گیتی‌نوردی

پیرامون کره‌زمین را پیمودن و یک حرکت کمربندی انجام دادن یعنی نقطه آغاز و پایان یکی باشد، که در اینجا اصطلاحاً گیتی نوردی نامگذاری می‌کنیم. اولین پرواز گیتی‌نوردی نامگذاری می‌کنیم، اولین پرواز گیتی‌نوردی که ۴۲۳۹۸ کیلومتر مسافت را دربرمی‌گرفت، با یک هواپیمای نظامی از نوع داگلاس دی.دیلیو. سی نیروی هوائی آمریکا انجام شد.
دو سرهنگ خلبان به نام‌های لورل اسمیت و اسلی آرنولد در ۶ آوریل ۱۹۲۴ از شهر سیاتل در ایالات واشنگتن در شمال‌غربی آمریکا پرواز خود را آغاز و پس از ۵۷ مورد فرود و برخاست در ۲۸ سپتامبر ۱۹۲۴ مجدداً در سیاتل به زمین نشستند.
اولین پرواز گیتی‌نوردی تک نفری را وایلی‌ هاردمن پست ۱۸۹۸ -۱۹۳۵ تبعه آمریکا با یک هواپیمای ساخت کارخانه لاکهید انجام داد. او در ۱۵ ژوئیه ۱۹۳۳ از فرودگاهی در حوالی شهر نیویورک حرکت کرد و در ۲۲ ژوئیه پس از طی ۲۵۰۹۹ کیلومتر در مدت زمان ۱۱۵ ساعت و ۳۶ دقیقه با ۱۰ مورد توقف موقت افود و برخاست او به نقطه شروع بازگشت اولین پرواز گیتی‌نوردی بدون توقف توسط جیمز گانگر خلبان نیوری هوائی آمریکا که یک بویینگ ب ۵۰ را هدایت می‌کرد انجام شد. او در ۲ مارس ۱۹۴۹ از شهر کارزول در ایالت تگزاس برخاست و پس از طی ۳۷۷۴۲ کیلومتر مسافت، با ۴ مرتبه سوخت‌گیری، پرواز خود را در ۹۴ ساعت و ۱ دقیقه به اتمام رساند.
سریع‌ترین پرواز گیتی‌نوردی یکسره اون توقف در مسیر حرکت) توسط یک ژنرال نیروی هوائی آمریکا به نام آرچی اولد در فاصله ۱۶ تا ۱۸ ژانویه ۱۹۵۷ انجام گرفت. او در یک هواپیمای ب ۵۲ از یک پایگاه هوائی در شهر ریورساید در ایالت کالیفرنیا پرواز خود را آغاز کرد و مسافتی معادل ۳۹۱۴۷ کیلومتر را در ۴۵ ساعت و ۱۹ دقیقه با ۴ بار سوخت‌گیری در آسمان، طی نمود. در این سریع‌ترین پرواز میانگین سرعت ۸۴۵ کیلومتر در ساعت (معادل ۵۲۵ میل در ساعت) بود. کوچکترین هواپیمائی که در یک سفر گیتی‌نوردی مورد استفاده قرار گرفته، ثارپ‌تی ۱۸ نام داشت که خلبان آن دونالد تیلور، آن را در گاراژ منزلش ساخته بود. این هواپیمای یک موتوره ۱۸۰ قوه اسب و ۶/۳۸ متر طول داشت.
دونالد تیلور ۴۲۱۴۸ کیلومتر مسافت را در ۱۷۶ ساعت پرواز که در ۳۷ مرحله (فرود و صعود) صورت گرفت طی نمود و در ۳۰ سپتامبر ۱۹۷۶ در شهر اشکوش واقع در ایالت ویسکانسین در آمریکا فرود آمد.
● پروازهای اولیه
اولین پرواز قابل کنترل و دارای نیروی محرکه از نوع موتور بنزینی، در ساعت ۱۰ و ۳۵ دقیقه روز ۱۷ دسامبر ۱۹۰۳ در ایالت کارولینای شمالی در آمریکا انجام گرفت. اوول رایت (۱۸۷۷-۱۹۴۸) با هواپیمای ساخت خود به‌نام فلایر در مدت ۱۲ ثانیه، مسافتی معادل ۵/۳۶ متر در هوا پرواز کرد. فلایر دارای ۱۲ قوه اسب، ۹/۱۰ کیلومتر در ساعت سرعت روی زمین و ۴۸ کیلومتر سرعت در هوا بود. برادر او ویلیر رایت، ۴ مرد و یک پسربچه ناظر بر این پرواز بودند که در ارتفاع بین ۵/۲ و ۵/۳ متر از سطح زمین صورت گرفت.
هر دو برادر که اهل ایالت اویاهو در آمریکا بودند، مجرد به‌سر می‌بردند، که به گفته ارول آنها آنقدر استطاعت مالی نداشتند که همزمان هم هواپیما داشه باشند و هم همسر، فایر اکنون در موزه ملی هوانوردی در واشنگن نگهداری می‌شود. از دیگر پیشتازان هوانوردی کلمان آن فرانسوی (ظ ۱۸۴۱-۱۹۲۵) بود که در ۹ اکتبر ۱۸۹۰ با هواپیمای ساخت خود به نام ائول، ۵۰ متر در هوا پرواز کرد. در ائول از یک موتور بخاری سبک وزن به قدرت ۲۰ اسب استفاده می‌شد. در انگلستان، یک تیغه آمریکائی به نام ساموئل فرانکلین کودی (۱۸۶۱-۱۹۱۳) در ۱۶ اکتبر ۱۹۰۸ در شهر فارنبور با هواپیمای دوباله‌ای که ساخته بود، ۴۲۳ متر در هوا پرواز کرد.
● پرواز از روی دریای مانش
اولین پرواز از روی دریای مانش (بین انگلستان و فرانسه) در ۲۵ ژوئیه ۱۹۰۹ توسط لوئی بلریو (۱۸۷۲-۱۹۳۶) اهل فرانسه انجام گرفت. او با هواپیمای یک باله خود به نام بلریو ششم که ۲۳ قوه اسب داشت، مسافت ۱/۴۱ کیلومتر را در ۳۶ دقیقه طی کرد.
● اولین هواپیما با موتور جت
نظریه استفاده از موتورهای جت در هواپیما را افرادی چون کاپیتان مارکنه فرانسوی و هنری واندااهل رومانی از حدود سال ۱۹۰۹ ارائه کرده بودند. فرانک ویتل انگلیسی در ۱۲ آوریل ۱۹۳۷ با یک هواپیمای جت ساخت خود، یک پرواز آزمایشی انجام داد. اولین هواپیما با موتور توربوجت به‌دست پروفسور هانس فون اوهاین آلمانی طراحی گردید. این هواپیما که دارای یک موتور هاینکل به وزن ۳۷۸ کیلوگرم بود، در ۲۷ اوت ۱۹۳۷ با هدایت خلبانی به نام دریک وارسیتز به پرواز درآمد.
● پرواز مافوق صوت
اولین پرواز مافوق صوت (فراصوتی) توسط چارلز الوودبیگر خلبان نیروی هوائی آمریکا در ۱۴ اکتبر ۱۹۴۷ انجام شد. بیگر (متولد ۱۳ فوریه ۱۹۳۳) با هواپیما بل ایکس.اس از پایگاه هوائی ادواردز در ایالت کالیفرنیا برخاست و در ارتفاع ۱۲۸۰۰ متری (۴۲۰۰۰ فوتی) به سرعت ماک ۰۱۵/۱ (۱۰۷۸ کیلومتر در ساعت) دست یافت.
● اولین پرواز از روی اقیانوس اطلس
اولین پرواز تک نفری از روی اطلس را چارلز اگوستس لیندبرگ آمریکائی، با هواپیمائی به نام اسپریت اوسنت لوئیز انجام داد او در ساعت ۱۲ و ۵۲ دقیقه شب ۲۰ مه ۱۹۲۷ از نیویورک حرکت کرد و در ساعت ۱۰ و ۲۱ دقیقه شب ۲۱ مه در پاریس به زمین نشست. او این فاصله ۵۸۱۰ کیلومتری را در ۳۳ ساعت و ۵/۲۹ دقیقه طی کرد و جایزه‌ای ۲۵۰۰۰ دلار دریافت نمود. گرچه لیندبرگ اولین کسی بود که به‌طور انفرادی اقیانوس اطلس را پیموده بود، ولی قبل از او ۷۸ نفر دیگر به‌طور گروهی مبادرت به این‌کار کرده بودند. اولین عبور گروهی توسط آلبرت کوش راید اهل آمریکا و ۵ نفر از همراهانش در یک کشتی هوائی در ماه مه ۱۹۱۹ انجام گرفت.
● بیشترین تعداد پرواز روی اقیانوس اطلس
جان وینستون، یک مهندس پرواز تبعه انگلستان، با ۱۲۷۷ بار عبور از روی اقیانوس اطلس بین ۱۰ مه ۱۹۴۷ لغایت ۱۴ دسامبر ۱۹۸۷ (مجموعاً ۲۰۱۰۰ ساعت پرواز). رکورددار بیشترین تعداد پرواز از فراز اقیانوس اطلس می‌باشند.
● اولین پرواز از روی اقیانوس آرام
اولین پرواز یکسره (بدون توقف) از روی اقیانوس آرام را دو آمریکائی به نام‌های کلاید پنگبورن و هیوهرندون بین ۳ تا ۱۵ اکتبر ۱۹۳۱ انجام دادند. آنها مسافت ۷۳۳۵ کیلومتر (از ژاپن تا ایالت واشنگتن در شمال‌غربی آمریکا) را در مدت ۴۱ ساعت و ۱۳ دقیقه طی کرد.
● سنگین‌ترین هواپیما
حداکثر وزنی که یک هواپیما هنگام صعود (وزن هواپیما + بار) دارا بوده، متعلق به بویینگ ۷۴۷-۲۰۰ ب از نوع جامبوجت است. در آزمایشات مربوطه که در ۲۳ مه ۱۹۷۹ به‌عمل آمد این رقم معادل ۳۸۶ تن گزارش شده است.
● کوچکترین هواپیما
کوچکترین هواپیمائی که تاکنون پرواز کرده است اسکای بیبی نام دارد که توسط ری استیتز اهل شهر ریورساید در ایالت کالیفرنیا طراحی و ساخته شد. این هواپیما که فقط ۳ متر طول دارد، مجهز به یک موتور ۸۵ قوه اسب است که آن را قادر می‌سازد تا ۲۹۷ کیلومتر در ساعت سرعت داشته باشد اولین پرواز اسکاس بیبی در ۲۶ مه ۱۹۵۲ انجام شد. وزن این هواپیمای دو باله (بدون سرنشین) ۲۰۵ کیلوگرم است.
● اولین هواپیما با نیروی خورشیدی
اولین هواپیما که نیروی محرکه آن نیروی خورشیدی بود سولار چالنجر نام دارد که توسط یک گروه علمی، زیر نظر دکتر پال مک کریدی طراحی و ساخته شد و اولین پرواز آزمایشی خود را در ۲۰ نوامبر ۹۸۰ انجام داد. در ۷ ژانویه ۱۹۸۱ در پرواز از روی دریای مانش (بین فرانسه و انگلستان) مسافت ۲۹۰ کیلومتری را در مدت زمان ۵ ساعت و ۳۰ دقیقه طی کرد.

جلال عزیزی

منبع : مجله پرواز