چشم زخم

این لغت مركب هنگامی به كار می رود كه با گفته علامه دهخدا آسیبی اندك و شكستی كوچك وارد آید .
آورده اند كه ...
نادرشاه افشار پس از آنكه شاه طهماسب دوم را از سلطنت خلع كرد ، پسر چند ماهه اش را بنام شاه عباس سوم بر تخت نشاینده و خود امور لشكری و كشوری را در دست محاصره كرد . در همان احوال صد هزار سپاه عثمانی به فرماندهی توپال عثمان پاشا در مقابل شكر ایران فرود آمد ، نادر قسمتی از سپاه خود را به محاصره بغداد گذاشت و خود با قسمتی دیگر به لشكر توپال حمله برد ولی چون سپاه نادر خسته و معدود بود و در مقابل قوای تازه نفس عثمانی تاب مقاومت نیاورده متفرق و منهدم گردید . همچنین لشكری كه به محاصره بغداد اشتغال داشت در هم شكست .
نادر پس از شكست اجباراً عقب نشست و در همدان مستقر گردید ولی كمترین یاس و دلسردی به خود راه نداد نسبت به لشكریان باقی مانده كمال رافت و مهربانی را معمول داشت و به جمع آوری سپاه جدید همت گماشت . ضمناً به میرزا مهدی خان منشی دستور داد جریان جنگ و شكست را مبسوطاً به ایالات و ولایات و رؤسای قبایل و عشایر بنویسد و عده بخواهد . میرزا مهدی خان به اسلوب كتاب دره شرحی با تعقید و اطناب نگاشت و پس از تمجید و ستایش فراوان از پیروزیهای سپاه نادری چنین اشاره كرد كه در اندك چشم زخمی به قسمتی از سپاه سپهر دستگاه ... رسید !
وقتی كه نوشته را به سمع نادر رسانید ، سردار نامدار ایران بر آشفت و گفت : ( این دروغها و مزخرفات چیست كه به هم می بافتی ؟ كدام اندك چشم زخم ؟ كدام پیروزی ظفر نمون ؟
چرا حقیقت را نمی نویسی ؟
بنویس شكست خوردیم آن هم سخت و فاحش ، دمار از روزگار ما بر آوردند .
اگر چه مثل چشم زخم سابقه قدیمی تر دارد و آن را ناشی از چشم شور و دیده شود و نظر شور می دانند چنان كه خاقانی شروانی گوید :
مرا چه نقصان گر جفت من بزار كندن به چشم زخم هزاران پسر ، یكی دختر

منبع : شمیم