دانش و نگرش مردان دربارهٔ تغذیه با شیرمادر در فرهنگ‌های مختلف

افزایش میزان تغذیه با شیرمادر در بین زنان کم درآمد با طبقه اجتماعی پائین که به‌نظر می‌رسد کمتر تمایل به شروع شیردهی در بیمارستان دارند، یکی از اهداف مهم سازمان‌های بهداشتی جهان می‌باشد. جهت رسیدن به هدف بهداشت برای همه تا سال ۲۰۰۱ برنامه‌ریزی‌های مختلفی براساس توسعه میزان شیردهی در بین تمام آمریکائی‌ها صورت گرفته است. به‌نظر می‌رسد جمعیت‌هائی با درآمد پائین (که جزء خانواده‌های آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند و نیازمند بهره‌مندی از فواید متعدد شیرمادر از نقطه‌نظر تغذیه‌ای، ایمونولوژی، اقتصادی و اجتماعی هستند) با کاهش میزان شیردهی، کودک خود را از فوائد شیرمادر محروم می‌کنند. به‌عنوان مثال کمترین میزان شیردهی در بین آمریکائی‌ها شامل آفریقائی تبارهاست. این گروه کمترین میزان شیردهی را دارند در عوض شیوع بیماری‌ها و مرگ‌و‌میر در بین فرزندان آنها دو برابر سفیدپوستان آمریکائی است.به‌دلیل اینکه تفکرات فرهنگی و شخصیتی در خانواده‌ها تأثیر مستقیم بر تصمیم‌گیری زنان برای شیردهی دارند، جهت انجام مداخلات و مساعدت‌های مؤثر در افزایش میزان شیردهی نیازمند دانش کافی در مورد اطلاعات و حساسیت‌های مختلف مردم در انتخاب غذای کودک هستیم.از آنجائی‌که معمولاً تصمیم برای شیردهی قبل از تولد نوزاد صورت می‌گیرد، آموزش‌های لازم به مادران باردار و همسرانشان و حتی وابستگانشان با در نظر گرفتن ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی آنان، یک روش مؤثر، در ترغیب مادران به شیردهی می‌باشد.به‌طور کلی مادران، بیشترین تأثیر را در تشویق دختران خود برای شیردهی دارند.مطالعات نشان می‌دهد مردانی که از تغذیه با شیرمادر حمایت می‌کنند، همسرانشان بیشتر تمایل دارند شیردهی را در بیمارستان آغاز کنند و بعد از ترخیص نیز ادامه دهند. همچنین وقتی مردان از تغذیه با شیرمادر حمایت نمی‌کنند مادران کمتر به شروع و ادامه شیردهی تمایل پیدا می‌کنند. براساس این تحقیق در امریکا ۶۹% از مردان شرکت کننده در پژوهش معتقدند تصمیم درباره تغذیه با شیرمادر توسط هر دو والد گرفته می‌شود. در این تحقیقات شکاف قابل ملاحظه‌ای بین دانش و نگرش مردان دارای همسران از سطح اجتماعی پائین با مردان سفیدپوست دارای همسر از سطح اجتماعی بالا یا متوسط مشاهده شده است. درک دانش و نگرش مردان در خصوص تغذیه با شیرمادر می‌تواند مشخص کند که چرا بعضی مردان از شیردهی حمایت و بعضی حمایت نمی‌کنند. ابعاد این مطالعه شامل:
۱. توصیف دانش و نگرش مردان با نژادهای مختلف در خصوص تغذیه با شیرمادر
۲. تعیین ارتباط بین دانش و نگرش
۳. تعیین ارتباط بین تفاوت‌های دموگرافیک و دانش یا نگرش مردان در مورد شیردهی است.
در این تحقیق ۱۰۰ مرد با میانگین سن ۳۱ سال، از نژادهای افریقائی، آسیائی سفیدپوست و سرخپوست با مشاغل و تحصیلات مختلف شرکت داشتند.
دانش دربارهٔ تغذیه با شیرمادر
۹۰% از شرکت‌کنندگان بیان کردند که می‌دانند بین شیرمصنوعی، شیرگاو و شیرمادر تفاوت‌های زیادی وجود دارد. ۷۴% موافقند که شیرمادر نسبت به سایر شیرها برای کودک سالم‌تر است. ۸۵% می‌دانند که داروها می‌توانند از شیرمادر عبور کنند و از طریق شیرمادر به کودک انتقال یابد. ۷۳% می‌دانند که شیرمادر در ماه اول، حاوی موادمغذی کافی برای کودک است و ۷۴% موافقند که بیشتر زنان به اندازه کافی شیر تولید می‌کنند.۷۸% می‌گویند که زنان با پستان‌های کوچک نیز می‌توانند شیردهی مؤثری داشته باشند. در پاسخ به سؤالات شفاهی نیز مردان از تغذیه با شیرمادر حمایت می‌کنند.یک مرد نقاش ۵۵ساله از آمریکای مرکزی با سه سال تحصیل در دانشگاه، دارای سه فرزند که همگی با شیرمادر تغذیه شده‌اند، بیان می‌کند: کودکانی که با شیرمادر تغذیه می‌شوند سالم‌تر، زرنگ‌تر و نسبت به خانواده بااحساس‌تر هستند. مادر چیزی را تولید می‌کند که کودک نیاز دارد. کودکان محتلف نیازهای مختلف دارند. چگونه یک کارخانه تولید شیرمصنوعی می‌تواند چنین کاری را انجام دهد؟ خداوند همه‌چیز را به‌جا خلق کرده است و شیرمادر را برای کودک آفریده است. شیرمصنوعی یک شیشه پر از موادشیمیائی است.دانش مردان درباره تغذیه مادر در دوران شیردهی کم است. ۲۶% آنان فکر می‌کنند که یک رژیم غذائی خاص در دوران شیردهی برای مادر نیاز می‌باشد. وقتی از آنها در این‌باره سؤال می‌شود، می‌گویند برای تولید شیر، مادر باید از مصرف غذاهای تند و پرادویه پرهیز کند. یک مرد ۳۴ ساله، پدر ۷ فرزند با ۹ کلاس سواد بر این باور غلط بود که مادر ۲ـ۳ روز اول نباید شیردهی داشته باشد تا شیر او تمیز گردد. مردان احساس قوی و مثبتی درباره شیردهی توسط مادر دارند که اغلب در مراقبت‌های تخصصی بهداشتی به آن توجه نمی‌شود. فقط ۵۶% از مردان شرکت‌کننده در این تحقیق می‌دانند که شیرمادر، کودک را در برابر بعضی عفوت‌ها محافظت می‌کند و تنها ۴۶% آنان آگاهند که شیرمادر کودک را دربرابر آلرژی محافظت می‌کند. تقریباً نیمی از مردان این مطالعه احساس می‌کنند که شیرخوارانی که با بطری تغذیه می‌شوند نسبت به کودکانی که با شیرمادر تغذیه می‌شوند بیشتر مریض می‌گردند.
●نگرش درباره تغذیه با شیرمادر
یافته‌ها نشان می‌دهد ۸۱% مردان تمایل دارند کودکشان با شیرمادر تغذیه شود. دیگر نگرش‌های مثبت شامل:
۱. ۹۰% موافقند که تغذیه با شیرمادر پیوند بین مادر و کودک را تقویت می‌کند.
۲. ۹۶% موافقند که اگر مادری تمایل به شیردهی دارد همسرش نیز باید از او حمایت کند.
۳. ۹۷% ابراز می‌کنند که آنان برای مادرانی که با شیر خود فرزندانشان را تغذیه می‌کنند احترام قائلند.
۴. ۹۸% بیان کردند که تغذیه با شیرمادر در روابط زناشوئی تداخل ایجاد نمی‌کند.
یک مرد ۳۴ ساله درباره احساسش در خصوص شیرمادر می‌گوید:شیرمادر باعث سلامت کودک می‌شود، مادر را به کودک پیوند می‌دهد و درست از همان‌جا عشق پایه‌گزاری می‌شود. شیرمادر توسط خداوند برای کودک در نظر گرفته شده و کودک نباید با موادغذائی مصنوعی تغذیه شود. شیرمادر یک هدیه از طرف خداوند است و اگر از شیرمادر برای تغذیه کودک استفاده نکنیم این هدیه خداوند را پس فرستاده‌ایم.یک مرد ۲۹ ساله دوست دارد کودکش با شیرمادر تغذیه شود. زیرا معتقد است رابطه بین مادر و کودک برای رشد و تکامل یک کودک طبیعی، ضروری است، به‌علاوه او باور دارد بدینوسیله می‌تواند رشد کودکش را کنترل کند. همچنین او قویاً احساس می‌کند کودک با نزدیک‌تر شدن به مادر شروع به یادگیری فرهنگ خانواده می‌کند. او در پایان مصاحبه می‌گوید: بسیاری از مشکلات مثل جرم، خشونت ولگردی و عضویت در گروه‌هائی با اعمال خلاف در ارتباط با تغذیه با بطری است، زیرا این افراد شیر حیوانات را دریافت نموده‌اند نه شیر انسان را.۲۹% از پاسخ‌دهندگان معتقدند که تغذیه با شیرمادر به شکل همگانی قابل قبول نیست و ۳۴% احساس می‌کنند که تغذیه با شیرمادر برای مادر سخت و دردسرساز است.
●نتیجه:
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که نسبت به مراقبت‌های تخصصی بهداشتی در ترویج تغذیه با شیرمادر به شهرنشینان و جمعیت‌های کم‌درآمد اهمیت بیشتری باید داد. در این مطالعه ۷۴% مردان باور دارند که تغذیه با شیرمادر برای شیرخوار بهتر است اگر چه آنها از فوائد اختصاصی شیرمادر اطلاع ندارند. ۸۱% از مردان تمایل دارند که کودکانشان با شیرمادر تغذیه شوند. این موضوع بی‌نهایت قابل ملاحظه است که علاوه بر اطلاعات گرفته شده از پدران، نگرش آنان را درباره تغذیه با شیرمادر بدانیم. این یافته به ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی پیشنهاد می‌کند در درمانگاه‌های مراقبت‌های دوران بارداری به مردان نیز دربارهٔ تغذیه با شیرمادر آموزش داده شود. مردان باید در دو مقطع شرکت فعال داشته باشند:
۱. در ویزیت‌های دوران بارداری همسرشان، در زمانی‌که رابطین خدمات بهداشتی در مورد شیرمادر بحث می‌کنند.
۲. در کلاس‌های آموزشی تغذیه با شیرمادر در دوران بارداری همسرشان.
حمایت‌های قوی مردان از تغذیه با شیرمادر آنها را به مدافعین قانونی برای ترویج تغذیه با شیرمادر در خانواده و جامعه تبدیل می‌کند. با حمایت و تشویق مردان در مراقبت‌های تخصصی بهداشتی، بیشتر زنان داوطلب تغذیه کودک خود با شیرمادر می‌شوند. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که درصد بالائی از مردان به این باور نادرست اعتقاد دارند که داشتن رژیم اختصاصی مادر در دوران شیردهی لازم است. (مصرف غذای کم‌چرب، کم‌شکر و عدم مصرف غذاهای تند). مسئله دوم این است که بسیاری از مردان حتی با داشتن اطلاعات کامل نگران کافی نبودن شیرمادر به تنهائی هستند. مسئله سوم عدم آگاهی از فوائد اختصاصی شیرمادر مانند کاهش عفونت‌های تنفسی، آسم، آلرژی و اختلالات روده‌ای می‌باشد. باید در کلیه آموزش‌های اطلاعاتی در خصوص سه موضوع ذکر شده برای زوج‌ها به‌طور اختصاصی و نیز برای عموم جامعه برنامه‌ریزی شود. تغذیه با شیرمادر برای سلامت کودک بسیار مهم می‌باشد و والدین باید تا عملی شدن این تصمیم تمام اطلاعات لازم را در دسترس داشته باشند.
فریبا شایگان
(کارشناس ارشد مامائی ـ مرکز بهداشت نوشهر)

منبع : فصلنامه شیر مادر