سندرم آپنه در خواب

اگر شخصی در خواب مبتلا به قطع تنفس شود، گروهی از اختلالات پیش می‌آید که تکرار می‌شوند که آن را سندرم آپنه در خواب می‌شناسیم و ممکن است با بلوکاژ زودگذر و بسته شدن گلو و راه هوایی فوقانی همراه شود که احتمالاً در نتیجه‌‌ی اختلالات فونکسیون ناحیه‌یی از مغز است که تنفس را کنترل می‌کند.
آپنه درخواب بیشتر در مردها دیده می‌شود تا زن‌ها، فاکتورهای چندی خطر گسترده شدن و بدتر شدن آن را افزایش می‌دهند از جمله چاقی، سن بالا، استعمال دخانیات، نوشیدن الکل و بیماریهای ریوی مثل امفیزم، داشتن گلو و راه هوایی باریک که شخص را در معرض ابتلا به سندرم آپنه‌ی تنفسی قرار می‌دهد ممکن است یک پدیده‌ی ارثی باشد که بعضی از افراد یک فامیل را دچار می‌کند.
● نشانه‌ها و تشخیص:
نشانه‌های این سندرم، مرتبه‌ی اول، وقتی ظاهر می‌شود که شخص در خواب است و لذا باید توسط همراه او مشاهده و شرح داده شود مثلاً مادرش یا همسرش که در آن موقع بیدار است. خرناس کشیدن واضح‌ترین نشانه‌ است و ممکن است با هق هق کردن متناوب و قطع تنفس همراه باشد که شخص را در یک حالت اضطراب بیدار می‌کند. رویدادها در موقعی که تنفس شخص در طول خواب ‌بند می‌آید ممکن است بیشتر از ۱۰ ثانیه دوام داشته باشد و در هر ساعت احتمالاً ۶۰ مرتبه تکرار شود و ۳۰ تا ۳۰۰ مرتبه در هر شب تجربه شود که البته ممکن است خطرساز باشد زیرا اکسیژنی که باید به خون و مغز برسد کاهش پیدا می‌‌کند و میزان کربن دی‌اکساید در بدن بالا می‌رود. با گذشت زمان، آپنه‌های جدی درخواب ممکن است باعث سردرد، بی‌خوابی ناتوان کننده در ساعات روز و کم شدن توانایی روانی شود و سرانجام نارسایی قلبی و ناکافی شدن تنفس به بار آید. شخص مبتلا به این سندرم فقط می‌تواند خواب آلودگی روزانه را جزء نشانه‌‌های اولیه‌ی ذکر کند ولی خرناس کشیدن شدید و خواب‌های غیرطبیعی به وسیله‌ی همراهان او گزارش می‌شوند.
یک اتولارنگولوژیست (متخصص ENT) باید یک آزمایش کامل بالینی از بینی و دهان، گلو، سقف دهان و گردن برای پی بردن به علل احتمالی و کشف بعضی بیماری‌های دیگر به عمل آورد و او را به «لابراتوار مطالعه‌ی خواب» ارجاع دهد تا تشخیص تأیید شود و شدت این اختلال مورد ارزیابی قرار گیرد و علت احتمالی آنالیز شود.
● درمان:
وقتی معلوم شد که نشانه‌‌ها به علت وجود بلوکاژ در حلق و راه‌ بالایی هوایی است خط اول دسترسی به درمان این است که در روش زندگی تغییراتی داده شود: اگر شخص مبتلا سیگارمی‌کشد، چه مرد چه زن، باید ترک سیگار کند، از نوشیدن الکل به مقدار زیاد اجتناب کند، اگر چاق است وزن کم کند. اگر خرناس کشیدن شدید است و فرایند انسداد شدید است شخص مبتلا باید آرام بخش، قرص خواب و داروهای مسکن مصرف کند.
اگر آپنه‌ی خواب به علت اختلال فونکسیون در ناحیه‌یی از مغز است که تنفس را کنترل می‌کند، این آدم ممکن است احتیاج به دستگاه وسایل تنفسی مصنوعی، مادام که در خواب است، داشته باشد و تغییر در وضعیت دراز کشیدن برای خوابیدن هم ممکن است مفید واقع شود: دراز کشیدن به پهلو، یا پایین گرفتن صورت ممکن است نشانه‌ها را بهبود بخشند. همچنین دندان پزشک‌ها می‌توانند تدبیری طرح‌ریزی کنند (Custom device) که شخص در موقع خوابیدن از آن استفاده کند تا آپنه‌ی خواب و خرناس کشیدن کمتر شود. اگر بازهم چاره کار میسر نشد یک تکنیک درمان به نام «فشار مثبت دائمی راه هوایی CPAP» ممکن است ضرورت پیدا کند. خیلی‌ها گزارش داده‌اند که توانسته‌اند خود را به استفاده از این تدبیر مطابقت بدهند.
این وسیله مثل یک ماسک کوچک اکسیژن روی بینی قرار داده می‌شود که هوای تحت فشاررا از راه بینی به مریض می‌رساند، تنفس را در طول خواب منظم می‌کند و این مهم با آماده شدن دائمی راه هوایی و بازماندن آن میسر می‌شود. در موارد نادری که شخص به آپنه‌ی‌ شدید دچار است احتمالاً تراکئوستومی باید بشود که به موجب آن یک سوراخ دائمی در تراشه از راه گردن تعبیه می‌شود. در مواردی که لازم باشد راه هوایی فوقانی وسیع‌تر شود، عمل‌های جراحی دیگری پیشنهاد می‌شود تا احتمال قطع تنفس برطرف یا کمترشود.
نداشتن خواب کافی در ایالات متحده خیلی شایع است و این باور براثر پژوهش‌های متمادی به دست آمده است. خیلی از آمریکایی‌های بالغ فقط حدود ۶ ساعت در هر شب می‌خوابند در حالی که بیشتر آنها به بیش از ۸ ساعت خواب احتیاج دارند. نداشتن خواب کافی در شب به خواب آلودگی بیشتری در طول روز منجر می‌شود که در فعالیت‌ روزانه‌ی شخص از جمله رانندگی اثر بدی می‌گذارد و روحیه‌ی آدم را خراب می‌کند و عادی و خوب بودن وضع روحی روانی را خراب می‌کند. نداشتن خواب کافی همچنین ممکن است به تعدادی از اختلالات خواب از جمله بی‌خوابی دوام‌دار، خرناس کشیدن و آپنه‌ی تنفسی منجرشود.
ارزیابی مشکلات خواب، تشخیص و درمان اختلالات خواب با پلی سومنوگرافی صورت می‌گیرد به این ترتیب که در لابراتوار الکترودهایی روی جمجمه واحتمالاً در سایر نقاط بدن شخص گذاشته می‌شود تا امواج مغزی و سایر فونکسیون‌های فیزیکی در طول خواب مونیتور شده و یافته‌ها ثبت گردیده و آنالیز شوند. اختلالات سایکولوژیکی، مشکلات مدیکال، استفاده از دارو ممکن‌است رشته‌ی خواب را پاره کند. از فرصت استفاده می‌کنم و می‌گویم ما پزشکان لازم نیست که برای راضی کردن مریض‌ها که یک کیسه پر از دارو، آمپول و سرم را انتظار دارند، دنباله‌ روی این سنت‌ها باشیم.

دکتر عبدالپیمان علویان
بیهوشی

منبع : هفته نامه پزشکی امروز