زندگی در محاصره کارت‌ها

<عزت‌الله انتظامی > یکی از معروف‌ترین و سرشناس‌ترین و طبعا موجه‌ترین چهره‌های هنری کشور است، با این حال دو سال پیش مجبور شد برای سفر به یکی از کشورهای خارجی شخصا به اداره گذرنامه خیابان ستارخان مراجعه کند و به دنبال تمدید گذرنامه‌اش باشد، شهرت و محبوبیت او در آنجا هیچ کمکی به او نکرد و مجبور شد شخصا مدارک هویتی خود را تهیه و فتوکپی کرده و به ماموران اداره گذرنامه بدهد، گرچه ماموران اداره گذرنامه شهر تهران در خیابان شهرآرا (ستارخان) وقتی او را دیدند به احترام او از جای برخاستند و به گرمی پذیرای وجود او در اداره گذرنامه شدند، اما این موضوع هیچ کمکی به او نکرد و این شناسنامه، کارت ملی، کدپستی، شماره تلفن و آدرس دقیق محل سکونتش بود که می‌توانست هویت او را در رایانه‌های اداره گذرنامه مورد تایید قرار دهد و اگر او این شماره‌ها و مدارک را همراه نداشت موفق به دریافت تمدید گذرنامه‌اش نمی‌شد و این قصه درباره اکثر چهره‌های معروف هم صادق است، زیرا رایانه‌های فرودگاه‌ها و دیگر ادارات کشور شهرت یک شخص را به خاطر نمی‌آورند و تنها قادرند نام و نام‌خانوادگی و کارت‌های او را مرور کنند.
اما مشکل اصلی ما این است که با ارائه یک کارت در همه جا امورات روزمره زندگی ما به آسانی حل نمی‌شود و برای وارد شدن از هر دری باید یک کارت مخصوص آن آستانه را ارائه داد، مثلا‌ با ارائه کارت باشگاه ورزشی نمی‌توانید مدعی شوید که عضو انجمن طلا‌سازان ایران هم هستید...
و بدین‌ سان است که ما ایرانی‌ها هر کدام مجبوریم در جیب‌ها و کیف‌های‌مان کارت‌های متنوعی را نگهداری کنیم تا هر زمان یکی از آنها را از ما خواستند آن را ارائه دهیم، راستی شما صاحب کدام یک از این کارت‌ها هستید؟
● حتی از لحظه تولد
این روزها برای به رسمیت شناختن و تشخیص هویت‌مان نیازمند مدارک وکارت‌های معتبر زیادی هستیم، کارت‌هایی که اگر همراه ما نباشند کمترین نوع برخوردها با ما، مشکوک بودن به هویت‌مان است، توهینی که جبر روزگار خواسته یا نخواسته آن را بر ما تحمیل کرده است و سال‌هاست که با این برگه‌ها و کارت‌های شماره‌دار رنگارنگ انس گرفته‌ایم.
انسان امروزی از نخستین لحظه‌ای که متولد می‌شود یک کارت ویژه توسط پزشک متخصص یا مامای بیمارستان برای او در نظر گرفته می‌شود، کارتی که به آن گواهی تولد گفته می‌شود و در کنار آن نشان‌هایی از کف پای کودک تازه متولد شده را روی کارت مهر می‌کنند و این هم شاید به آن معناست که انسانی دیگر پایش را روی عرصه کره خاکی گذاشت و بدون این کارت، مراحل بعدی تشخیص هویت این کودک تازه به دنیا آمده با مشکل جدی مواجه خواهد شد، زیرا اگر این گواهی تولد نباشد دومین کارت زندگی‌اش یعنی شناسنامه برای او صادر نخواهد شد.
کارت پایان خدمت، کارت بسیج، کارت ورود به آزمون سراسری، کارت گواهینامه، کارت بیمه، کارت دانشجویی، کارت ورود به خوابگاه، کارت پرسنلی، کارت خبرنگاری، کارت گروه خونی، کارت عضویت در باشگاه، کارت عضویت در انجمن‌های صنفی، کارت اعتباری مترو،، کارت عابر بانک، سیم کارت، کارت بیمه خودرو، کارت گارانتی، کارت طلا‌یی خودرو، کارت منزلت‌
( بازنشستگی)، مسکن‌کارت،سفر کارت و.... و اگر صاحب تمام این کارت‌ها هم باشید، بازهم صاحب یک شناسنامه هویتی کامل نیستید زیرا باید <کارت ملی> داشته باشید و یا از این پس با دریافت یک کارت جدید دیگر باید وارد پمپ بنزین‌ها شوید و توسط این سری از کارت‌ها مقداری بنزین وارد باک بنزین خود کنید. گرفتن و داشتن این همه کارت برای ما ایرانی‌ها اگرچه یک درد سربزرگ، اما توفیقی اجباری‌ است، که در کنار آن باید شماره‌هایی را نیز یدک بکشیم و یا به خاطر داشته باشیم، شماره‌هایی مثل شماره تلفن، شماره تلفن همراه، کدپستی منزل، کدپرسنلی یا شماره گواهینامه و کد ملی را.
با این حال کارت‌های دیگری هم هستند که در سرنوشت بسیاری از چهره‌ها و قهرمانان ملی و غیر ملی منشاء اثرات و تحولا‌ت گاه و بیگاهی می‌شوند و گاهی یک بازیکن محبوب فوتبال با گرفتن یک کارت قرمز آنچنان خرد و خمیر می‌شود که ادامه بازی برای او گاهی غیرممکن می‌شود، البته این احوال شامل حال کسانی که کارت زرد هم دریافت می‌کنند، می‌شود. ‌
اما در این میان کارت‌هایی هم هستند که موجبات خوشحالی و شادی انسان را فراهم می‌کنند مثل کارت پستال که بیشتر در مقاطع نوروز بین ما ایرانیان رد و بدل می‌شود و یا کارت دعوت به مجالس جشن و شادی و عروسی، گرچه گاهی هم کارت دعوت برای حضور در مراسم عزاداری برای برخی‌ها ارسال می‌گردد. اما خوب است بدانید که در برخی از مناطق کردنشین، عده‌ای برای جشن‌های مذهبی مثل مولودی‌خوانی نیز کارت دعوت برای دوستان خود ارسال می‌کنند. اما معتبرترین کارت‌هایی که با آن می‌توان بسیاری از ادعاهای حقوقی و حقیقی را به اثبات رسانید شناسنامه، گذرنامه، گواهینامه و کارت ملی است که شاید بتوان این کارت را نیز در قالب یک کارت کامل ارائه نمود.
با این حال امروز با این گزارش متوجه این موضوع خواهیم شد که دیگر زندگی کردن چه در شهر و چه در روستا بدون داشتن بسیاری از این کارت‌هایی که اسم بردیم، غیرممکن است و گاهی نیز دردسر آفرین، مثل نداشتن کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت زیر پرچم که باعث می‌شود یک جوان بسیاری از امتیازهای زندگی امروز را با آن به دست بیاورد.
حالا‌ اگر می‌خواهید بدانید ما ایرانی‌ها در لا‌به‌لا‌ی این همه کارت چه کار می‌کنیم، با ما نگاهی کوچک به برخی از این کارت‌ها بیندازید، در پایان این گزارش شما نیز با ما هم‌عقیده خواهید شد و خواهید گفت: ادامه زندگی بدون کارت غیرممکن است. ‌ ابتدا به سراغ کارت ملی جوانان می‌رویم.
● کارت ملی جوانان‌
طرح ارائه کارت ملی جوان از شهریور ماه سال ۱۳۸۲ بود که به تصویب شورای عالی جوانان رسید و هیات دولت نیز در آذرماه همان سال این طرح را تصویب کرد و از آن موقع تا کنون یک کارت به دیگر کارت‌های رنگارنگی که جوانان در جیب دارند، اضافه شد و قرار شد جوانان کشورمان با داشتن کارت ملی جوان، خانواده خود را به صرف یک وعده غذا میهمان کنند، با دوستان خود سفر کنند و یا بخشی از نیازهای روزمره خود نظیر خرید پوشاک و لوازم تحصیل را ارزان‌تر از گذشته! تهیه کنند.
کارت ملی جوان یک کارت هوشمند و دارای سیستم مغناطیسی است که به‌صورت آف لا‌ین (‌( off line و آن لا‌ین (‌( on line قابل استفاده است و امکان استفاده آن در اکثر دستگاه‌های خودپرداز بانک کشاورزی وجود دارد و دارندگان کارت ملی جوان می‌توانند از خدمات بانک‌هایی که در شبکه شتاب هستند، استفاده کنند. ‌
این کارت با همکاری بانک کشاورزی به‌عنوان بانک عامل، سازمان ملی جوانان و بخش خصوصی آرام‌آرام در اختیار جمعی از جوانان کشور قرار گرفته است، ولی تبلیغات و زمینه‌سازی زیادی درباره آن صورت نگرفته است. حالا‌ شما را با کارت جدید دیگری که همین دو سه سال پیش به جمع کارت‌های ما ایرانی‌ها اضافه شد، آشنا می‌کنیم.
● کارت الکترونیکی تامین اجتماعی‌
کارت‌های الکترونیکی تامین اجتماعی، نوعی کارت جدید هستند که مدیرعامل قبلی سازمان تامین اجتماعی، یعنی مهندس شریف‌زادگان، در پایان سال ۸۲ قول توزیع آن را بین دارندگان دفترچه‌های تامین اجتماعی داد و یادآور نمود که این کارت‌ها به مرور جایگزین دفترچه‌های بیمه تامین اجتماعی خواهد شد، ولی از آن زمان تاکنون این طرح لا‌ک‌پشتی حرکت چندانی نداشته است، گرچه برخی از مسوولا‌ن فعلی سازمان تامین اجتماعی مزایایی را برای این کارت برشمرده‌اند و اذعان می‌دارند که این کارت‌ها برنامه‌ریزی برای آن سازمان را آسان‌تر می‌سازد.
● کارت منزلت‌
حدود اردیبهشت سال ۸۴ بود که رئیس‌جمهور فعلی‌مان، آقای احمدی نژاد که آن روزها هنوز شهردار تهران بود، نخستین <کارت منزلت> را تحویل شخصی به نام سیدصمد میرعظیمی که خادم ۷۰ ساله یکی از مساجد تهران بود، داد و او را بوسید و به این ترتیب اختصاص یافتن کارت منزلت به برخی از افراد سالمند کشورمان به این شیوه آغاز شد. ‌ این طرح از سوی فرهنگسرای سالمند و از سوی اسفندیار رحیم مشاعی، که این روزها معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است و آن روزها معاون اجتماعی شهرداری تهران بود، ارائه و تصویب شده بود و نام اصلی آن <طرح گنجینه‌ها> بود که در نخستین فاز آن ۲۳هزار سالمند بالا‌ی ۶۵ سال تهرانی را تحت پوشش خود گرفت.
دارندگان این کارت‌ها با ارائه آن می‌توانند از مزایای درمان رایگان در برخی از درمانگاه‌ها بهره‌مند شده و نیز قرار شده است سازمان‌هایی مثل ارشاد، میراث فرهنگی، هواپیمایی، راه‌آهن و آموزش و پرورش نیز تخفیف‌های ویژه‌ای را هنگام عرضه خدمات برای آنها درنظر بگیرند.
حمید عسگری، مدیر روابط عمومی فرهنگسرای سالمند در گفت‌وگویی کوتاه اظهار داشت که تاکنون ۱۸۰ هزار و ۵۵۷ کارت منزلت از سوی فرهنگسرای سالمند، صادر شده است که ۱۲۰ هزار و۸۵۴ نفر آن به مردان سالمند و ۵۹ هزار و ۷۰۳ نفر آنها به زنان سالمند تهرانی اختصاص یافته است. ‌
وی خاطرنشان ساخت که در حال حاضر سینماهای شاهد، بهمن، انقلا‌ب، سپیده، فردوسی و المپیک در تهران هر روز دارندگان این کارت‌ها را به طور رایگان پذیرا هستند و نیز کلینیک شبانه روزی میلا‌د نور در خیابان انقلا‌ب حومه میدان امام حسین(ع) برای امور دندانپزشکی ویزیت رایگان ارائه می‌دهد و مرکز شنوایی و سمعک بخارست در میدان آرژانتین نیز سنجش شنوایی رایگان و ارائه تجهیزات شنوایی را با ۲۰ تا ۲۵ درصد تخفیف به سالمندان دارای کارت منزلت عرضه می‌نماید.
حمید عسگری یادآوری نمود که سازمان بازنشستگی کشور هم کارت‌های مشابهی مثل کارت منزلت دارند، اما خدمات یاد شده تنها با ارائه کارت‌های فرهنگسرای سالمند به سالمندان یاد شده عرضه می‌شود. وی گفت صاحبان برخی از هتل‌ها در شهرستان‌ها و استخرها و مراکز تفریحی نیز برای ارائه خدماتی در این زمینه اظهار آمادگی کرده‌اند.
● کارت پارک‌
صدور کارت برای دارندگان تهرانی خودروها که قصد پارک کردن خودروهای خود در حاشیه خیابان‌های تهران را دارند از ابتدای سال ۸۵ و با نصب تابلوهای ویژه کارت پارک ساعتی در حاشیه خیابان‌های پرتردد شهر تهران آغاز شد. ‌
دارندگان <کارت پارک‌>ها مجاز هستند در ساعت‌های تعیین شده‌ای خودروی خود را در کنار برخی از خیابان‌های تهران پارک کنند و بدین ترتیب قصه پرماجرای پارکومترهای سابق تهران که عامل اصلی برخی از اختلا‌فات در حوزه ترافیکی شهرداری تهران و راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی بود، پایان یافت.
● کارت هوشمند معلولا‌ن‌
سال گذشته همزمان با برگزاری روز جهانی معلول دکتر ابوالحسن فقیه، رئیس سازمان بهزیستی کشور، از ارائه کارت هوشمند برای معلولا‌ن کشور خبرداد و گفت: معلولا‌ن کشور می‌توانند از سال آینده (یعنی از امسال) با ارائه این کارت از تسهیلا‌ت ویژه‌ای همچون تخفیف در بلیت مترو و اتوبوس بهره‌مند شوند.
● کارت بیماران خاص‌
اواخر تیرماه سال ۸۴ نیز معاون بیمه و درمان سازمان خدمات درمانی خبر داد که برای ۲۶ هزار نفر از بیماران خاص کشور کارت‌های هوشمند برای سهولت دسترسی آنان به داروهای مورد نظرشان درنظر گرفته شده است و بدین ترتیب بیماران خاص نیز دارای یک کارت ویژه شدند، این کارت‌ها برای نخستین‌بار در استان سمنان توزیع گردید و بعد از آن به مرور در دیگر استان‌ها و در حال حاضر اکثر داروخانه‌ها ملزم به داشتن امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای ارائه خدمات دارویی به دارندگان اینگونه کارت‌ها هستند .
هشت ماه بعد دکتر هوشنگی، معاون سازمان خدمات درمانی تصریح کرد که بیماران ‌ MS نیز از مزایای کارت هوشمند بهره مند می‌شوند، وی یادآوری نمود که با اجرای طرح کارت هوشمند بیماران خاص تعداد بیماران خاص از حدود ۳۷ هزار نفر به حدود ۲۵ هزار نفر کاهش یافت و بدین ترتیب از ابتدای بهمن ۸۴ دارندگان کارت بیماری‌های خاص با مراجعه به ۲۱۰ داروخانه تجهیز شده به این مرکز مراجعه می‌کنند.
● کارت هوشمند خدمات درمانی‌
طرح جایگزینی کارت هوشمند خدمات درمانی به جای دفترچه‌های بیمه خدمات درمانی هم برای نخستین بار از بهمن ماه سال ۸۴ در استان یزد آغاز شد و مقرر گردید که ظرف ۲ سال بعد از انجام مرحله آزمایشی آن، تمام دارندگان دفترچه‌های سازمان خدمات درمانی کشور صاحب این کارت‌ها شده و دفترچه‌ها را به مرور تحویل دهند.
با ارائه کارت هوشمند بیمه خدمات درمانی شیوه نسخه‌نویسی پزشکان نیز تغییر یافته و نسخه‌نویسی روی کارت و پذیرش آن از سوی داروخانه‌ها به‌صورت مکانیزه انجام می‌شود.
● سفرکارت‌
طرح <سفر کارت> با هدف نهادینه شدن مسافرت در کشور و ایجاد تسهیلا‌ت برای کارمندان دولت اجرا می‌شود. جمشید حمزه‌ای، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری داخلی سازمان گردشگری و میراث فرهنگی، در این باره گفته است کارمندان دولت با داشتن سفر کارت، می‌توانند از تخفیف ویژه هتل‌ها، مراکز اقامتی و حمل و نقل هوایی استفاده کنند و ما ۲۰ تا۴۰ درصد تخفیف برای ۷۰۰ هتل و مراکز اقامتی درسراسر کشور قرارداد بسته‌ایم.
● کارت بازرگانی‌
اتاق بازرگانی یکی از قدیمی‌ترین و موثرترین تشکل‌های غیردولتی ایران است که اعضای آن را عموما بازرگانان و مدیران واحدهای تولیدی، تجاری یک استان تشکیل می‌دهند و آنها باید دارای کارت عضویت اتاق استان خود را داشته باشند و به موجب ماده ۱۴ قانون اتاق بازرگانی، عضویت در هریک از اتاق‌های بازرگانی استان‌ها، منوط به داشتن این کارت است و این کارت سندی است که به موجب آن، دارنده می‌تواند از پاره‌ای حقوق و امتیازات دولتی و حرفه‌ای برخوردار باشد.
● کارت خبرنگاری‌
کارت خبرنگاری، از جمله کارت‌هایی است که از ابتدای تشکیل شدن فعالیت روزنامه‌ها در کشورمان رواج یافته و هنوز هم هر نشریه و سازمان مطبوعاتی که فعالیت خود را آغاز می‌کند، برای خبرنگاران خود صادر و ثبت می‌کند.
این کارت برای دارندگانش مزایای چندانی ندارد و هیچ ‌وجه تمایزی برای دارنده آن با یک شهروند عادی درجایی قائل نمی‌شوند، تا دو سال پیش دارندگان اینگونه کارت‌ها می‌توانستند با خودروی شخصی خود وارد محدوده طرح ترافیک شوند، اما این مزایا نیز از آنها دریغ شده است و سازمان ترافیک خبرنگاران را نیز در زمره بقیه کسانی که می‌توانند از آرم طرح ترافیک بهره‌مند شوند قرار داد؛ کسانی مثل رانندگان آژانس‌ها و...
اما قصه کارت‌ها به‌همین جا ختم نمی‌شود. کارت‌هایی مثل کارت الکترونیک خرید کتاب که دکتر محسن پرویز، معاون فرهنگی وزیر ارشاد نیز روز شنبه ۲۹ خرداد سال جاری وعده صدور آن را داده است و نیز صدور کارت ملی ژنتیک برای تمام بیماران از جمله کارت‌هایی است که به زودی به شبکه پیچ در پیچ کارت‌های ما اضافه خواهند شد و بیهوده نیست که بازیگران نمایش‌های طنزآمیز برنامه رادیویی <جمعه ایرانی> در برنامه صبح جمعه روز ۱۹ خرداد خود در نمایش‌نامه‌ای درباره لزوم صدور کارت هوشمند ازدواج موقت بحث و جدل‌های طنز آمیز می‌کردند.

منبع : روزنامه کارگزاران