مدیریت مهاجرت

مسأله مهاجرپذیری و مهاجرفرستی موضوع «مدیریت مهاجرت» را برای كشور ما در جایگاه ویژه ای قرار می دهد. با وجود این متأسفانه به نظر می رسد مدیریت مهاجرت به طور جدی در دستور كار مسئولین امر قرار ندارد. با امید به عنایت بیشتر مسئولین در مقاله زیر موضوع مدیریت مهاجرت و حوزه های انسانی آن تشریح شده است، با هم می خوانیم.در سال های اخیر بحث مهاجرت به تدریج در رأس دستور كار بین المللی قرار گرفته و هم اكنون این امر به عنوان یك موضوع بسیار ضروری برای تمامی دولت ها مورد توجه قرار گرفته است؛ صرف نظر از آنكه در گذشته نیز این موضوع یكی از مسایل پیچیده در فرآیندهای مدیریت مهاجرت بوده است، امروزه جریان مهاجرت و جابجایی بسیار دگرگون و پیچیده شده است به طوری كه چرخه مهاجرت به شكل یك جریان دائمی درآمده است. روند جمعیتی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بیانگر آن است كه دولت ها و جوامع نیازمند تأكید و توجه بیشتر بر امر مدیریت مهاجرت در تمامی ابعاد آن دارند.اگر موضوع مهاجرت به طور اصولی مدیریت شود، مهاجرت در تمامی ملت ها و جوامع می تواند مفید واقع شود. اگر این مسئله بدون مدیریت یا با روش غیراصولی رها شود، می تواند منجر به بیرون ریزی و انفجار مهاجرت انفرادی شود؛ به ویژه قاچاق انسان ها و فعالیت سوداگران افزایش یافته و به عنوان یك عامل اصلی بروز تنش در جامعه ظاهر شود و عدم امنیت و روابط نامناسب این ملیت ها را به دنبال داشته باشد.مدیریت مؤثر مستلزم افزایش اثرات مثبت مهاجرت و كاهش پتانسیل پیامدهای منفی آن است. مسئله اساسی این است كه به طور اصولی این مدیریت، فرصت های مهاجرت ایمن را برقرار نماید و در عین حال احترام به اقوام و ملیت ها تأمین گردد و مرز حكومت ها نیز مقتدرانه حفظ شوند.استراتژی های مدیریت مهاجرت نیازمند آن است كه سیاست های كاربردی و اجرایی را به دنبال داشته باشند، قوانین و مقرراتی كه حقوق و الزامات و وظایف مهاجران را به خوبی تعریف كرده باشند و منافع اقتصادی و اجتماعی اقوام و مسئولیت های دولت را مورد توجه قرار داده و لحاظ نموده باشند.در طی دهه های گذشته، دولت ها به تمركز بر جداسازی عناصر مهاجرت گرایش داشتند و بنابراین استراتژی های خاص آن را به منظور مناسب سازی نیازهای خاص و حمایت از منافع آنان، توسعه داده اند. در برخی موارد، نیازهای نیروی انسانی مهاجر از درجه اهمیت بیشتری برخوردار شده و در دیگر موارد ساخت پناهگاه ها از نیازهای اصلی مهاجرین به شمار آمده است.گرچه، به جهت اثربخشی، استراتژی های مدیریت مهاجرت نیازمند آن است كه مهاجرت را در شكل پیچیده آن تنظیم و اداره نمایند. در طی دهه های گذشته دولت ها به عناصر مجزای مهاجرت تمركز نموده اند. تلاش بر این موضوع باید از روش امروزی خود كه به صورت گسترده عناصر را به طور «مجزا و تمركز غیرمؤثر» به روشی «مفهومی، پیچیده ومحافظه كارانه» تبدیل كرد. در همان زمان، ضروری است كه موضوع سیاست های اساسی را در مهاجرت مشخص كرد. این مأموریت بزرگی است، از آنجا كه شكل مهاجرت از ماهیت سریع و پیچیده ای برخوردار است كه در هر گامی از این راه با شكل تازه ای پدیدار می شود. بیشتر مسئولین دولتی به تازگی استراتژی های پیچیده و منطقی را به منظور مدیریت امور مهاجرت آغاز نموده اند. هنوز نیاز به دستیابی به درك صحیح و بهتری از انگیزه و اولویت های مهاجرت و ایجاد یك زبان مشترك درخصوص مفاهیم مهاجرت، احساس می شود. گفت وگوی مستمر بین دولتمردان امكان تبادل تجربیات و هم چنین به كارگیری راه های جدید و خلاقانه و دستیابی به مدیریت مهاجرت را فراهم می سازد و این امری بسیار ضروری است. در راستای حمایت و تسهیل فعالیت های حمایتی سازمان بین المللی مهاجرت (IOM) و تسهیلاتی كه در زمینه مهاجرت ارائه می نماید، این سازمان ساختار یا چارت تحلیلی را تعریف كرده است كه به «ساختار چهار بخشی» شناخته شده و تصویری از تركیب مدیریت مهاجرتی را نمایان می سازد. این چارت یا ساختار، محدوده و پیچیدگی مهاجرت را عیان ساخته و چهار حوزه اصلی مدیریت مهاجرت را تعریف و مشخص می نماید. این چهار حوزه عبارتنداز:
* مهاجرت و توسعه
* قانونمندی و مهاجرت
* مهاجرت اجباری
* تسهیل مهاجرت
هر یك از این چهار حوزه دارای پارامترها و چالش هایی هستند اما مدیریت نوین مهاجرت بین المللی نمی تواند از طریق تو جه صرف به یكی از ابعاد، به اهداف و سیاست های خود دست یابد.
موضوعات دیگری همچون حفظ و رعایت حقوق، سلامت و بهداشت، جنسیت، اطلاعات عمومی همانند همكاری های منطقه ای و بین المللی كه اساس مدیریت مهاجرت را تشكیل می دهند، نیز از اهمیت خاص خود برخوردارند.بنابراین ساختار چهار بخشی در یك نظر اجزاء استراتژی های مدیریت مهاجرت را مشخص ساخته و هم چنین این چارت به منظور برانگیختن بحث و مذاكره و تبادل نظر نیز طراحی شده است.
موضوع «مهاجرت» به حقایق و چالش هایی در هر یك از چهار حوزه مبحث مدیریت مهاجرت اختصاص دارد و بینشی مرتبط با نحوه دستیابی به سیاست ها و فعالیت های مرتبط با سازمان بین المللی مهاجرت را فراهم می آورد.
مهاجرت و توسعه
مهاجرت و توسعه یكی از مسایل مورد بحث امروزی است. تاكنون در مورد وجه منفی مهاجرت در امر توسعه مذاكرات زیادی انجام شده است و بالعكس در مورد وجوه مثبت و تأثیرات آن.از یك سو، توسعه نیافتگی خود به عنوان یكی از عوامل مهاجرت مطرح است و از سوی دیگر مهاجرت موجب می شود تا كشورهای توسعه یافته شهروندهایی با مهارت های بالای خود را از دست بدهند. علاوه بر مطالب فوق الذكر، مدیریت مهاجرت بین المللی به نحو مناسبی پتانسیل زیادی برای كشورهای توسعه یافته فراهم آورد. پرداخت پول یكی از منابع مهم سرمایه گذاری خارجی برای كشورهای توسعه یافته است كه بر كمك های رسمی توسعه، برتری دارد. در سال ۲۰۰۳ بیش از صد میلیارد دلار پول توسط مهاجران به خانه هایشان (موطن خود) ارسال شده است، كه این اقدام مهاجرین به ثبات اقتصادی كشورهای درحال توسعه كمك كرده است. مقدار كلی پول پرداختی به دلیل انجام معاملات و تجارت های غیررسمی، به میزان ۲ تا ۳ برابر افزایش داشته است. بنابراین مهاجرت می تواند به عنوان عاملی در كاهش فقر و آسیب های اقتصادی در كشورهای درحال توسعه كمك كرده و مؤثر باشند. مهاجرت می تواند برای كشورهای مبدا (فرستنده مهاجر) به دلیل از دست دادن نیروی كار خود، زیان آور باشد، به ویژه اگر نیروهای با بهره وری و كارایی و كیفیت بالای خود را از دست داده باشد كه اصطلاحاً به این پدیده فرار مغزها گفته می شود. گرچه مهاجرانی كه مهارت های خود را در كشورهای مقصد (كشورهایی كه به آنها مهاجرت كرده اند) افزایش داده اند با بازگشت به كشورهای خود و بكارگیری مهارت ها و دانشی كه كسب كرده اند می توانند موجب كاهش تأثیر پدیده فرار مغزها شوند. به عبارتی برای كشور مبداء (كشور فرستنده مهاجر كه نیروی خود را از دست داده اند) موجب جذب مغزها شده و درحقیقت جبران اتفاق فوق الذكر باشد.به علاوه ارسال پول توسط مهاجران برای كشور مبداء می تواند موجب تثبیت توسعه و پیشرفت شود. این چالش تا حد امكان به توسعه مكانیزم هایی كه اثرات منفی مهاجرت (فرار مغزها) را تخفیف داده و موجب تشویق بازگشت نیروهای كارآمد و دوره دیده به كشور مبداء شود را تقویت می نماید.نكته ای كه باید به آن توجه شود آن است كه در فرآیند جهانی شدن، مهاجرت به گونه ای چرخشی افزایش می یابد. در حالی كه بسیاری از مهاجرین به همراه خانواده هایشان جابجایی با هدف اقامت دائم جابجا شده اند، سهم بزرگی را نیز به صورت اقامت موقت خواهند بود. به طور فزاینده ای كشورهای مبدا (فرستنده مهاجر) انتظار دارند كه مهاجرین سرمایه و فرهنگ خود را حفظ نموده و همچنین ارتباطات سیاسی خود را با موطن خود داشته باشند، كه ممكن است راضی ساختن مهاجرین به یكی شدن در كشور میزبان، مشكل به نظر می رسد.
به منظور كسب منفعت از بازگرداندن پول، انتقال مهارت ها و فرصتهای سرمایه گذاری،ضروری به نظر می رسد كه باید بین مهاجرین و كشورهایشان (موطن) حلقه ارتباطی ایجاد و آن را حفظ كرد و با بهره برداری از پتانسیل های موجود در افراد از طریق تشویق به كمك و همكاری های انسانی و مالی به توسعه كشور خود (موطن) كمك نمایند.از طریق پیشرفت های حاصله در تكنولوژی ارتباطات و كاهش در هزینه های سفر، جهانی شدن موجب سهولت در برقراری ارتباط مهاجرین با كشور خود (موطن) شده است، ضمن آنكه از طریق شبكه ها در ارتباطات بین مهاجرینی كه در اقصی نقاط دنیا پراكنده شده اند، پایداری و ثبات را به دنبال داشته است.در گذشته، ایالت ها، استان ها و جوامع بین المللی سیاست های فرموله شده و جداگانه ای را در خصوص فقر، جهانی شدن، امنیت، مهاجران و پناهندگان، با دیدگاه ها و اهداف مختلف تعریف كرده اند. با درنظر گرفتن ارتباطات درونی بین مهاجرت و توسعه در سطوح ملی و بین المللی، از طریق محاسبه ضریب پیوستگی و تناسب بین كمك های انسانی و كمك هایی كه در جهت توسعه ارایه می شوند، به نتایج بهتری می توان دست یافت. سیاست های مهاجرتی در بررسی رابطه درونی بین مهاجرت و توسعه می پردازد مانند تسهیل در بازگشت داوطلبانه افراد و گردهم آوری مجدد آنان بطور موقت یا دائم، بویژه برای افراد ماهر. سایر سیاست ها مربوط به ارسال و انتقال پول و سرمایه به كشور مبدأ مهاجران، كاهش هزینه های این انتقال و سرمایه گذاری در كشور مبدأ توسط مهاجرین می باشد. ضروری است مذاكره و همكاری در سطوح ملی و بین المللی بین دولت ها و آژانس ها صورت گیرد. هدف این است كه از نقش كمك رسانی «مهاجرت» به توسعه پایدار اطمینان حاصل شود چه از طریق انتقال پول و سرمایه ، سرمایه گذاری انتقال مهارت و چرخش افراد نخبه در این شبكه. با متقاعدشدن به این نكته كه مهاجرت بین المللی برای كمك به توسعه پایدار از طریق ارسال پول و سرمایه به كشور مبدأ سرمایه گذاری و انتقال مهارت ها و چرخش نخبگان، ظرفیت لازم را داراست؛ IOM یا سازمان بین المللی مهاجرت از طریق توسعه و بهبود مذاكرات در خصوص سیاست های بین المللی و ارتباط توسعه و مهاجرت در بین تمامی دست اندركاران این مسأله، نقش خود را ایفا می كند.
برنامه فعالیت های سازمان بین المللی مهاجرت (IOM) مشتمل بر موارد زیر است:
- بهبود مدیریت پول به كشور مبدأ (موطن مهاجران)
- ایجاد سرمایه انسانی از طریق برنامه های مهاجرتی
- بازگشت و گردآوری مجدد افراد شایسته در سطوح ملی
- ظرفیت سازی برای دولت ها
- و تقویت و پشتیبانی زنان مهاجر.
تسهیل مهاجرت
دنیای پویای امروزی برای حركت ایمن و مؤثر بین كشورها با حداقل تأخیر با اختیار كامل به توانایی كاركنان، متخصصین، دانشجویان، دانش آموزان، مربیان، گردشگران و سایرین وابسته است، در طی جهانی شدن _ توسعه تجارت و سرمایه گذاری بین مرزها _ صعود ناگهانی در پویایی بین المللی نیروی انسانی را به دنبال داشته است. سقوط هزینه های حمل و نقل و ارتباطات فاصله بین مردم را كوتاه كرده است و كاركنان برای زندگی بهتر به سوی مناطقی كه دسترسی به مشاغل بیشتر و میزان پرداخت بالاتری میسر باشد، حركت می كنند.تعداد كشورهایی كه جریان قانونی نیروی انسانی مهاجر را از طریق اجرای استراتژی ها افزایش دهد یا تسهیل نماید، روبه افزایش است، در پاسخ به فشار مهاجرت، در جهت شناخت نیازهای بازار واقعی به نیروی انسانی و خدمت به اقتصاد فزاینده جهانی به اجرا در می آیند.دینامیسمی موجب می شود تا مهاجران قادر باشند تا ارزش های اقتصادی و اجتماعی ویژه ای را به ارمغان آورند، به ویژه از آنجا كه گرایشات جمعیتی در پروژه برخی كشورها (به دلیل نرخ پایین باروری در آنها)، تبدیل به تقاضای فزاینده ای برای كارگران و متخصصین می شود.گرچه میزان تقاضای مهاجرت برای كارگران مهاجر بالاست و عرضه شغل به مراتب بالاتر، فرصت های قانونی برای نیروی كاری مهاجر محدود است. بخش تجارت نیازمند نیروی تازه استخدام است و نیروی خود را در سراسر جهان جابجا می كنند و در عین حال اشتغال آنان از طریق ساختاری پیچیده اداری و دولتی و زمانبر، امكانپذیر به كار شوند. اغلب ساختارهای فعلی برای استخدام و جابجایی سریع كارگران و متخصصین جوابگو نیست.سئوال اینجاست كه وضعیت فعلی چگونه است و تجارت برای انطباق تقاضای نیروی انسانی با عرضه مشاغل، به چه شكل مكانیزم های مؤثر توسعه یافته را بكار می گیرد، و این تجمیع نیروها با چه سرعتی انجام می پذیرد. بطور پیوسته ضروری است كه از تهی شدن منابع نیروی انسانی در كشورهای منبع (فرستنده مهاجر) و درگیرشدن سازمان های جنایی به دلیل قاچاق انسان ها در جهت تطبیق تقاضای كار و عرضه مشاغل، جلوگیری شود.نیروی انسانی مهاجر، به ویژه كه به طور انفرادی و یا به همراه خانواده هایشان می نمایند، امكان دارد كه موقعیت و كشور مقصد را به خواست انتخاب نمایند و اغلب مجبورند مشاغلی را انجام دهند كه شهروندان اصلی و بومی آن كشور خواستار چنین مشاغلی نبوده و كمتر عهده دار انجام آن می شوند، همچنین مهاجرین مشاغلی كه دستمزد پایینی دارند و یا از مزایای اجتماعی كمتری برخوردارند، را عهده دار می شوند. تلاش بر این است كه سطح انتخاب مهاجرین ارتقاء یابد تا از حقوق انسانی مهاجرین حمایت شود.در پس مسأله مهاجرت نیروی انسانی، چالش كلی، برقراری تسهیلات جابجایی و مهاجرت برای سایر گروه ها مانند اعضای خانواده، دانش آموزان و دانشجویان و معلمین و مربیان است. مهاجرت موقت با هدف تجارت، اشتغال، گردشگری، ملاقات خانواده ، تحصیلات و تحقیقات از محورهای اساسی در زندگی مدرن به شمار می آید. در روش مدیریت مؤثر بر روی مسأله مهاجرت موقت، پیشنهاد می شود تا فرصت هایی كه خط مشی مهاجرت را بیان می نماید، مشخص شوند تا نیازهای بومی و اولویت در سیاست ها تعیین شوند. همچنین افزایش درآمد از طریق جذب گردشگران مستلزم جذب نیروی انسانی از بازار كار، بهبود و اكتساب مهارت ها، افزایش دانش و ابتكار از طریق آموزش و كار و تجربه در خارج از كشور است.سازمان بین المللی مهاجرت جهانی IOM سیاست ها و توصیه های فنی لازم برای دولت ها به منظور تدوین قوانین و مقررات نیروی انسانی مهاجر و سایر جابجایی های ناشی از مهاجرت را پیشنهاد می نماید. به ویژه برنامه هایی را در جهت كمك به دولت و مهاجران از طریق انتخاب و استخدام، جهت دهی به زبان تكلم و دیدگاه های فرهنگی، خدمات مشاوره ای، آموزش ، پذیرش، گردآوری یا بازگرداندن افراد به اجرا در می آورد؛ از طریق ارایه خدماتی مانند ارزیابی میانی مهاجرت و كمك های سفر، برنامه ها به اجرا در می آیند.اجرای برنامه ها و خدمات سازمان بین المللی مهاجرت IOM می تواند مشكلاتی را كه در طی فرآیند مهاجرت بروز می نماید، را كاهش دهد و ظرفیت گردآوری یا بازگرداندن مهاجران را افزایش داده و تسریع بخشد. در پس آن، سازمان IOM به تسهیل اجرای برنامه های مهاجرتی كمك می نماید.
قانونمندی و مهاجرت
سومین حوزه اصلی مدیریت مهاجرت، همانگونه كه در چارت توضیح داده شد، پرسش های حساسی را در ارتباط با قدرت دولت و هویت ملی مطرح می كند. این حق اولیه و اساسی هر كشوری است كه خود تعیین كند چه كسانی حق ورود و ماندن در خاك كشورش را تحت چه شرایطی دارند. اما اینكه چگونه به یك وضعیت متعادلی بین نیاز به كنترل مرزها و در عین حال تسهیل در یك سری جابجایی و نقل و انتقالات هدفمند مانند تجارت، گردشگری و گرد هم آمدن خانواده ها و تحصیل، باید تعریف و مشخص شوند.
سیاست های مالكیت زمین برای تسهیل و كنترل تعداد و تركیب نوع افراد مهاجر كه از مرزهای بین المللی عبور می كنند باید مشخص شوند، ضمن آنكه تحت چه شرایطی مجوز ورود به افراد داده می شود و یا تحت چه ضوابطی از ورود برخی افراد ممنوعیت بعمل می آید. نوع ضوابط و شرایط ورود افراد به هر كشوری مواردی همچون شرایط ورود سایر اعضای خانواده، حمایت های انسانی؛ و شرایط ورود موقت مانند ملاقات با اعضای خانواده، فرصت های مطالعاتی و مجوز كار در دوره های زمانی مشخص تعریف می شوند. رد یا پذیرش ورود هر فرد براساس سابقه جنایی، تروریسم، سلامت و بازار نیروی كار در موطن فرد متقاضی، صادر می گردد.هر چند كه در دهه های گذشته توانایی حصول اطمینان از واجد شرایط بودن بازدیدكنندگان و مهاجران و كنترل ورود و خروج مؤثر آنان روزبه روز پیچیده تر می شود.ورود مهاجران غیرقانونی شدت گرفته و پیشرفت تكنولوژی توانسته است ابزار اصلاحی بهتری را برای كنترل شبكه های غیرقانونی قاچاق انسان ها و جابجایی ها فراهم آورد. این شبكه ها در ساماندهی مهاجرت های غیرقانونی كه منجر به اعلام هشدارهای خاص در استثمار و سوء استفاده از این مهاجران نقش فراگیر و نافذی را دارد. این مجموعه های منفی و خلافكار كه انواع مهاجرت های غیرقانونی را انجام می دهند در انظار عمومی از مهاجران عادی جدا دیده نمی شوند و در نتیجه یك تصویر منفی نسبت به كل مهاجران بوجود می آید.به علاوه چالش های امنیت ملی با گذشت زمان پیچیده تر می شوند. تلاش های اخیر در راستای مبارزه با تروریسم، كانون توجه امنیت دولت ها در مذاكرات بین المللی قرار گرفته است. یكی از بزرگترین چالش های دولت ها در این حوزه، این است كه مسأله را هر چه بیشتر شفاف نمایند و اعتبار خود را در مدیریت جریان های غیرقانونی؛ هم برای مهاجران و هم كشور میزبان نشان دهد.این حق اولیه هر كشوری است كه مشخص كند چه كسانی غیرقانونی هستند و باید در كشور خود باقی بمانند و یا به موطن خود بازگردانده شوند. نكته قابل ذكر آن است كه به دلیل ابعاد چندگانه پدیده مهاجرت، تعداد بی شماری از مهاجران خود به خود، بی آن كه از آنان خواسته شده باشد، كشور میزبان را به مقصد موطن خود ترك می نمایند. مدیریت مهاجرت مستلزم آن است كه در تدوین برنامه ها: ثبات، پایداری و عطوفت را نسبت به مهاجران مد نظر قرار دهند. بازگرداندن مهاجرین به موطن شان باید به گونه ای باشد كه برای مهاجرین حق انتخاب قائل شوند.
سازمان IOM در بازگرداندن داوطلبانه مهاجران تعهداتی دارد. در این زمینه سازمان IOM برنامه هایی را برای ایجاد تسهیلات لازم برای بازگشت داوطلبانه و گردآوری مجدد مهاجران و افرادی كه آنها را ترك نموده اند و سایر مهاجرین، مورد توجه قرار می دهد. در راستای كمك به بازگشت داوطلبانه مهاجرین، به تصمیم آنان و شأن افراد مهاجر توجه شده و احترام گذاشته می شود. به افرادی كه بازگردانده می شوند اجازه داده می شود كه جهت بازگشت به موطن خود، آمادگی لازم را كسب كنند و با پیگیری دلایل بازگشت آنان، موجبات تسهیل در شرایط پذیرش آنها در جامعه و استقرار در موطن مهاجرین را فراهم آورند.به علاوه بازگشت افراد ماهر و با تجربه می تواند موجبات بهبود وتقویت انتقال دانش و مهارت ها و تكنولوژی را فراهم سازد و بنابراین می تواند در توسعه كشور مبدأ (موطن مهاجرین) بسیار مؤثر و ثمربخش باشد.
سازمان IOM در توسعه و اجرای سیاست های مهاجرتی از طریق قوانین و مقررات و مكانیزم های قانونی و اداری، دولت ها را كمك می نماید.همچنین از نظر تكنیكی و آموزش محافظین مرزها و ارائه سیستم ها و استفاده از اطلاعات بیومتریك به امر مدیریت مرزها كمك های لازم را ارائه می نماید.
مهاجرت اجباری
چهارمین بخش مهم در چارت مدیریت مهاجرت، به بررسی نیازهای مدیریت مهاجرت در ارتباط با افرادی است كه به اجبار و اضطرار یا هر دلیل دیگری از كشور خود خارج می شوند، می پردازد و شامل معیارهای محافظتی برای جمعیت تحت تأثیر و دیدگاه های مقتضی از جهت ارائه كمك های انسانی و یافتن راه حل های مناسب می باشد.مهاجران و افرادی كه مكان خود را تغییر داده اند در طبقه بندی جداگانه و خاصی در طبقات اجتماعی قرار می گیرند كه توجهات ویژه ای را طلب می كند. آنها اغلب در گستره وسیع و متنوعی از جریان مهاجران جابه جا می شوند، اما موقعیت خاص پناهندگان و افرادی كه به اجبار مجبور به جابه جایی و ترك خانه و كشور خود می شوند به دلایلی مانند شكنجه، آزار و اذیت، سختی، تضاد و سایر مشكلاتی كه حقوق فردی را زیر پا بگذارد، از موقعیت خاص برخوردارند. در نتیجه یك پناهنده نیازمند حمایت بین المللی و توجهی خاص است و مسئولیت هایی از نظر دولتی و در سطح جامعه بین المللی داراست.
افرادی كه بالاجبار پناهنده شده اند و از حمایت دولت كشور متبوع خود برخوردار نبوده و در كشور خود نیز باقی مانده اند، به واسطه قوانین مصوب اساسی و اولیه آن كشور، از امكانات و حمایت عملی و كمك های آنها برخوردار نمی شوند. زمانی كه جابه جایی های داخلی به گونه ای پیچیده افزایش می یابد، موضوع تقویت و افزایش تمركز بین المللی هم بر مسائل داخلی و هم بر روی اقدامات و نظرات بین المللی بیشتر می شود.پناهندگان و افرادی كه جابه جایی داشته اند، به طور طبیعی علاقه مندند كه به خانه و موطن خود بازگردند اما اغلب نیازمند كمك های لازم در بازگرداندن آنها به میهن شان هستند، از نظر امور زیربنایی محل سكونتشان كه ممكن است كه تا آن زمان خانه هایشان خراب شده باشد. مدارس، درمانگاه ها، سیستم تأمین آب، ساخت جاده و سایر امكاناتی كه شرایط زندگی با ثباتی را برای آنان فراهم آورند.
استقرار مجدد پناهندگان، نیازمند حمایت های بشر دوستانه بین المللی هستند و فعالیت های داوطلبانه به عنوان ابزاری كمكی برای اجرای برنامه های استقرار مهاجرین به حساب می آید.طبقه خاصی دیگر از افرادی كه به موطن خود بازمی گردند، شامل سربازان و افرادی هستند كه به طور غیرقانونی از كشور خارج شده اند و یا در جنگ ها شركت كرده اند ولیكن هم اكنون پشیمان شده و به دنبال یافتن خانه و كاشانه و شروع زندگی جدیدی به عنوان یك شهروند عادی هستند. بسیاری از این گونه افراد از ناراحتی های جسمی و روحی در رنج هستند. به خصوص فرزندان این سربازان از تحصیل و زندگی عادی در موطن خود محروم شده اند. افرادی كه همسران خود را در جنگ از دست داده اند و خانواده های آنها نیازهای خاص خود را دارا هستند. بازگشت و بازگرداندن آنها به میهن شان اغلب نیازمند برنامه هایی است كه امكان تحصیل و آموزش تكمیلی و مشاوره را برای آنان فراهم كند.مدیریت بازگشت و بازگرداندن مهاجران و استقرار آنها، از اجزاء سیستم مدیریت مهاجرت به حساب می آیند. این فعالیت ها نیازمند همكاری بین كشور میزبان و كشور مبدأ (فرستنده مهاجر) و كشورهای میانی (محل گذر و عبور مهاجرین) است تا نیازهای آنها را مورد توجه قرار دهند.سازمان IOM در كمك رسانی به مهاجران، افراد بی خانمان و بی پناه، افرادی كه قبلاً جنگجو بوده اند، چه در مسأله انتقال و بهبود شرایط زندگی آنها فعال هستند. سازمان IOM به عنوان مثال مبارزان و جنگجویان قبلی كه خلع سلاح شده اند، رفع بسیج عمومی، ساماندهی مجدد سربازان افغان را دنبال می نمایند تا به صلح و آرامش پایدار در طولانی مدت دست یابند. سازمان IOM سعی دارد تا با جمع آوری مجدد گروه های هدف بر پایه روش هایی برای ایجاد شرایط لازم برای خلع سلاح مبارزان و بازگرداندن آنها به جامعه از طریق پروژه های درآمدزا اقدام نماید.سازمان IOM به شكایات بعد از جنگ رسیدگی می نماید و برنامه هایی را به اجرا درمی آورد. مانند برنامه اجرایی برای نیروی مسلح آلمان و بازدید از قربانیان كشتار دسته جمعی و بازماندگان جنگ. اخیراً سازمان IOM در امر انتخابات ریاست جمهوری افغانستان به افغانی های مهاجر و پناهنده كه در كشور ایران و پاكستان زندگی می كنند، كمك نموده است.

مهرك فیض ساكت

منبع : روزنامه همشهری