تولید، تعطیل‌بردار نیست

تولید، تعطیل‌بردار نیست. این‌را دیگر همه می‌دانند. در همه جای دنیا خط قرمز همه کارخانه‌ها و صنایع، خطوط تولید آن‌ها بوده و صاحبان صنایع به هر قیمتی تلاش می‌کنند تا خطوط تولیدشان در هیچ زمانی متوقف نشود؛ اما به نظر می‌رسد در کشورمان داستان چیز دیگری است. در مورد تعطیلات و بیش از اندازه بودن آن در کشورمان تاکنون صحبت‌های زیادی شده است. تقریبا اغلب کارشناسان و صاحبان صنایع، تعطیلات بیش از اندازه را آفتی بزرگ برای فرهنگ کار در کشور دانسته و از آن به عنوان خطری جدی برای توسعه صنعتی کشور یاد کرده‌اند. البته بیزاری صاحبان صنایع از تعطیلات را باید از این موضوع جدا کنیم که در شرایط بحران مالی جهانی، صاحبان کارخانه‌ها برای گذر از بحران و رسیدن به ثبات و همچنین صرف کمترین خسارت حاضرند به صورت طولانی مدت خطوط تولید خود را متوقف کنند.
● مشکل پایه‌یی
اما اگر بخواهیم کمی عمیق‌تر بیندیشیم، باید دید که چرا نیروی کار در ایران علاقه و انس عجیبی به تعطیلات بویژه از نوع طولانی مدت دارد؟! اگر به دوران نوجوانی و جوانی خودمان نگاه کنیم، به راحتی متوجه تفاوت فرهنگ کاری خود با سایر کشورها می‌شویم.زمانی که در مدرسه بودیم، عاشق تعطیلات طولانی‌مدت بوده و از هر فرصتی استفاده می‌کردیم تا کلاس تعطیل شود. بعد از آن این روحیه حتی در دانشگاه نیز همراه ما بود و از سرمان نیفتاد! بنابراین چندان بعید هم نیست که چنین روحیه‌ای در مراحل بعدی زندگی و از جمله کار در بخش تولید و صنعت نیز همراه ما باشد. پس خیلی ساده است. شاید اگر حتی دقیق‌ترین برنامه‌ریزی نیز در یک شرکت تولیدی و صنعتی انجام شود، باز هم به دلیل مشکلات عمیق فرهنگی و عادات رفتاری غلط ، نیروهای کار علاقه چندانی به کار در روزهای تعطیل ندارد. روحیه تعطیلات‌پسند حتی به چالشی جدی برای ایجاد روحیه کار تیمی در بین نیروهای کار در کشور تبدیل شده است. به طوری که پس از مدتی حتی به دلیل طولانی شدن مدت تعطیلات نیروهای کار بعضا اسم کوچک هم را نیز فراموش می‌کنند، چه برسد به این‌که نیروهای کار بخواهند روحیه کار تیمی را در بین خود تقویت کنند. پس در چنین بستر فرهنگی چطور می‌توان انتظار داشت که بهره‌وری نیروی کار در کشورمان افزایش یافته و سطح سودآوری بنگاه‌ها نیز ارتقا یابد؟
● سه ضلع یک مثلث چاره‌ساز
در یک نگاه می‌توان سه ضلع مثلث حل مشکل پایین بودن بهره‌وری نیروی کار در ایران را دولت، نیروی کار و کارفرما دانست. دولت با سیاستگزاری‌های مناسب می‌تواند با کمک مجلس از تعطیلات موجود در تقویم کشور کاسته و در به وجود آمدن فرهنگ کار در کشور کمک کند. همچنین دولت می‌تواند قانون کار را در ارتقای افزایش بهره‌وری نیروی کار حتی در روزهای تعطیل تغییر دهد. از سوی دیگر نیروی کار نیز باید روحیه کار را در خود تقویت کرده و روحیه تعطیلات پسندش را کنار بگذارد و کمی هم به آینده فکر کند. همچنین کارفرما می‌تواند با فراهم کردن شرایط مناسب، نیروی کار را به جلو هدایت کند و باعث اثردهی مثبت تصمیمات دولت شود. در این بین به نظر می‌رسد که هنوز فاصله زیادی بین سه ضلع یاد شده وجود داشته باشد. در چنین فضایی است که هر ضلع راه خود را رفته و نمی‌توان انتظار داشت که بهر‌ه‌وری نیروی کار در کشور به سطح استاندارد جهانی برسد.
● ضلع‌های دیگری هم هستند
اما به غیر از سه ضلع یادشده، به نظر می‌رسد افراد دیگری نیز در ایجاد روحیه کار در کشور سهم زیادی داشته باشند. رضا خاکی - دبیر کل کنفدراسیون صنعت ایران - در این باره توضیح می‌دهد: "در قرآن و همچنین بسیاری از احادیث دینی به ارزش والای کار، کارگر و تولید اشاره و تاکید شده که کار کردن مانند عبادت است. مذهب ما هرگز اجازه تعطیل کردن کار و کار کردن را به ما نداده است و علما نیز باید کمک کنند که تعطیلات را تعدیل کنیم." به این ترتیب به نظر می‌رسد با توجه به این‌که اغلب تعطیلات رسمی موجود در کشور ما مربوط به ایام مذهبی است، نقش علما و روحانیون در کاهش این تعطیلات و تقویت روحیه کار در کشور اساسی باشد. وی همچنین عنوان می‌کند: "در عین حال ایامی نیز به صورت تعطیلات غیررسمی در کشور وجود دارند که می‌توان به ماه رمضان و ایام محرم و صفر اشاره کرد که در این روزها بهر‌ه‌وری نیروی کار به شدت کاهش می‌یابد."
● افزایش دستمزد کافیست؟
یکی دیگر از مواردی که می‌توان در بالا رفتن بهره‌وری نیروی کار به ویژه در ایام تعطیل به آن اشاره کرد، ارایه مشوق‌ به نیروی کار است. رضا ابن‌قاسم ـ کارشناس صنایع کوچک و متوسط ـ‌ در این باره معتقد است: "وجود تعطیلات بیش از حد در تقویم کاری کشور به بخش تولید آسیب جدی زده و باید با ارایه راهکارهای تشویقی، نیروی کار را به کار در روزهای تعطیل تشویق کرد." با این وجود دبیرکل کنفدراسیون صنعت ایران در این زمینه نظر دیگری دارد. خاکی توضیح می‌دهد: " تا زمانی که ساختار اقتصادی کشور عوض نشود و افزایش دستمزد همراه با افزایش بهره‌وری نیروی کار نباشد، بالا بردن حقوق نیروی کار به منظور تشویق آن‌ها به انجام کار بیشتر بی‌اثر خواهد بود و حتی ممکن است اثر معکوس داشته باشد."
● استخدام بر مبنای شایسته‌سالاری
به غیر از افزایش دستمزد به عنوان راهکاری برای تشویق نیروی کار که البته نظرات موافق و مخالف زیادی نیز دارد، استخدام نیروی کار بر مبنای نظام شایسته‌سالاری، آموزش به نیروی کار، ایجاد تیم‌های کاری رسمی و غیررسمی و ایجاد ارتباط نزدیک بین کارگر و کارفرما از جمله دیگر مواردی است که کارشناسان آن‌ها را به عنوان راهکارهای افزایش بهره‌وری نیروی کار در کشور ذکر کرده‌اند.
● آیا آن روز نزدیک است؟
در هر صورت پایین بودن بهره‌وری نیروی کار در کشور واقعیت تلخی است که باید آن‌را بپذیریم. تعطیلات بیش از اندازه در کشور نیز واقعیت تاسف‌بار دیگری است که مجبور به پذیرش آن هستیم. در این بین شاید تنها یک بازنگری جدی در فرهنگ کاری کشور ضروری باشد. بازنگری که قطعا باید همراه با ایجاد تغییر و تحولات اساسی در سه ضلع دولت، کارگر و کارفرما باشد. اگر روزی به این نتیجه رسیدیم که حتی انجام یک دقیقه کار مفید حتی در یک روز تعطیل می‌تواند چقدر در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور مفید باشد، آن روز است که به فرهنگ اصیل کار پی برده‌ایم. آیا آن روز نزدیک است؟

منبع : روزنامه تفاهم