فارابی نواقص موسیقی یونان را اصلاح کرد

" من در اظهارات عموم علمای شعب مختلف علوم نظری یونان نقصهایی مشاهده می كنم ".
این جمله در مقدمه كتاب ارزشمند فارابی به نام " موسیقی كبیر " به چشم می خورد.
فارابی خود گفته است كتاب موسیقی كبیر را برای روشن و آشكار ساختن مسائل مجهول یونانیان نوشته است .
همگان می دانیم كه فارابی از دانشمندان بزرگ ایرانی است كه اولین كتاب در باره موسیقی را با استفاده از نسبتهای ریاضی و قوانین فیزیكی صوت به نگارش درآورده است .
وی علاوه بر اینكه درعلوم نظری دانشمندی كامل بود، در موسیقی عملی نیز استادی توانا بوده كه به قولی نوازنده زبر دست قانون نیز بوده است .
فارابی در موسیقی كبیر از مباحثی از موسیقی سخن می راند كه بیانگر وجود علم تئوری در موسیقی ایرانی از قرنهای قبل بوده واینكه بحث صداشناسی ، ایقاع یا وزن ، ضربهای پیچیده و ساده در موسیقی وجود داشته است.
در زمینه پیاده سازی مباحث تئوریك بر روی سازها نیز ، فارابی به تفصیل سخن گفته و در این خصوص بر روی سازهای بادی چون سرنای ، دونای و سازهای كوبه ای مثل ، طبل و سنج و همچنین عود و شاهرود مطالعاتی داشته كه منجر به مشخص شدن دامنه صوتی هر كدام از این سازها بوده است .
با مطالعه كتاب موسیقی كبیر فارابی خواهیم دانست كه هارمونی و موسیقی چند صدایی یا توافق صداها در موسیقی ایرانی وجود داشته كه ابوعلی سینا نیز آنرا به بحث گذاشته و صفی الدین هم به آن پرداخته است .
دكتر مهدی بركشلی در كتاب ایرانشهر می نویسد : " در زمان فارابی هنر موسیقی در مشرق رو به توسعه و تكامل رفته و در فواصلی كه به نام فیثاغورث معروف بوده تصرفاتی كرده و از زمان این دانشمند و فیلسوف بزرگ به بعد ، موسیقی ایران و عرب از لحاظ پرده بندی بر یك « گام » استوار شده كه از سنن قدیمی موسیقی ایران سرچشمه می گرفته و بر اساس درجه بندی طنبور ( تنبور) خراسانی پس از سه قرن به وسیله صفی الدین ارموی تثبیت گردیده است ".
كتاب موسیقی كبیر فارابی قرنها به عنوان منبع تحقیق و بزرگترین ماخذ علمی و عملی موسیقی مورد توجه بوده و جریانی را در مباحث نظری موسیقی بوجود آورد كه فلاسفه و محققان به نوشته های او استناد كرده و مطالعات زیادی را روی آن انجام داده اند.
دکتر کامران حدادی

منبع : رسانه هنر و موسیقی