زمین و خورشید در فضا

جهان ما، با قطرى بيش از ده‌ميليارد سال نوري، متشکل از ميلياردها کهکشان (galaxy)، با فاصلهٔ چندصدهزار تا چند ميليون سال نورى از يکديگر، است. يکى از اين کهکشان‌ها کهکشان راه شيرى (milky way Galaxy)، با حدود دويست‌ميليارد ستاره، و با قطرى حدود يک‌صد هزارسال نورى است. اين کهکشان از کهکشان‌هاى مارپيچى است و خورشيد، به مثابه يک ستارهٔ معمولي، با حدود ۷/۴ ميليارد سال عمر، و با حدود ۱،۳۹۰،۰۰۰ کيلومتر قطر، در فاصلهٔ حدود ۳۳ هزار سال نوري، از مرکز کهکشان، قرار گرفته است و با سرعتى حدود ۲۵۰ ميليون کيلومتر در ثانيه و دورهٔ تناوب ۲۴۰ ميليون سال به‌دور مرکز کهکشان دوران مى‌کند.

خورشيد خود داراى نُه سياره است. نزديکترين سياره به آن سيارهٔ تير [عطارد] (Mercury)،با فاصلهٔ متوسط ۵۸ ميليون کيلومتر تا خورشيد، و دورترين سياره به آن سيارهٔ پلوتو، با فاصله متوسط ۹/۵ ميليارد کيلومتر تا خورشيد است. البته در فاصلهٔ ميان ۵۰ هزار تا ۱۵۰ هزار برابر فاصلهٔ زمين تا خورشيد (که به‌طور متوسط ۱۵۰ ميليون کيلومتر است) ابر ستارگان دنباله‌دار وجود دارد. اين محدودهٔ منظومهٔ خورشيدى نسبت به حجم کهکشان بسيار کوچک است و فاصلهٔ آن تا نزديکترين ستارهٔ کهکشان راه شيرى به خورشيد، که ستارهٔ آلفاى صورت فلکى قنطورُس [= رِجل قنطورُس] است، حدود ۳/۴ سال نورى است.

بدين‌سان يکى از سيارگان منظومه‌ٔ خورشيدي، با اين گسترهٔ کوچک، زادگاه انسان است. اين سياره که زمين نام دارد پس از دو سيارهٔ تير [عطارد] و ناهيد [زهره] (Venus)، سومين سيارهٔ خورشيد است.

زمين حول محورى به‌دور خود دوران مى‌کند که به آن حرکت وضعى (rotation) مى‌گوئيم. هم‌چنين در مدارى بيضوي، به‌دور خورشيد حرکت مى‌کند که به آن حرکت انتقالى ( [revolution [= trans lational motion) مى‌گوئيم. خورشيد در يکى از کانون‌هاى اين بيضى قرار گرفته است و نزديکترين و دورترين نقاط اين مدار بيضوى به خورشيد را به‌ترتيب اوج (apogee) زمينى و حضيض (perigee) زمينى مى‌ناميم.

دايرهٔ عظيمه‌اى که از مرکز زمين عبور مى‌کند و محور دوران زمين بر آن عمود است، استوا [معدل‌النهار] (equator) ناميده مى‌شود. استوا به‌صورت يک کمربند فرضى کرهٔ زمين را به دو نيمکرهٔ شمالى و جنوبى تقسيم مى‌کند. محل تقاطع محور دوران زمين با زمين را قطب‌هاى (poles) شمال و جنوب مى‌ناميم.

اکنون مشخصات مدارى زمين را مى‌آوريم:

- خروج از مرکز (eccentricity): درصد ۱۷

- فاصلهٔ متوسط از خورشيد: ۱۴۹،۶۵۰،۰۰۰ کيلومتر

- دورهٔ تناوبى حرکت انتقالى -> فصل سوم، بخش مربوط به سال خوشيدى

- دورهٔ تناوب حرکت وضعى -> فصل سوم، بخش مربوط به شبانه‌روز