این شد در ابتدای ورود حقوق آنها ۱۲۰ درصد افزایش داشه باشد و در هر سال یک رتبه بگیرند. این طرح مصوب شده است اما اینکه هم‌اکنون اجرا می‌شود یا خیر اطلاعی از آن ندارم. به بیان دیگر در معاونت نیروی انسانی وزارت نفت هم در این‌باره فکر شده و برنامه‌های مدونی نیز در راستای بازگشت و نگهداری نیروهای اعزامی طراحی شده است. پس از اعزام نیروها اعتقاد من این بود که اگر ۵۰ درصد هم ریزش داشته باشیم باز هم موفقیم. رئیس پژوهشگاه صنعت نفت اعلام کرده است هم‌اکنون پژوهشگاه‌ صنعت نفت نیاز به ۳۰۰ نیروی دکترای نفت دارد.
باید از مسوولان این بخش پرسید تا چه زمان می‌خواهید هفته‌ی پژوهش برگزار و هزینه‌ی هنگفتی صرف آن کنید، آیا تاکنون پیش آمده است که جویای مشکلات واقعی دانشگاه با وزارت نفت شدید، آیا تاکنون پرسشنامه‌ای تدوین کرده‌اید که از اساتید جویای مشکلاتی نظیر انتظار یک‌ساله برای پروژه، عدم واگذاری اطلاعات و .... شدید. اینها سوالاتی است که باید در نشست‌های هفته‌ی پژوهش پاسخ داده شود یا اینکه نشست‌های خبری در این هفته برگزار شود که در آن متولیان امر و اساتید روبروی یکدیگر قرار گرفته و با تبادل نظر مسایل و مشکلات این بخش را به گونه‌ای حل کنند، نه اینکه هفته‌ی پژوهش تنها به تبلیغات سپری شود.
همکاران هیئت علمی میدانند که وظیفه ایشان بغیر از تدریس تحقیق و پژوهش است. در مراکز علمی دنیا پس ازاستخدام با پرسش publish or pershبه معنای: یا باید تحقیق کنی و مقاله‌ای منتشر کنی و یا باید از کار کنار بری، مواجه هستند. در حالیکه این افراد به خارج از کشور رفته‌اند و برای اخذ دکترا مقاله‌هایی منتشر کرده‌اند، هم‌اکنون به کشور خود بازگشته‌ تا کارشان را ادامه دهند اما متاسفانه با مشکلاتی مواجه می‌شوند.
واقعیت این است که اگرمرحوم دکتر دانش(استاد ایرانی دانشگاه هریوت وات)، به آن مقام علمی دست‌یافت، در حقیقت تجربه‌اش را در ایران کسب کرد. اما از آنجا‌که در ایران برای گرفتن پروژه‌ در ان زمان با مشکلات بسیاری مواجه شد به خارج از کشور رفت. در خارج از کشور اساتید از جانب شرکت‌های نفتی پشتیبانی می‌شوند. به بیان دیگر دانشکده‌های نفت کشورهای دیگر بودجه‌ای از دانشگاه‌ها دریافت نمی‌کنند و اساتید به استخدام پروژه‌ها درمی‌آیند، حقوق و مزایای اساتید از جانب پروژه‌ها تامین می‌شود.
▪ خبرنگار:
گفته می‌شود مرحوم دکتر دانش در PVT برجسته‌ترین استاد در دنیا بودند.
ـ دکتر ریاض خراط:
مرحوم دکتر دانش بهترین استاد PVT بود، هم‌اکنون نیز من کتاب PVT وی را در دانشگاه تدریس می‌کنم. دکتر دانش در دنیا مرجع بود. هم‌اکنون اساتید ایرانی بسیاری نظیر دکتر فیروز آبادی، دکتر سعیدی، دکتر کاظمی، دکتر سمیعی، دکتر وثوقی و دکتر فصیحی در دنیا صاحب‌نظر هستند. بدون شک کشور از لحاظ نیروی انسانی دارای ظرفیت‌های بسیار قوی و قدرتمندی ست. در حال حاضر در برخی دانشگاه‌های کشور دوره‌ی دکترا ایجاد شده است و مقالات علمی بنیادی به چاپ می‌رسد.
▪ خبرنگار:
آیا یکی از راه‌های حل‌ معضلات پیش‌گفته فعال شدن بخش خصوصی در صنعت نفت نیست، چراکه بخش خصوصی محذوریت‌های پرداخت حقوق را ندارد. نظر شما در رابطه با این‌که در بخش‌های مختلف نظیر حفاری، مطالعات، اکتشاف شرکت‌های خصوصی توسعه‌ یابند ، چیست؟ توضیح دهید چقدر می‌توان برای نیروها‌ی داخلی در این شرکت‌ها فرصت‌های شغلی ایجاد کرد؟
ـ دکتر ریاض خراط:
خوشبختانه در بخش خصوصی فعالیت‌های خوبی در بخش مطالعات انجام شد اما متاسفانه دوام نداشت و خیلی از شرکت‌ها تعطیل شدند. در حفاری هم شرکت‌های خصوصی فعالیت دارند اما این فعالیت بسیار محدود است.
▪ خبرنگار:
آیا در بخش مطالعات لازم بود که شرکت‌های خصوصی تشکیل شوند؟
ـ دکتر ریاض خراط:
افرادی که در برخی شرکت‌ها حضور داشتند به جای اینکه به خارج از کشور بروند در این شرکت‌ها مطالعات بسیار خوبی انجام دادند، در مجموع کار آن‌ها مثبت بود. اما با توجه به اینکه این کار تنها وابسته‌ به وزارت نفت است و فقط باید از آن‌ها پروژه گرفته شود، محدودیت‌های مذکور برای تعداد زیادی از شرکت‌های خصوصی مشکل‌ساز شده و ورشکسته شدند، به تعبیر‌دیگر این شرکت‌ها یا تعطیل هستند و یا تعلیق، تعدادی هم که به فعالیت خود ادامه می‌دهند باید تلاش بسیار زیادی برای ماندن انجام دهند.
مزیت دیگر بخش‌های خصوصی جذب بهترین‌های این رشته‌ است، به این دلیل که آنها محدودیت در پرداخت حقوق ندارند، به تعبیربهتر به علت نداشتن محدودیت پرداخت بهترین نیروها را می‌توانند جذب کنند، اگر شرکت‌های خصوصی حضور داشتند، بهترین فارغ‌التحصیلان را جذب می‌کردند، همچنین بهترین افرادی که در گذشته در صنعت نفت فعالیت می‌کردند که هم‌اکنون به هر دلیلی از سیستم‌ خارج شده‌اند را دور هم جمع می‌کردند.
در حوزه‌ی مطالعات بخش خصوصی بسیار رضایت بخش عمل کرد و موفق به جذب و نگهداری نیروی انسانی در آن برهه از زمان شد، اما در حفاری به این دلیل که نیاز به سرمایه‌گذاری بسیار بالایی دارد نظیر خرید دکل که در توان بخش خصوصی نیست، به آهستگی در حال حرکت است، البته ۳ شرکت توانسته‌اند برای کشور دکل خریداری کنند. شرکت‌های مشاور می‌توانند به عنوان بازوی شرکت نفت عمل کنند.
▪ خبرنگار:
چند درصد از مخازن کشور مطالعات جامع شده‌اند؟
ـ دکتر ریاض خراط:
به طور مسلم تعدادی از مخازن کشور مورد مطالعه قرار گرفته‌اند اما این مطالعات باید به‌روز شود بنابراین همیشه کار برای انجام وجود دارد، به این دلیل که مطالعات انجام شده نیاز به بازبینی دارد و باید به روز شود.
تعداد مخازن بزرگ حدود ۲۰ عدد است. در طول سال‌های گذشته ۸ مخزن توسط شرکت نفت مورد مطالعه قرار گرفت است. نام مطالعات مذکور را مطالعات اولیه دانه‌ی درشت نهادند، به این معنا که تقسیم‌بندی مخزن را بزرگ در نظر می‌گیرند، اما مطالعات دانه‌ریز مطالعاتی است که با دقت بالا انجا می‌شود. مسئله‌ی فرهنگ مطالعات باید در میان مدیران جا بیافتد.
▪ خبرنگار:
توضیح دهید که انجام مطالعات چه نقشی در بازیابی اولیه دارد؟
ـ دکتر ریاض خراط:
مطالعات مخزن به این علت صورت می‌گیرد که شناخت بهتری از رفتار مخزن پیدا ‌کنیم، در این صورت می‌توانیم تولید اولیه را به شکل برنامه ریزی شده‌ای انجام دهیم. بنابراین مطالعات مخزن کمک شایانی به برداشت اولیه علمی می‌کند.
به بیان دیگر با توجه به شناخت اولیه‌ای که از مخزن وجود دارد پس از اولین تولید مخزن می‌توان با توجه به مطالعه و تاریخچه تولید مخزن، رفتار آن را بهتر توصیف کرد. هرگاه مدلی از مخزن در اختیار باشد به این معناست‌ که مخزن دارای شناسنامه است. این شناسنامه در ابتدا باید با اصل مخزن با توجه به شناخت اولیه و برداشتی که انجام شده تطابق واقعی داشته باشد، پس از آن می‌توان برای آینده مخزن پیش‌بینی‌هایی انجام داد.
زمانی‌که مخزن را بهتر شناختیم نسبت به نحوه برداشت و نرخ برداشت، به طور آگاهانه و هدفمند تصمیم‌ می‌گیریم ، به طور نمونه پس از شناسایی مخزن معین می‌شود چند چاه باید حفر شود؟ به بیان دیگر می‌توان تعداد چاه‌ها را در مدل مشخص کرد، در این صورت نیازی به حفاری اضافه نیست، نباید حفاری‌ها را بدون مدل‌سازی در مخازن انجام دهیم و منتظر نتایج آن باشیم بلکه باید از طریق مدل‌سازی بهترین حفاری و بهترین برداشت را به‌وجود آوریم. علت عدم موفقیت برخی از حفاری‌های افقی در ایران نبود شناخت کافی از مخازن بود، اما با طراحی مدل‌ها و انجام مدل‌سازی برای مخازن مسیرهای عبور مته‌های حفاری و چگونگی انجام حفاری تعیین می‌شود، همچنین این نتیجه حاصل می‌شود که کدام بخش مخازن دارای نفت بیشتری است و نفوذپذیری خوبی برای حفر چاه دارد. لذا با انجام مدل‌سازی می‌توانند‌ طرح‌های توسعه‌ی موفقی در مخازن اجرا کنند. همچنین بر اساس داده‌هایی که مدل مخزن به دست می‌دهد، می‌توان با کم و زیاد کردن دبی برداشت، به تولید بهینه(که ضرورتاً تولید حداکثری نیست) و بالاترین ضریب برداشت دست ‌یافت، در این صورت نیازی به حفر چاه اضافه در مخزن برای افزایش برداشت نداریم. این از محاسن و مزایای مدل‌هاست. از طریق این مدل‌ها می‌توان مکان‌های حفاری را معین کرد. بنابراین مطالعات و مدل سازی مخزن کمک‌ می‌کند ضریب بازیابی نهایی به حداکثر برسد، در این صورت می‌توان گفت مدیریت مخزن به معنای علمی آن تا حدودی انجام گرفته است.
انجام مطالعات مذکور نه‌تنها سبب افزایش ضریب بازیابی و بهره‌وری بیشتر مخازن می‌شود بلکه سبب می‌شود از نظر اقتصادی مدل خوبی برای مخازن داشته باشیم، که در این صورت می‌توان برای برداشت ثانویه و ثالثیه هم برنامه‌ریزی بهتری کرد.
▪ خبرنگار:
در چه فاصله‌ی زمانی مطالعات مخازن باید به روز شود؟
ـ دکتر ریاض خراط:
حداقل ۳ سال و حداکثر ۵ سال یکبار مطالعات مخازن باید به روز شوند، البته این مسئله به شرایط مخازن و مسیری که در آن قرار دارند، بستگی دارد. اگر مخازن دارای روند طبیعی باشند، گاه تا ۵ سال دارای تغییرات بسیار ناچیزی خواهند بود. بنابراین به‌روز کردن مطالعات مخازن به شرایط مخزن وابسته است.
▪ خبرنگار:
چند درصد از مخازن ما در مرحله‌ی بازیابی اولیه قرار دارند؟
ـ دکتر ریاض:
مرحله‌ی بازیابی اولیه بدون هیچ‌گونه تزریقی انجام می‌شود. به تعبیر دیگر پس از حفاری بدون این که انرژی‌ای‌ از خارج به مخزن وارد شود، تولید نفت تنها با انرژی خود مخزن انجام می‌شود. در ایران تقریبا کل مخازن با این روش تولید می‌کنند. تعداد محدودی از مخازن نیز در مرحله بازیابی ثانویه قرار دارند؛ در این مخازن، تزریق گاز با هدف تثبیت فشار مخزن و جلوگیری از افت تولید ضروری است.
▪ خبرنگار:
وضعیت پژوهش در مرحله‌ی سوم بازیابی چگونه است؟
ـ دکتر ریاض خراط:
در این مرحله باید نفت را جابه ‌جا کنیم. به تعبیر بهتر این مرحله مانند مرحله‌ی دوم نیست که بخواهیم فشار و تولید را تثبیت کنیم، بلکه تنها هدف‌مان جابجایی نفت است. البته لازم به ذکر است؛ این کار نیز با تزریق گاز و روش‌های دیگر میسر می‌شود. در مرحله سوم بازیابی ، پژوهش در حد صفر قرار دارد.
▪ خبرنگار:
آیا این تلقی که به دلیل کم‌اهمیت بودن مرحله‌ی بازیابی اولیه، انجام مطالعات در این مرحله اهمیت چندانی ندارد، نادرست نیست؟
ـ دکتر ریاض خراط:
باید توجه کرد که مرحله بازیابی اولیه از اهمیت خاصی برخوردار است. ناکارآمدی مدیریت مخزن و ضعف مطالعات در این مرحله علاوه بر این که باعث افت تولید در مرحله‌ی بازیابی اولیه می‌شود، در مراحل بعدی نیز تولید را با کاهش و معضلاتی مواجه می کند و صدمه‌ی بسیار بزرگی به مخزن وارد می‌کند. اگر میزان بازیابی اولیه کم باشد؛ به طور حتم بازیابی ثانویه و ثالثیه نمی‌تواند آن را جبران کند. بنابراین سوء‌مدیریت مخزن در مرحله ی بازیابی اولیه جبران ناپذیر است.
مطالعات مخزن در این مقطع بسیار حساس است و باید اطلاعات خوبی از مخزن به‌دست آید. چنان‌که توضیح داده شد پس از جمع‌آوری اطلاعات می‌توان برای مخزن مدل شبیه‌سازی طراحی کرد. در این مدل رفتار آینده‌ی مخزن نیز روشن خواهد شد. هم‌چنین مشخص می‌شود با چه شیوه‌ای می‌توان برداشت را به بالاترین حد رساند.

منبع : خبرگزاری ایسنا