۸ معیار اقتصادی در تعالیم امام هشتم(ع)

علاقه ایرانیان به حضرت ثامن الحجج علیه السلام و تأثیرگذاری تعالیم اسلامی از منظر آن امام بزرگوار، برای هر ایرانی نگارنده عاشق را به تتبع بیشتر در این زمینه وامی دارد به گونه ای که چشیدن آب دریا الزام چشاندن را با این سطور درپی داشت، جایگاه مال در اندیشه دینی، میانه روی و اعتدال، اهمیت کار و تلاش، ویژگی های کار مقدس، عدالت اقتصادی نفی و رفع تمرکز، حکمت ترحیم ربا، گشایش در زندگی، وجوب زکات و اخلاق بازرگانی یافته های قطره گونه این مقال است.
۱) تعبیرهای قرآنی که ریشه اصلی سخنان امام رضا(ع) است همواره از اموال و کالاها و اشیاء به «مال الله» و... تعبیر کرده است تا انسان ها دریابند آن چه به آنها تعلق دارد، حتی نیروی تن و قدرت فکر، محصول کار و کارخانه عظیم جهان و ثمره کوشش کارگزاران پیدا و ناپیدای خداوند است. در سوره نور آیه ۳۳ می فرمایند: «از مالی که خداوند به شما عطا کرده است به آنان بدهید.» امام رضا علیه السلام اموال الهی را امانتی در دست بشر می داند و می فرماید: آنچه در دست مردم است عاریت است و خداوند مالک حقیقی مردمان، اموال و دیگر چیزهاست.
۲) تقدیر معیشت به معنای رعایت حدود در هزینه و حساب کردن امور زندگی و برقراری هماهنگی میان نیازها و چگونگی برآوردن آن هاست. امام رضا(ع) می فرمایند: حقیقت ایمان آدمی مگر با اندازه داشتن در زندگی کمال نمی یابد.
۳) خداوند در قرآن انسان را به آبادانی زمین مأمور می کند و رهبران دینی، انسانی را که در تلاش باشد چنین توصیف می کنند: کسی که با فعالیت اقتصادی زندگی کند روز قیامت از پل صراط مانند برق می گذرد درهای بهشت به روی وی گشوده می شود و از هرکدام از این درها که اراده کند می تواند داخل شود خداوند با نظر رحمت به وی نظر می کند تنها کار، پاک کننده بعضی از گناهان است کسی که از دست رنج خویش روزی خورد روز قیامت در ردیف و شماره انبیاء قرار می گیرد و مانند مجاهدان در راه خداست.
۴) انسان ها برای زندگی به پول نیازدارند و این تنها با کار وتلاش و کسب درآمد میسر است و آنان برای حفظ کرامت خویش و خانواده باید تلاش کنند امام رضا(ع) می فرمایند: مردم ناگزیر در تلاش زندگی خویش می باشند پس کوشش در راه کسب مال حلال کن که بهترین مال ها مالی است «برای حفظ آبرو و تأمین خانواده».
۵) کار و تلاش برای گشایس و توسعه در زندگی انگیزه را دوچندان می کند و خداوند این وعده را برای نعمت ها، افزایش رفاه، آسان کردن کارها و وسیله کم کردن رنج و زحمت فرموده است امام رضا می فرمایند: کسی که از امکانات برخوردار است واجب است به زندگی خانواده اش وسعت بخشد.
۶) اگر انسان تلاش کند تا ثروتی به دست آوردکه زمینه اشتغال دیگران را فراهم کند وباعث رونق اقتصاد کشور نیز شود کاری ارزشمند و مقدس انجام داده پس ویژگی های کار مقدس رعایت معیارهای کیفی کار و ترک نشدن سایر وظایف انسان به واسطه کار است، استحکام و دقت در کار، انجام وظیفه در حوزه تخصصی و نظم در عمل و صداقت و درستکاری معیارهای کیفی کار است. امام رضا علیه السلام می فرمایند: مال بسیار فراهم نمی شود مگر در سایه ۵ خصلت: بخل زیاد، آرزوهای دراز، آزمندی چیره بر انسان، ترک صله رحم، دنیادوستی و فراموشی آخرت.
۷) از نظر دین و در بعد اقتصادی ارزش یک جامعه به میزان تعادل است که به وسیله نفی تمرکز ثروت در دست گروهی اندک و رفع فقر میسر می شود. امام رضا علیه السلام می فرمایند: از ایمان است بیزاری از کسانی که اموال مسلمانان را در میان ثروتمندان به گردش گذارند و با همین دیدگاه امام، شاخص اقتصادی «فقدان فقر» در جامعه را عین عدالت می داند و در اصطلاح اقتصادی حدالکفاف که در فقر مطلق است باید به سمت حدالکفایه که فقر نسبی است نیل کند امام رضا(ع) می فرمایند: علت زکات این است که خداوند توانمندان را مکلف کرده تا برای اداره امور بیماران زمین گیر و دیگر مبتلایان قیام کنند « و این مبتلایان همان زیرخط فقر تعریف می شوند.»
۸) امام رضا(ع) ربا را موجب رواج خصلت سودپرستی در جامعه می داند زیرا دراین صورت افراد تنها به رشد سرمایه و افزایش سود می اندیشند. می فرمایند: علت تحریم ربا در نسیه ازدست رفتن کارهای نیک و نابودی اموال و گرایش مردم به سودخواری و رها کردن قرض و پرداختن واجبات مالی وانواع نیکوکاری ورسیدگی به محرومان است و به دلیل فساد و ظلم و تباهی اموال است.

عباس قبادی

منبع : روزنامه کیهان