افسانه کردستان عراق

تا زمانی که پیرمرد کنار نرود، هر کس که در کردستان عراق تشنه قدرت است باید دست روی دست بگذارد، و این ممکن است انتظاری طولا‌نی باشد. جلا‌ل طالبانی ۷۵ ساله، رئیس‌جمهور عراق، با وجود درد زانوی دیرینه و عمل جراحی قلبش در آگوست گذشته، هنوز جلا‌ل طالبانی است. در حال حاضر او و رقیب دیرپایش مسعود بارزانی - به همراه خانواده‌ها و ماشین سیاسی‌شان - همچنان بزرگ‌ترین بخش سه استان شمالی عراق را که منطقه‌ای خودمختار به حساب می‌آید کنترل می‌کنند.
پست‌های دولتی توسط افراد فامیل این دو نفر اشغال شده است. شخص بارزانی رئیس‌ ایالت منطقه‌ای کردستان است، برادرزاده‌اش نچیروان نخست‌وزیر و پسرش منصور مسوول امور اطلا‌عاتی هستند. قباد، پسر طالبانی هم نماینده کردها در واشنگتن است و یکی از برادرزادگانش مسوول سازمان ضدجاسوسی کردها به حساب می‌آید. قبلا‌ کردستان عراق را مدلی برای عراق دموکراتیک می‌شناختند؛ حتی الگویی برای کل خاورمیانه، اما درواقع، این منطقه بیشتر و بیشتر به یک قلمرو راکد فئودالی شبیه می‌شود.
کردستان منطقه مورد علا‌قه آمریکایی‌ها در عراق بود، معتدل و پرثبات، حامی غرب و اکثرا سکولا‌ر. پناهگاهی از هرج و مرج و حمام خونی بود که باقی کشور را غرق خود کرده بود. البته کردستان عراق هیچ‌گاه بی‌عیب نبوده است؛ نه آن زمان و نه حالا‌. فساد اداری را می‌شود احساس کرد، حقوق بشر در همه جا رعایت نمی‌شود و زندگی مدنی تحت تسلط دو حزب شبیه به هم است: حزب دموکرات کردستان عراق (‌) KDP بارزانی و حزب اتحادیه میهنی کردستان (‌) PUK طالبانی. به هر حال هنوز هم کردها می‌توانند کاستی‌ها را تحمل کنند، البته در صورتی که دولت منطقه‌ای از خودمختاری دشوار به‌دست‌آمده آنها حمایت کند و جلوی بمب‌گذاران انتحاری را بگیرد.
اما همچنان که باقی مناطق عراق آزادتر و دموکراتیک می‌شود به نظر می‌رسد کردستان هنوز درگیر دوران گذشته است و کردها این را احساس کرده‌اند. تاجران از اینکه باید با نزدیکان دولت شراکت بکنند خسته شده‌اند و رای‌دهندگان می‌خواهند گزینه‌های بیشتری داشته باشند. نتایج یک نظرسنجی جدید در منطقه نشان می‌دهد که ۸۳ درصد پاسخ‌دهندگان خواهان تغییر در کردستان عراق هستند. موسی رسول ۳۹ ساله، صاحب یک مغازه کوچک می‌گوید: <از دولتی که مردم را فراموش کرده خسته شده‌ایم.> یک مقام بلندپایه کرد هم به شرط ناشناس ماندن به نیوزویک می‌گوید:<این شکایت‌ها را نادیده نمی‌گیریم. چه اسلا‌م‌گرایان از ما ناراضی باشند و چه دیگران، ما دیگر نمی‌توانیم با لحن انقلا‌بی نحوه حکمرانی‌مان را توجیه کنیم.>
البته شاید دو خاندان بزرگ کردستان عراق چنین احساسی نداشته باشند. طالبانی اتحادیه میهنی کردستان عراق را در سال ۱۹۷۵ تاسیس کرد تا به‌عنوان گروهی چپ‌گرا حزب <فئودالیست، بورژوازی، راستگرا و حامی کاپیتولا‌سیون> بارزانی را به چالش بکشد. می‌گویند پیش از امضای آتش‌بس رسمی در سال ۱۹۹۸ میان دو طرف، هزاران نفر از اعضای آنها در درگیری‌ها کشته شدند. آنها سال‌ها است که اختلا‌فات ایدئولوژیک را کنار گذاشته‌اند.
یکی از مسائل مهم مورد بحث، بودجه کردستان عراق است. همان مقام بلندپایه کرد می‌گوید: <ما نیازمند یک بودجه شفاف هستیم.> اکثریت کردها هم با او موافقند. نتایج نظرسنجی ماه فوریه موسسه مسائل سیاسی که در اربیل واقع است نشان داد که ۹۴ درصد مردم معتقدند دولت منطقه‌ای باید بودجه‌اش را عمومی کند و توضیح دهد که پول‌ها چگونه خرج می‌شوند.
البته کردستان عراق اقتصادی رو به رشد را تجربه می‌کند، اما این روزها در سراسر منطقه می‌توانیم پروژه‌های ساختمانی نیمه‌کاره‌ای را مشاهده کنیم که ماه‌ها است بلا‌تکلیف مانده‌اند. تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران خارجی از کاغذبازی‌های اداری و بی‌نظمی‌ها خسته شده‌اند. یک عضو سابق دفتر سیاسی اتحادیه میهنی کردستان می‌گوید که امضای هیچ قرارداد نفتی بدون پرداخت حق‌العمل به مقامات حزب یا اعضای دولت منطقه‌ای امکان‌پذیر نیست. یک سرمایه‌دار محلی در جلسه‌ای که خبرنگار نیوزویک هم در آن حاضر بود به مقامات بلندپایه کرد گفت که تاجران برای بستن قراردادها باید میلیون‌ها به بوروکرات‌های حزب پول بدهند. مقامات حاضر در جلسه هم از این وضعیت ابراز تاسف کردند.
هیچ‌کدام از دو حزب انتقادها را تحمل نمی‌کنند و روزنامه‌نگاران محلی از آزار، تهدید و اتهام‌زنی‌ها شکایت می‌کنند. جوزف لوگان از سازمان دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید: <ما در کردستان عراق هم شاهد هستیم که زندانیان سال‌ها در انتظار محاکمه می‌مانند و البته شکنجه می‌شوند.> مسعود بارزانی می‌گوید به همراه مسوولا‌ن امنیتی و اطلا‌عاتی تلا‌ش می‌کند تا جلوی مشکلا‌ت در زندان‌ها را بگیرد. هدف او این است که <سازمانی با استانداردهای جهانی آنچنان قدرتمند باشد که بتواند در برابر چالش‌های پیش رو مقاومت کند و در عین حال حقوق متهمان را به رسمیت بشناسد.> لوگان می‌گوید که <بارزانی به بازرسان دیده‌بان حقوق بشر اجازه دسترسی به زندان‌ها را داده است، اما هنوز هم مدارکی از آزار و اذیت روزنامه‌نگاران مخالف وجود دارد.> ‌
در این میان کردها حالا‌ می‌بینند که سیستم سیاسی‌شان از دیگر عراقی‌ها عقب مانده است. انتخابات شوراهای استانی که در ماه ژانویه در سراسر عراق برگزار شد نشانه‌ای بود از یک دموکراسی تقریبا کامل که در آن رقابت‌هایی واقعی وجود داشت. کردها هنوز انتخابات محلی خود را برگزار نکرده‌اند اما نشانه‌هایی وجود دارد مبنی‌بر اینکه ‌PUK و ‌KDP می‌خواهند فهرستی تقریبا مشترک را ارائه بدهند. به نظر می‌رسد انتخاب واقعی اینجا دشوارتر از باقی عراق است.
مقامات هر دو حزب می‌گویند که روسایشان پذیرای عقاید مخالف هستند. یک مقام بلندپایه اتحادیه میهنی می‌گوید که <جلا‌ل طالبانی بیشتر از بقیه به شنیدن و تغییر اعتقاد دارد و حزب او قول داده که به سمت شفافیت بیشتر حرکت کند. یک مقام کمیته مرکزی حزب دموکرات هم می‌گوید حزبش به سمت بازگشایی فضا حرکت می‌کند و بارزانی می‌خواهد بیشتر رئیس‌جمهور کردستان باشد تا رئیس حزب. در این میان پیتر گالبرایت، سفیر سابق ایالا‌ت متحده در کرواسی و هوادار دیرپای کردستان عراق تاکید می‌کند که اوضاع کردستان در حال بهتر شدن است. او می‌گوید: <من فکر می‌کنم اینجا شاهد بهبودهای فراوانی بوده‌ایم اگرچه مسائلی هم اتفاق افتاده که نمی‌خواستیم در کردستان عراق شاهد آنها باشیم.>
به هر حال مردم معتقدند که هر دو حزب باید بازسازی درونی را به سرعت آغاز کنند. یک مقام بلندپایه کردستان عراق می‌گوید: شما نمی‌توانید مشروعیت حکمرانی‌تان را بر پایه آنچه ۲۰ سال پیش انجام داده‌اید حفظ کنید. ما هم می‌توانیم <حزب گذشته> باشیم و شبیه فتح در فلسطین شویم، و هم می‌توانیم خود را مانند حزب کارگر در انگلیس احیا کنیم و البته زمان برای این تصمیم‌گیری به سرعت می‌گذرد.

منبع: نیوزویک
ترجمه: کاوه شجاعی

منبع : روزنامه اعتماد ملی