سه شنبه, ۷ اسفند, ۱۴۰۳ / 25 February, 2025
مجله ویستا


تامین‌ منافع‌ اکثریت‌


ان‌ جی‌ او ها طیف‌ وسیعی‌ از سازمان‌ ها را در بر می‌ گیرد. سازمان‌هایی‌ كه‌ در شكل‌ و فرم‌ سازماندهی‌، تركیب‌ اعضا، نوع‌ فعالیت‌، اهداف‌ و چیزهای‌ دیگر با یكدیگر تفاوت‌ های‌ بسیاری‌ دارندأ از سازمان‌های‌ خیریه‌ محلی‌ گرفته‌ تا سازمان‌های‌ وسیعی‌ كه‌ در سطح‌ بین‌المللی‌ فعالیت‌ می‌كنند. بدیهی‌ است‌ كه‌ نمی‌توان‌ همه‌ آنها را با یك‌ دید نگاه‌ كرد. پس‌ از سال‌ها خفقان‌، در اندك‌ فضای‌ باز شده‌ برای‌ فعالیت‌های‌ اجتماعی‌، طبیعی‌ است‌ كه‌ تعدادی‌ سازمان‌ های‌ مردمی‌ نیز تحت‌ عنوان‌ «ان‌جی‌او» تشكیل‌ می‌شود، چرا كه‌ امكان‌ دیگری‌ برای‌ فعالیت‌های‌ علنی‌ وجود ندارد. این‌ سازمان‌ها هر چند نام‌ «ان‌ جی‌ او» را برخود دارند اما عملكرد «ان‌جی‌او» را ندارند. تشكیل‌ دهندگان‌ آنها بدون‌ وابستگی‌ به‌ دولت‌ها، تنها با انگیزه‌ خدمت‌ به‌ مردم‌ و تغییر و بهبود شرایط‌ زندگی‌ مردم‌ تشكیل‌ می‌شود. در فضایی‌ كه‌ هر گونه‌ تشكل‌ و كار گروهی‌ باید در خدمت‌ و تحت‌ نظارت‌ دولت‌ها باشد، وجود این‌ سازمان‌ ها غنیمتی‌ است‌ كه‌ نمی‌ توان‌ آن‌ را نادیده‌ گرفت‌. این‌ سازمان‌ها سرمایه‌ های‌ مردمی‌ هستند كه‌ می‌ توانند با آگاهی‌ در جهت‌ منافع‌ مردم‌ گام‌ بردارند. حكومتگران‌ نیز از این‌ سازمان‌ ها واهمه‌ دارند و می‌دانند كه‌ نهادهای‌ مردمی‌ می‌ توانند منافع‌ آنان‌ را به‌ خطر اندازند. به‌ همین‌ دلیل‌ با این‌ گونه‌ سازمان‌ها مخالفند و در واقع‌ با محروم‌ ساختن‌ آنها از خوان‌ نعمتی‌ كه‌ برای‌ «ان‌ جی‌ او»ها باز شده‌، به‌ گمان‌ خود می‌ خواهند آنها را محدود سازند.
تاریخچه‌ تشكیل‌ «ان‌.جی‌.او»
سابقه‌ تشكیل‌ «ان‌ جی‌ او»ها به‌ سال‌های‌ پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ برمی‌گردد. مطابق‌ با آمار سازمان‌ ملل‌ متحد، در سال‌ ۱۹۴۸ حدود ۴۱ سازمان‌ غیر دولتی‌ در سراسر دنیا فعال‌ بود و در سال‌ ۱۹۶۸ به‌ ۳۷۷ مورد رسید. در سال‌ ۱۹۹۸ هزاران‌ سازمان‌ غیر دولتی‌ فعال‌ در شهرها و روستا ها شكل‌ گرفتند.در سال‌ های‌ آخر قرن‌ بیستم‌ بحران‌های‌ بزرگ‌ اقتصادی‌ دنیای‌ سرمایه‌ داری‌ را در هم‌ می‌ نوردید. این‌ بحران‌های‌ اقتصادی‌، بحران‌های‌ اجتماعی‌ بزرگی‌ را به‌وجود می‌ آورد. برمبنای‌ نظم‌ جهانی‌ نئولیبرالی‌ كه‌ برای‌ جهان‌ طراحی‌ شده‌ و به‌ گلوبالیزاسیون‌ معروف‌ شده‌ فقر و نابرابری‌ های‌ اجتماعی‌ و اقتصادی‌ افزایش‌ می‌ یابد. تاؤیر سوء این‌ سیاست‌ ها و فشار بر اقشار فقیر جوامع‌ كاملا مشهود است‌. برای‌ كاهش‌ این‌ اؤرات‌ سوء باید فكری‌ اندیشیده‌ می‌شد. گذر از این‌ بحران‌های‌ پی‌ درپی‌ بهای‌ بسیار سنگینی‌ را بر شركت‌ های‌ بزرگ‌ سرمایه‌ داری‌ و دولت‌ های‌ سرمایه‌ داری‌ تحمیل‌ می‌كرد. برای‌ كاهش‌ این‌ هزینه‌ های‌ باید چاره‌یی‌ اندیشیده‌ می‌ شد. واقعیات‌ موجود چیست‌ ؟
۱ سود سرمایه‌ داران‌ باید تامین‌ شود. تامین‌ این‌ سود جز با افزایش‌ فقر، نابرابری‌ های‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌، آسیب‌ های‌ اجتماعی‌ و زیر پا گذاشته‌ شدن‌ حقوق‌ بشر در عرصه‌ های‌ مختلف‌ و... تامین‌ نمی‌ شود.
۲ نیروی‌ اجتماعی‌ عظیمی‌ در جوامع‌ وجود دارد كه‌ خواهان‌ مشاركت‌ در امور خود است‌. این‌ نیروی‌ اجتماعی‌ دارای‌ انگیزه‌های‌ انسان‌ دوستانه‌ بسیار قوی‌ می‌ باشد.
۳ مردم‌ برای‌ به‌دست‌ آوردن‌ حق‌ و حقوق‌ از دست‌ رفته‌ و پایمال‌ شده‌ خود، تشكل‌ های‌ خود را به‌وجود می‌آورند.
۴ تلاش‌ مردم‌ برای‌ احقاق‌ حقوق‌ خود ، منجر به‌ بحران‌ های‌ اجتماعی‌ بزرگ‌ و انقلابات‌ و شورش‌ های‌ اجتماعی‌ می‌ شود. مردمی‌ كه‌ پی‌ برده‌اند امكان‌ دارد دنیای‌ بهتری‌ به‌وجود آورد كه‌ منافع‌ اكثریت‌ در آن‌ تامین‌ شده‌ باشد بالطبع‌ زیر بار زور نمی‌ روند و برای‌ ایجاد چنین‌ دنیای‌ بهتری‌ مبارزه‌ می‌كنند.
محققان‌ دست‌ به‌ كار شدند
سال‌ها متخصصان‌، جامعه‌ شناسان‌، روان‌ شناسان‌ و... تحقیق‌ كردند كه‌ چرا انسان‌ ها شورش‌ می‌ كنند و چگونه‌ می‌ توان‌ از این‌ شورش‌ها و بحران‌ های‌ اجتماعی‌ جلوگیری‌ كرد? این‌ بررسی‌ها بسیار همه‌ جانبه‌ و دقیق‌ بوده‌ است‌ و حوزه‌ های‌ مختلف‌ روان‌ شناسی‌ فردی‌، اجتماعی‌، جامعه‌ شناسی‌، اقتصادی‌ و سیاسی‌... را شامل‌ می‌ شد. در این‌ بررسی‌ ها از خصوصیات‌ شخصیتی‌ و فردی‌ افراد گرفته‌ تا چگونگی‌ شكل‌گیری‌ باورها و نگرش‌ ها و انگیزه‌ ها واهدافی‌ كه‌ سبب‌ می‌ شود كه‌ انسان‌هایی‌ در مقابل‌ آنچه‌ كه‌ در محیط‌ اطرافشان‌ می‌ گذرد بی‌ تفاوت‌ باقی‌ نمانند و سر به‌ شورش‌ و عصیان‌ بردارند، مورد بررسی‌ قرار گرفت‌. وقتی‌ علل‌ و دلایل‌ روشن‌ باشد، راهكارها نیز راحت‌ تر به‌دست‌ می‌آیند. سازوكارهای‌ گوناگونی‌ كه‌ مناسب‌ شرایط‌ خاص‌ بود را در دستور كار خود قرار دادند.در تعاریف‌ جدید جامعه‌ شناسی‌ و فلسفه‌، جامعه‌ را متشكل‌ از سه‌ حوزه‌ سیاسی‌، بخش‌ خصوصی‌ و جامعه‌ مدنی‌ می‌ دانند. این‌ گونه‌ تبلیغ‌ می‌ شود كه‌ تمام‌ مسائل‌ دنیا باید با مشاركت‌ بخش‌های‌ مختلف‌ مانند نهادهای‌ بین‌المللی‌ و سازمان‌ ملل‌ و صندوق‌ بین‌المللی‌ پول‌ و...، بخش‌ خصوصی‌ مانند شركت‌ های‌ بزرگ‌ نظیر راكفلر، شل‌، فورد، تویوتا ، گیتس‌ و...، دولت‌ها و نهادهای‌ مدنی‌ مانند «ان‌ جی‌ او»ها و... باید اداره‌ شود. توسط‌ همكاری‌ این‌ نهادها با هم‌ مسائل‌ ومعضلات‌ موجود حل‌ خواهد شد. فقر، آسیب‌های‌ اجتماعی‌ نظیر كودكان‌ خیابانی‌، قاچاق‌ كودكان‌ و زنان‌، تبعیض‌های‌ جنسی‌، نژادی‌ و ... بیماری‌ هایی‌ نظیر ایدز و... همه‌ و همه‌ این‌ مسائل‌ با مشاركت‌ حل‌ می‌ شود. تمام‌ سعی‌ بر این‌ است‌ كه‌ توده‌ های‌ مردم‌ به‌ دلایل‌ و علت‌ها نپردازند. روی‌ این‌ مساله‌ سرپوش‌ گذاشته‌ می‌شود كه‌ نظام‌ طبقاتی‌ سرمایه‌ داری‌ است‌ كه‌ این‌ مسائل‌ را به‌وجود می‌آورد. شركت‌های‌ چندملیتی‌ بزرگ‌ با صرف‌ هزینه‌های‌ به‌ ظاهر گزاف‌... و در واقع‌ بسیار ناچیز، درمقابل‌ سود عظیمی‌ كه‌ از غارت‌ منابع‌ و سرمایه‌های‌ مردم‌ جهان‌ به‌دست‌ می‌آورند در زمینه‌های‌ آسیب‌های‌ اجتماعی‌، مسائل‌ زنان‌ و تبعیض‌های‌ جنسیتی‌ و مسائل‌ محیط‌ زیستی‌ و... پز انسان‌ دوستانه‌ می‌گیرند و در تعدیل‌ معضلاتی‌ كه‌ خود به‌وجود آورده‌اند همكاری‌ می‌كنند. این‌ همكاری‌ برای‌ آنها سود دیگری‌ نیز دارد. آنها كاملا درك‌ می‌ كنند كه‌ اگر به‌ همین‌ ترتیب‌ پیش‌ برود ، دیگر اكثریت‌ مردم‌ جهان‌ توان‌ خرید محصولات‌ آنان‌ را ندارند. پس‌ لازم‌ است‌ دوراندیش‌ بود و بازارآینده‌ را نیز تامین‌ كرد. تمام‌ اهدافی‌ كه‌ برای‌ دست‌ یابی‌ به‌ آنها جنبش‌های‌ اجتماعی‌ بزرگ‌ شكل‌ می‌ گرفت‌، توسط‌ خود برنامه‌ ریزان‌ اقتصاد نئولیبرالی‌ به‌ كار گرفته‌ شد. دموكراسی‌، مشاركت‌ سیاسی‌ ، توسعه‌ پایدار، از بین‌ بردن‌ فقر، تبعیض‌ های‌ جنسیتی‌، نژادی‌، قومی‌، حفظ‌ محیط‌ زیست‌، آموزش‌ و بهداشت‌ همگانی‌ و... جزو برنامه‌های‌ «ان‌ جی‌ او»ها و نهادهای‌ بین‌ المللی‌ قرار گرفت‌.در راستای‌ این‌ نظم‌، سازمان‌ های‌ بین‌المللی‌ مانند آژانس‌ های‌ مختلف‌ سازمان‌ ملل‌ نیز به‌ خدمت‌ گرفته‌ شدند. این‌ سازمان‌ ها كه‌ در مواردی‌ از منافع‌ مردم‌ حمایت‌ می‌ كردند، از وجهه‌ خوبی‌ در میان‌ مردم‌ كشورهای‌ توسعه‌ نیافته‌ برخوردار بودند. در این‌ كشورها به‌ دلیل‌ وجود حكومت‌ های‌ دیكتاتور و مستبد كه‌ هیچ‌ گونه‌ حق‌ و حقوقی‌ را برای‌ مردم‌ قائل‌ نبودند، گسترش‌ «ان‌ جی‌ او» ها به‌ سختی‌ پیش‌ می‌ رفت‌ و لازم‌ بود كه‌ حكومتگران‌ دریابند كه‌ این‌ مشاركت‌ می‌ تواند به‌ سود آنها باشد. بیشتر مشاركت‌ های‌ مردمی‌ به‌ شكست‌ انجامیده‌ بود. به‌ دلیل‌ نبود پیگیری‌ جدی‌ مسوولان‌ مشاركت‌ اغلب‌ برای‌ مشروعیت‌ بخشیدن‌ به‌ سیاست‌ ها و دستورهای‌ قدرت‌ مركزی‌ به‌ كار برده‌ می‌ شود. یا ابزاری‌ برای‌ استفاده‌ از نیروی‌ كار و سایر كمك‌ های‌ مردمی‌ به‌ صورت‌ فعالیت‌ های‌ خودیاری‌ است‌.
منبع : روزنامه اعتماد