سرمشقت را کلیک کن

ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی برای تامین عدالت اجتماعی از مهمترین شعارها و سیاستگذاری‌های دولت‌های جهان است. تلا‌ش در جهت همگانی‌کردن آموزش عالی و کاهش‌دادن تمایلا‌ت دانشگاه‌ها به رویکردهای نخبه‌پروری از مهمترین سیاست‌های تاثیرگذار برای روی آوردن به دانش عمومی قلمداد می‌شود. همچنین توجه به آموزش مداوم، پاسخگوبودن، افزایش تعهد و مسوولیت نظام آموزش عالی و دانشگاه‌ها از مهمترین بنیادهای اجتماعی است که این نوع آموزش می‌تواند برای کمک به این سیاست‌ها مهمترین عامل باشد.
عصر فناوری اطلا‌عات موقعیتی را فراهم ساخته است که انبوهی از یادگیرندگان برای کسب آموزش‌های آکادمیکی به دانشگاه‌ها روی می‌آورند. از طریق فناوری جدید امکانات فراوانی در اختیار جامعه یادگیرندگان قرار می‌گیرد و آنها را به سوی خودآموزی و یادگیری مستقل فرا می‌خواند. بدین معنی که به جای یادگیری از طریق سنتی (تدریس معلم در کلا‌س) و رویارویی با مشکلا‌ت آن، دانشجو را به یک آموزش فراگیر بدون نیاز به زمان و مکان فرا میخواند. ‌
بسیاری از متخصصان آموزش باز و از راه دور به درستی اظهار می‌دارند که روش‌ها و رفتارهای سنتی مخصوصا در آموزش عالی به دشواری می‌توانند در دنیای تغییرات متهورانه و استانداردهای سختگیرانه دوام بیاورند. بنابراین ناچار هستند دیر یا زود از روش‌های سنتی دست بردارند و به روش‌های جدید مبتنی بر فناوری‌های نوین روی بیاورند. لذا در پاسخ به این سوال باید بگویم که این اتفاق افتاده و این جایگزینی انجام گرفته است. ‌
آنچه به‌وجود آمده تاکنون‌ بر آموزش‌ سراسر دنیا تاثیر جهانشمول‌ و موثری ‌‌ گذاشته است اما در بحث‌ کلا‌ن این‌ پدیده‌ دیری‌ نخواهد پایید تا تاثیرش را بر ابعاد مختلف‌ آموزش‌ حرفه‌ای بین‌المللی و چهره‌ موثر خود را به‌عنوان‌ یک‌ انقلا‌ب‌ آموزشی ‌به‌ نمایش‌ بگذارد. ‌
مسلما باتوجه‌ به‌ رشد روزافزون‌ بهره‌گیری‌ از اینترنت، جهان‌ آموزش بدین‌ دلیل‌ که‌ با خبرگان‌ اجتماعی‌ سر و کار دارد، جزو نخستین بهره‌وران‌ از این‌ ابزار استثنایی‌ خواهد بود. خصوصا اینکه آموزش در این‌ گذر با یک‌ سرمایه‌گذاری نسبتا ارزان‌ و سودمند با آموزش‌ کامپیوتر و نحوه‌ فراگیری‌ استفاده‌ از آن با استفاده‌ از نرم‌افزارهای‌ آموزشی‌ به‌ نتایج‌ قابل‌ عرضه‌ای دست‌ یافته است. ‌
در این رابطه امکان‌ رابطه علمی و متدیک دانشجو و معلم، دانشجو و دانشجو به علت‌ وجود ابزار و منابع غنی‌ علمی‌ و با استفاده‌ از قابلیت حذف زمان‌ و مکان‌ استفاده‌ بیشتر در این‌ شیوه‌ را افزایش‌ خواهد داد. ‌
امکان آسان‌ دستیابی‌ فرامکانی به‌ نیروهای‌ آموزش‌ گیرنده و آموزش‌ دهنده‌ باعث‌ جهانشمولی‌ این‌ صنعت‌ آموزشی‌ شده‌ و گستره‌ وسیعی‌ از دانش‌پژوهان‌ جهان‌ را در خود مجتمع‌ کرده‌ است‌. ‌
نظام‌ آموزشی‌ مجازی‌ محدود به‌ هیچ‌ مقطع، سن‌ و دوره‌ خاصی‌ نیست‌ و باتوجه‌ به‌ گستره‌ فعال‌ خود در نظر دارد آموزش‌ را در همه‌ مقاطع فعال‌ کند. به این‌ دلیل‌ که‌ محدود به‌ مکان‌ و زمان‌ نیست،‌ می‌تواند همه‌ علا‌قه‌مندان‌ به‌ آموزش‌ را با گزینه‌های‌ ساده‌تر از آنچه‌ که‌ تاکنون‌ در آموزش‌ مطرح‌ بوده‌ است‌ به‌ یک‌ فراخوان‌ همگانی‌ دعوت‌ کند و مسلما بدین‌ ترتیب‌ یکی‌ از عوامل‌ مهم‌ در مقابل‌ مدرک‌گرایی‌ خواهد بود. ‌
توجه‌ به‌ این‌ نکته‌ لا‌زم‌ است‌ که‌ ورود در این‌ سیستم‌ علا‌وه‌ بر ورود آموزش‌ تکنولوژیک‌ می‌تواندعامل‌ مهمی‌ برای‌ آموزش‌ مبانی‌ تکنولوژی‌ اطلا‌عات و ارتقای‌ فرهنگ‌ کامپیوتر و اینترنت‌ باشد که‌ خود دارای‌ اهمیت‌ فراوان‌ است‌. این‌ نوع آموزش باید توجه‌ کشورهای‌ جوان‌ را که‌ امکانات‌ خدمات‌ آنها نمی‌تواند همه‌ علا‌قه‌مندان‌ به‌ آموزش‌ را راضی‌ کند، بیش‌ از همه‌ برانگیزاند. چون‌ هزینه‌های‌ این‌ آموزش‌ با توجه‌ به‌ تاثیرات‌ آن بسیار ارزان‌ و قابل‌ توجه‌ خواهد بود و با کمترین‌ امکانات دستیابی به شاخصه‌های‌ قابل‌ قبول‌ آموزشی‌ در گستره‌ای عظیم‌ در اقصی نقاط دنیا را فراهم‌ می‌آورد. ‌
در این‌ مجموعه‌ باتوجه‌ به‌ ضعف‌ آرمان‌شهری آموزش‌ سنتی در این‌ شیوه روستاها فراموش‌ نمی‌شوند. آرمان‌‌شهری‌ جزو خصوصیات‌ این‌ طرح‌ نیست‌ و نقاط دور و نزدیک‌، شمال‌ و جنوب‌ می‌توانند با سرمایه‌گذاری‌ مساوی‌ در یک حد از نتایج‌ آن ‌بهره‌مند شوند. ‌
<اتو پیترز> یکی از اساتید مطرح عصر حاضر معتقد است که به دنبال پیدایش عصر صنعتی و پساصنعتی و پسانوگرایی در کلیه شئونات زندگی و تفکر انسان تغییرات عمیقی ایجاد شده به غیر از آموزش و پرورش! او معتقد است آموزش و پرورش به‌ویژه آموزش عالی هنوز هم در تفکر، اسیر سنت‌های آکادمیک دوران گذشته و در روش، اسیر عادات و فنون تدریس قدیمی است. ‌
البته او این نظر را در مورد آموزش کشورهایی داده است که در دو دهه گذشته چندین بار در نظام آموزشی خود بازنگری اساسی کرده‌اند.
این نظر یعنی آموزش و پرورش هنوز به‌صورت کار و صنعت دستی اجرا می‌شود و از تحولا‌تی که خود در جهان پدید آورده بی‌بهره مانده است. اگر موسسات آموزشی و دانشگاه‌ها نخواهند از روش‌های گذشته خود عدول کنند و خود را با تحولا‌ت جدید جهان نه فقط به لحاظ روش و ساختار بلکه با فناوری آموزشی جدید هماهنگ کنند، به موزه‌های تاریخی نمایش گذشته تبدیل خواهند شد که نسل آینده برای آشنایی با چگونگی آموزش، مدیریت و سازماندهی گذشته‌های دور به آنجا مراجعه خواهند کرد.
لذا ویژگی اصلی این تغییر ایجاد دگرگونی در نگرش مدیران و استادان نسبت به نقش اجتماعی آموزش‌عالی از یکسو و فرآیند یادگیری ‌- یاددهی از سوی دیگر است. ‌
بدیهی‌ است‌ استدلا‌ل‌ نظام‌های‌ آموزشی‌ دنیا برای‌ تغییر به عوامل مختلفی‌ همچون‌ تغییر سیاست‌های‌ کلا‌ن‌ اجتماعی، عدم تزریق آموخته‌ها در چرخه اقتصاد و فرهنگ و خدمات کشور، پیشرفت‌های‌ علم‌ جدید، سودآورنبودن دستاوردهای علمی‌ قبلی‌، مقرون به‌صرفه‌نبودن‌ بعضی‌ از رشته‌ها، توزیع‌ دانش‌ اجتماعی، جبران‌ کمبودهای بحران‌زا در جامعه، تغییر سیاست‌های‌ فرهنگی و عوامل مهم مشابه بستگی‌ دارد. به‌ این‌ معنا که‌ تغییر نظام‌ آموزشی‌ در جهان‌ براساس‌ راهکارهای اقتصادی، علمی‌، سیاسی‌، اجتماعی‌ و فرهنگی‌ قابل‌ تغییر است‌.
مسلما بخش‌ مهمی‌ از این‌ تغییرات‌ دستخوش‌ پیشرفت‌ عوامل‌ جهانی‌ است‌ ولی‌ نباید فرآیند عامل‌ پرهزینه‌ای به‌ نام‌ آموزش‌ را جدای‌ از نیازهای‌ اجتماعی‌، اقتصادی‌ و فرهنگی‌ یک‌ کشور مورد بررسی‌ قرار داد. تحت‌ تاثیر قرار گرفتن‌ آموزش‌ کشور به‌ هر یک‌ از این‌ عوامل ‌به‌ آلوده‌‌شدن‌ آن می‌انجامد که‌ خطرات‌ بزرگی‌ مانند از بین‌ رفتن میلیون‌ها انسان‌ که‌ وقت‌ خود را برای‌ آموختن‌ گذاشته‌اند و تلف‌‌شدن‌ بسیاری‌ از سرمایه‌ ملی‌ است را به دنبال دارد. ‌
رقم ما به درصد نمی‌رسد. دانشجویان این نوع آموزش در جهان هم اکنون متجاوز از ۱۰ میلیون نفر هستند. ما ۵۷۰ دانشجو در دانشگاه‌های دولتی داریم که از سیستم فنی آموزش جدید بهره می‌برند. این دانشجویان به دلیل نظام آموزشی از شیوه‌های علمی این آموزش محرومند. ‌
این آمار در مقایسه با کشور هند که یک میلیون و ۷۴۰ هزار، چین دو میلیون و ۲۸۰ هزار، تایلند ۷۵ هزار و آفریقای جنوبی ۴۳ هزار نفر است، خیلی اندک است.
همانطور که ملا‌حظه می‌شود آموزش باز و از راه دور طی سه دهه گذشته توسعه یافته و در سال‌های اخیر با استقبال چشمگیری در اقصی نقاط جهان روبه‌رو شده است. در سال ۱۹۹۹ میلا‌دی یک هزار و ۱۳۳ موسسه قریب به ۳۹ هزار عنوان درسی در ۱۰۳ کشور جهان به صورت آموزش باز و از راه دور ارائه کردند. در حدود ۶۱ درصد این موسسات در اروپا و آمریکای شمالی هستند و ۲۴ درصد در آفریقا و آسیا. هم‌اکنون ۱۴ هزار دانشگاه و موسسه آموزش از راه دور در جهان وجود دارد که بیش از ۷۳ درصد آنها در آمریکا، کانادا، استرالیا و اروپا و ۲۵ درصد در آسیا و کمتر از دو درصد در خاورمیانه هستند.

علی‌اصغر فرامرزیان

منبع : روزنامه اعتماد ملی