آیین ازدواج در فرهنگ ایرانی

بی گمان از زیبایی های سرزمین ایران، تنوع فرهنگی آن است و از جلوه های باشکوهی که این مقوله را صد چندان به رخ می کشد، برگزاری آیین مقدس ازدواج است. ما نیز «روز ازدواج» را غنیمت دانسته و نگاهی گذرا به گوشه هایی از مراسم ازدواج در چند منطقه کشورمان انداختیم که به فرخندگی این روز، تقدیم شما خوبان می کنیم.
● نبات رضا
معمولاً برگزاری مراسم ازدواج، پس از مقدماتی از سوی خانواده طرفین انجام می شود. یکی از این رسوم «بله برون» است که در مناطق مختلف اسامی دیگری نظیر «آره گیرون» هم می گویند. این سنت در برخی نواحی کشور آداب خاصی دارد. چنان که در برخی مناطق خراسان، پس از توافق طرفین بر سر تعیین مهریه و مراسم ازدواج، برای نشان دادن تأیید این پیوند با خانواده عروس در جشنی به همین نام (بله برون)، به هر یک از میهمانان تکه ای نبات را که به اشکال مختلف تزیین شده، هدیه می دهند که به آن «نبات رضا» می گویند، زیرا از رضایت طرفین برای ازدواج حکایت دارد.
همچنین، برخی خانواده ها براساس سلیقه یا تعلق دینی و هنری در قالبهای دیگر رضایت خود را نشان می دهند که می توان به هدیه قراردادن دیوان حافظ و ... اشاره کرد.
در ناحیه آذربایجان غربی نیز معمولاً زمان بله برون را به هنگام غروب قرار می دهند. حتی در گذشته برخی بزرگان فامیل داماد در صورت توافق این ازدواج، نماز مغرب خود را در خانه عروسی می خواندند و باور داشتند که این امر، در خوش یمنی پیوند مؤثر است.
ناگفته نماند، پیش از این بله برون؛ نشستی بود که بزرگان گردهم جمع می شدند تا توافق طرفین را برای ازدواج نشان دهند، اما در حال حاضر، به دنبال افزایش تشریفات مراسم ازدواج، این رسم نیز به میهمانی باشکوه و مجللی تبدیل شده است.
● عقدکنان
بیشتر خانواده های ایرانی بعد از توافق طرفین، مراسم عقدکنان را برگزار می کنند. در قزوین در روز عقدکنان، خانواده داماد با توجه به تعداد میهمانان برای خانواده عروس شیرینی و میوه و... را در خنچه هایی می فرستند و خود برای شرکت در مراسم به آنجا می روند.
در برخی مناطق که معمولاً مجاور اماکن مذهبی هستند، خانواده ها ترجیح می دهند مراسم عقد در مکانی نظیر امامزاده ها انجام شود و به میمنت آن تأکید دارند.
همچنین، بسیاری از خانواده ها برای برگزاری مراسم، به بازار می روند و وسایل عقد را می خرند. در خراسان این وسایل شامل قرآن، آیینه و شمعدان، حلقه ازدواج و ... می باشد که در مراسم عقدکنان این خریدها در محلی که در اصطلاح به آن سفره عقد می گویند و به زیبایی آراسته شده، قرار می دهند.
● حنا بندان
از مراسم زیبای پیش از ازدواج، حنا بندان است که در برخی نواحی مثل هرمزگان گاه سه شب ادامه می یابد. به این ترتیب، خانواده داماد ظرفی حنا را که با بادام رنگی تزیین شده است، همراه ظروفی که در آنها گیاه مورد، آب و سکه و... را جداگانه گذارده اند، به خانه عروس می فرستند.
سپس در خانه عروس با شادمانی به خواندن اشعار محلی پرداخته و مراسم حنا بندان را اجرا می کنند.
در برخی مناطق خراسان شمالی نیز یک شب مانده به روز عروسی، خانواده داماد با مقداری حنا و شیرینی و... به خانه عروس می روند و با خواندن اشعاری محلی که به زحمات پرورش عروس در خانه پدری اشاره دارد، حنا بندان را با آدابی خاص برگزار می کنند.
● خرج بار
سرانجام مراسم ازدواج فرا می رسد. در برخی مناطق مازندران چند روز مانده به این مراسم، به خرید می رودند و برای عروس و داماد پیراهن و پارچه و ... می خرند.
یک روز مانده به جشن عروسی نیز، خانواده داماد ملزومات این مراسم نظیر برنج، گوشت، روغن و... را به نام «خرج بار» به خانه عروس می فرستند و بیشتر اطرافیان نیز برای مشارکت در این مراسم، هدایایی را با عنوان «سوری» در سینی مسی گذاشته و آن را به خانه داماد می فرستند.
● آلما پرانی
از آنجا که همدلی در شادیها و غمها سنت دیرینه مردم ایران زمین بوده است، در برخی مناطق خراسان نیز اطرافیان در این مراسم مشارکت می کنند، اما جالب ترین بخش مراسم، فرستادن عروس به خانه داماد است. به این ترتیب، در حالی که پیشاپیش عروس، همراهانش آیینه و شمعدان حمل می کنند، او را به سوی خانه داماد می برند و این در حالی است که خویشاوندان داماد نیز به رسم استقبال به سوی خانه عروس حرکت می کنند.
عروس و همراهانش در نزدیکی خانه داماد و با دیدن خویشاوندان داماد، گامهایشان را کند کرده و گاه می ایستند و تا زمانی که اقوام داماد هدیه ای به عروس ندهند، قدم از قدم برنمی دارند.
به این ترتیب، وقتی عروس به نزدیکی خانه داماد می رسد،داماد تعدادی سیب و تکه هایی قند را به سوی عروس و همراهانش پرتاب می کند. اگر سیب یا قندی نصیب فرد مجردی شود، معتقدند که او به زودی ازدواج خواهد کرد.


مهشید شریف نیا

منبع : روزنامه قدس