جشنواره‌ها؛ چسب زخم گردشگری ایران

جنگ كه تمام شد، مردها كه به خانه‌هایشان باز گشتند، خانواده كه دوباره مفهوم یافت؛ نیاز به شادی فراموش شده و تفریح‌، دوباره قوت یافت و همان روزها بود كه یافتن دوباره راهكاری برای تزریق شادی به خانواده‌های ایرانی در اذهان جرقه زد.
از زمان وقوع آن جرقه سال‌ها گذشت و نیاز به كارناوال‌های شادی بیش از گذشته این نیاز را یادآوری می‌كرد. كارناوال سیزده‌به‌در تنها فرصتی بود كه به عنوان یك رسم دیرینه همچنان پابرجا بود اما سیاستگذاران با نسل جدیدی مواجه شدند كه یك جشن همگانی و اندكی سنتی و تكراری به نام سیزده‌به‌در همه شادی و انرژی‌های جمع شده در آنها را پاسخگو نبود. اینترنت كه بنا به خاصیت وجودی خود توانست در بطن خانواده‌ها راه یابد‌، جوانان ایرانی از هزاران جشنواره و فستیوالی باخبر شدند كه همه سالها در كشور‌های مختلف برپا می‌شد و مردم آن محله و شهر را چند روزی درگیر خود می‌كرد.اكنون نیازهای تازه‌ای تعریف شده بود كه نامش شادبودن و شادی‌كردن بود آن هم برای نسل جدیدی كه خواسته‌هایش فراتر از سنت‌‌های تجربه شده بود. برپایی نمایشگاه بین‌المللی دائمی‌ در تهران در تابستان هر سال گرچه از نظر محتوایی هیچ ارتباطی به برطرف‌كردن نیاز به شادی و تفریح جوانان و مردم نداشت اما تنها گزینه برای ایفای نقش در شكل و شمایل كارناوال تابستانی بود. خانواده‌های ایرانی با برداشتن قابلمه غذایی و یك فلاسک چای در نمایشگاه بین‌المللی تهران حاضر می‌شدند تا شركت‌كنندگان صنعتی اروپایی در نمایشگاه در كمال تعجب با بازدیدكنندگانی مواجه شوند كه مشتاقانه بروشورها را دریافت و با جدیت قطعات را چك و كنترل می‌كنند.
كارناوال نمایشگاه كتاب و نمایشگاه‌های فروش بهاره هم به جمع تفریحات مردم اضافه شد اما همه آنها تنها مجال می‌یافتند تا نیازهای كاذب و سطحی را برای تفریح و شادبودن پاسخگو باشند. وجود جشنواره‌ها برای پاسخگویی به این نیاز قوی به یك باره و همزمان با یافتن مسافرانی برای جزیره كیش متولد شد تا آنجا كه جشنواره تابستانی این جزیره انقلاب عجیبی را به وجود آورد كه الگوی بسیاری از مناطق دیگر قرار گرفت. اما تب تند بلند شده به یك‌باره فرو نشست. چرا كه هزینه‌ گران سفر به جزیره مرجانی خلیج فارس برای همه مردم ایران تعریف شده نبود.
تورم و گرانی مفهوم تازه‌ای برای مردم یافت و خواسته بیشتر داشتن و بهتر زندگی كردن به هر قیمتی از یك خصیصه رفتاری به یك فرهنگ تغییر شكل داد و سفر به كشور‌های همسایه جزیی از این فرهنگ و الگو شد.با خروج میلیون‌‌ها دلار از كشور از سوی مسافرانی كه فقط درصدد تجربه تفریح بودند،جشنوار‌های محلی با اتصال به یك واقعه سنتی جدی‌تر از گذشته به صحنه آمدند تا گروه سرگردان و جویای تفریح و شادمانی را پاسخ دهند. جشنواره گلابگیری كاشان و راه‌اندازی تله‌كابین نمك‌آبرود تا اندازه‌ای این خواسته را جواب داد، اما سرعت خواسته‌ای مردم بسیار پرشتاب‌تر بود. پرشتاب‌تر از تصمیم‌گیری مسوولان و تشویق سرمایه‌گذاران برای توسعه گردشگری در ایران. در همین شرایط از مقوله سفر بیش از گذشته استقبال شد و همزمان سفر‌های گروهی به نام تور‌های گردشگری به شهر‌های دور و نزدیك عازم شدند تا سهمی ‌در پاسخگویی به این نیاز داشته باشند، اما هنوز راه درازی باقی مانده بود. مجال برای شاد بودن و شادی‌كردن همچنان كم بود و محدودیت جغرافیای جشنواره‌های برگزارشده بر این محدودیت می‌افزود.
با ادغام دو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و با روی كار آمدن دولت نهم و رئیس جدید سازمان میراث فرهنگی و گردشگری‌، وعده‌های تازه‌ای برای رونق گردشگری در ایران داده شد. این وعده‌ها تا آنجا پیش رفت كه بسیاری از مخاطبان صنعت گردشگری در شش ماه نخست شروع این مدیریت منتظر وقوع اتفاقات تازه‌ای بودند. یكی از این اتفاقات كه در این دو سال به یك باره خلق و اجرا شد جشنواره‌هایی بود كه بنا به ماهیت جغرافیایی و فرهنگی منطقه شكل گرفت. جشنوار‌هایی كه قرار بود نقش كارناوال‌های شادی را برای مردم ایفا كند.
● جشنوار‌ه‌های گمشده
صفحات آگهی روزنامه‌هایی كه بیشترین آگهی‌های گردشگری را دارند نشان می‌دهد از هر ۲۰ آژانس گردشگری یكی از آنها تور ویژه برای جشنواره تازه به وجود آمده دارد. از سوی دیگر بررسی اخبار مربوط به جشنواره‌ها در چند ماه اخیر حكایت از این امر دارد كه به‌طور میانگین در هر ماه دو جشنواره در حال كلید خوردن است.
«سهیل كیابی» لیدر تور یكی از آژانس‌های گردشگری با حمایت از جشنوار‌های برپا شده می‌گوید: طبیعی است هرچه تعداد و تنوع جشنوار‌ها بیشتر باشد امكان بیشتری برای پاسخگویی به مردم وجود دارد، اما متاسفانه بسیاری از مسوولان برگزار كننده تصور می‌كنند نصب یك پرچم و فروختن چند تكه صنایع دستی و پخش یك آواز محلی همه محتوای یك جشنواره است. به اعتقاد این مدرس گردشگری، جشنواره دارای تعاریف خاصی است كه به تعبیر او هیچ‌كدام از جشنواره های جدید برپا شده در این یك سال اخیر حداقل‌های این موضوع را رعایت نكرده‌اند.به گفته این راهنمای تور مهم‌ترین ویژگی یك جشنواره محلی و بومی‌، رعایت خصیصه بومی ‌است. از سوی دیگر این مجال وجود دارد تا گردشگری كه هزینه كرده و به این جشنواره آمده كاملاً آمادگی پول خرج كردن را دارد اما شرایط موجود در این جشنوار‌ها به صورتی است كه نه تنها گردشگر را از مشاركت در یك جشنواره دیگر باز می‌دارد و بلكه تمسخر او را نیز به همراه دارد.كیابی معتقد است: ما در شرایطی قرار داریم كه به جشنواره و كارناوال احتیاج داریم، اما بسیاری از جشنوار‌های موفق به صورت خودجوش و مردمی‌خلق شده و دارای ماهیت و اصالت هستند ؛ همچون گلابگیری كاشان یا مراسم آیینی قالیشویان كاشان. اما در جشنوار‌های جدید رد پای دولت به سهولت دیده می‌شود و به همین دلیل گردشگر به سادگی متوجه می‌شود این جشنواره از جنس مردمی‌ نیست.
رونق یك‌باره جشنواره‌ها در یك سال اخیر منجر شده تا برپایی بسیاری از آنها به صرف یك دستور و بخشنامه اجرا شود و قابلیت پاسخگویی به خواسته مردم را نداشته باشد. از سوی دیگر كسانی كه در جشنواره زنجان در دوره قبل شركت كرده بودند معتقد بودند این جشنواره با وجود اینكه یك مسوول دولتی آن را برپا كرده اما حضور مردم و مشاركت آنها در برپایی این جشن به صورتی بود كه سایه مدیریت دولت دیده نمی‌شد.مدیر یكی از دفاتر خدمات گردشگری می‌گوید: «به عنوان مثال من برای جشن شكرگزاری خربزه در شهرستان گرمسار كه در شهریورماه است چگونه باید گردشگران را تشویق به انتخاب این تور كنم درحالی كه نمی‌دانم در این جشنواره چه خبر است و مهم‌تر از همه چه امكانات رفاهی و گردشگری وجود دارد. به‌طور معمول در برپایی جشنواره ها یك سری اطلاعات عمومی ‌وجود دارد كه افراد براساس آن مسیر گردشگری خود را انتخاب می‌كنند. از سوی دیگر با وجود این همه محدودیت امكانات چه ضرورتی دارد تا این همه جشنواره‌ها را پشت سر هم برگزار كنیم.مروری بر اخبار گردشگری و جشنواره‌ها ما را با جشنواره‌های تازه‌ای مواجه می‌سازد كه اطلاع‌رسانی در برپایی آنها انجام نشده و بسیاری از آنها تنها در محدوده درج خبر خلاصه شده است تا آنجا كه حتی تلویزیون به عنوان رسانه ملی نیز از معرفی این جشنواره جامانده است. سومین جشنواره ملی آشپزی ایرانی در زنجان با حضور ۲۲ استان در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی كاسپین این شهر و با وجود ۴۰ غرفه آشپزی و ۶۰ غرفه صنایع‌دستی و گردشگری‌، برگزاری جشنواره‌ گیلاس چینی در هیر اردبیل با هدف آشنایی با انواع گیلاس تولیدی در منطقه و خواص دارویی و غذایی این میوه، همچنین جشنواره گل‌های بابونه در منطقه‌ گردشگری و تفرجی جنگل فندقلو در شهرستان نمین اردبیل به منظور جلب گردشگران و سرمایه‌گذاران در منطقه و جشنواره‌ كوچ عشایر و حتی جشن طالبی از جمله جشنواره های برگزار شده بود كه به سادگی اجرا شد و شاید تنها جشنواره زنجان موفق شد با رعایت پاره‌ای از استانداردهای جشنواره‌ای و با استناد ‌به دو تجربه قبلی خود اندكی موفق عمل كند اما با وجود این درصد قابل توجهی از مردم از زمان برپایی آن غافل ماندند و حتی این فرصت را نداشتند تا تصاویری از این جشنواره و سایر جشنواره‌های برگزار شده را از رسانه ملی ببینند.جشن شكرگزاری خربزه در شهریورماه در شهرستان گرمسار‌، تورهای كویرنوردی و شترسواری در گرمسار‌، برگزاری همایش ملی «جاذبه‌های كویر در رونق گردشگری» از۲۰ تیر ماه در باغ دولت‌آباد یزد نیز از دیگر جشنواره‌هایی است كه تا شهریورماه اجرا می‌شود اما هنوز مشخص نیست. هدف از برپایی این جشنواره ها جلب و جذب سرمایه‌گذاران گردشگری است یا توسعه گردشگری و پاسخ به نیاز‌های گردشگری مردم و نیاز به كارناوال‌ها و مشاركت در مراسمی ‌همگانی است. با این وجود طبیعی است كه هزینه‌ گزافی نیز برای همین جشنواره‌هایی كه كمتر تصاویری از آنها در رسانه ملی پخش می‌شود خرج می‌شود. هزینه‌ای كه می‌توان یا به همان جشنواره ها قدیمی ‌اعطا كرد یا همه را برای ساماندهی یك جشنواره و فراگیرشدن آن اختصاص داد. چرا كه مهم توسعه گردشگری و پاسخ به نیاز گردشگران است و نه پركردن دفتر فعالیت متولیان امور گردشگری تا در پایان برنامه كاری خود اعلام كنند. در چهار سالی كه گذشت بیش از هزار منطقه نمونه گردشگری انتخاب و بیش از هزار جشنواره برپا شد. جشنواره‌های خربزه و طالبی و بابونه‌و...

منبع : روزنامه تفاهم