|
| امامزاده هفت معصوم، سبزوار
|
|
| اين آرامگاه در مسير جادهٔ سبزوار به جوين واقع شده است، و شامل بقعه و ايوان الحاقى مقابل آن است. طرح بناى بقعه، هشت‌ضلعى به بلندى ۱۳/۳۰ متر و داراى گنبد کم‌خيزِ عرق‌چينيِ نوک‌تيزى است که بر روى گردنيِ آن طاق‌نماهايى در گرداگرد تعبيه شده است. اصل بنا را بايد مربوط به قرن نهم دانست که در عهد صفويه، ايوانى با نيم تاق مقرنس‌بندى در برابر آن افزوده شده است. چهار نورگير مشبک، روشنايى داخل بنا را تأمين مى‌کنند. در داخل طاق‌نماهاى رديف پايين، نقاشى‌هايى صورت گرفته که مربوط به قرن اخير است. طرح هشت‌ضلعى داخل بنا، در بالا، به شانزده ضلعى تبديل شده است و گنبد را بر آن استوار ساخته‌اند. بر بالاى طاق‌نماهاى رديف دوم و در زير پايهٔ گنبد، کتيبه‌اى به خط ثلث وجود دارد که متن آن مربوط به مدح حضرت پيامبر (ص) و ائمهٔ اطهار (ع) به تاريخ «شعبان تسع و عشر و ثمانمائه» (۸۱۹ هـ.ق) است. در داخل ايوان بقعه، دو سنگ قبر زيبا قرار دارد که تاريخ متن يکى از آن‌ها، به خط ثلث ۹۶۹ هـ.ق است و سنگ‌قبر ديگر، به خط نستعليق و مربوط به «خواجه جلال‌الدين محمد بن رفعت و مغفرت دستگاه خواجه مظفر حسين» است. اعتقاد مردم محل بر اين است که اين بقعه، محل دفن هفت معصوم از فرزندان امام موسى کاظم (ع) - ماصيه خانم و شش برادر او - است.
|
|
| امامزاده هلال بن على، كاشان
|
|
| اين بقعه بين راه آران و بيدگل، در ۱۲ کيلومترى کاشان واقع شده است و داراى گنبد با دو گلدستهٔ مزين به کاشى‌هاى الوان زيبا، صحن‌هاى شمالى و جنوبى وسيع، ايوان‌هاى مرتفع، صفه، غرفه‌هاى متعدد، حوضخانه، سرداب و بادگيرهاى قديمى است. اصل بناى کنونى، از دورهٔ صفوى است که بعدها چندين بار تجديدبنا و مرمت گشته و با نقاشى‌هاى آب‌رنگ تزئين يافته است. در ايوان صحن شمالى و بالاى درِ ورودى حرم امامزاده، سنگ‌نبشتهٔ مرمرى با ۱۱ بيت به تاريخ ۹۵۳ هـ.ق ثبت شده است. بر درِ چوبى ورودى بقعهٔ ايوان صحن شمالى، عبارت «در عهد دولت پادشاه جمجاه ناصرالدين‌شاه قاجار، وقف نمود اين در را نواب کامياب محمد زمان ميرزاى قاجار به روضهٔ متبرکهٔ امامزاده واجب‌التعظيم محمد هلال بن على فى شهر ذيحجهٔ سنهٔ ۱۲۶۵» و روى دماغهٔ آن، عبارت «عمل استاد باقر ولد استاد حسين» نقر شده است. داخل حرم و ايوان و صحن‌هاى اين امامزاده، گروهى از علما و بزرگان قريهٔ آران مدفون شده‌اند که روى قبر هر يک سنگ‌قبرى تاريخى قرار دارد.
|
|
| گفته مى‌شود که محمد هلال، همان محمد اوسط است که در کتب تاريخى از او به نام محمد ماه‌روى ياد شده است؛ ولى شيخ مفيد در بين اولاد على (ع) از فرزندى به نام محمد هلال نام نبرده است.
|
|
| امامزاده هنديجان، روستاى هنديجان، نوكند، گرگان
|
|
| اين امامزاده در ۲۰ کيلومترى جنوب روستاى هنديجان نوکنده گرگان و در دامنهٔ رشته‌کوه البرز و در مسير جادهٔ کوهستانى نوکنده به دامغان قرار دارد و يکى از زيارتگاه‌هاى مردم بومى محسوب مى‌شود.
|
|
| ساير امام‌زاده‌هاى استان گلستان عبارتند از:
|
|
| امامزاده عبدالله در گرگان، امامزاده يحيى بن زيد واقع در ۳ کيلومترى گنبد کاووس، امامزاده طيب در گرگان.
|
|
| امامزاده هود، روستاى سنگى‌قلعه، رزن،همدان
|
|
| اين امامزاده در روستاى ينگى قلعهٔ بخش رزن از توابع شهرستان همدان قرار دارد و از بناهاى دوران مغول و قرن هشتم به شمار مى‌آيد.
|
|
| پلان بنا دوازده ضلعى و از آجر ساخته شده است. اندازهٔ خارجى هر ضلع از وسط جرز تا جرز ديگر تا ۲۳۶ سانتىمتر و دهانهٔ طاق‌نماهاى وسط هر ترک ۱۶۰ سانتىمتر است. ابعاد هر ضلع از يک نبش تا نبش ديگر ۱۶۸ سانتىمتر و ابعاد داخلى آن بيش از ۸۶ سانتىمتر است.
|
|
| بنا داراى دو در شمالى و جنوبى است که در جنوبى آن، اينک بسته شده است. ظاهر بنا، گنبدى مخروطى شکل داشته که تخريب شده و اينک سقف ضربى آن باقى مانده است. کف برج که سرداب در آن قرار دارد، با تيرهاى چوبى پوشيده شده است. آثار اندکى از تزئينات کاشى‌هاى لاجورى برج مشهود است و نشان مى‌دهد که بنا در زمان آبادانى ظاهرى زيبا داشته است.
|
|
| امامزاده ولى، روستاى ضياءآباددودانگه، قزوين (سلجوقيان)
|
|
| اين آرامگاه در وسط ميدان مرکزى ضياء‌آباد و بر روى صفهٔ طبيعيِ بلندى قرار دارد. بناى امامزاده از دو بخش اصلى و الحاقى تشکيل يافته است. بخش اصلى يا بقعهٔ امامزاده داراى طرح مربع‌شکلى با طول ضلع ۹/۵۰ متر است که گوشههاى ديوار غربى آن پخ شده است. ازارهٔ بنا با قطعه‌سنگ‌هاى قهوه‌اى به اندازه‌هاى مختلف و در دو رديف به ارتفاع ۱/۱ متر ساخته شده است. بخش بالايى بنا با آجرهاى ساده ساخته شده است و بر روى ديوارهاى غربى و شمالى و جنوبى آن - از خارج - طاق‌نماهايى زده شده است. بر بالاى بقعه، گنبدى با غلام‌گردشى در اطراف و گردنيِ استوانه‌اى به ارتفاع ۲/۳۰ متر استوار گرديده است. در ارتفاع مزبور، قطاربندى ساده‌اى با دو رج آجر که به طور سه گوشه چيده شده‌اند. پديد آمده است.
|
|
| در داخل بقعه، براى ايجاد پوشش گنبدى، چهار فيل‌پوش ساخته شده است که نکتهٔ جالب در ساختمان آن‌ها، شروع پايه‌هاى فيل‌پوش از کف بقعه است. به عبارت ديگر، ديوارهاى چهارگانه، از چهار سو به تدريج به سوى مرکز چهار ضلعى متمايل گشته‌اند. داخل بقعه فاقد هرگونه تزئين است و ضريح چوبى آن نيز فاقد ارزش هنرى و تاريخى است. درِ ورودى که با طرح‌هاى ساده تزئين شده است، به دورهٔ قاجاريه مربوط است.
|
|
| با توجه به شکل پوشش داخلى، فيل‌پوش‌ها، گنبد و شيوهٔ ترکيبى مصالح (ازارهٔ سنگى و بخش آجرى فوقاني) به نظر مى‌رسد که اين بنا از آثار قرن ششم هجرى قمرى باشد که در طى تغييرات و تعميرات در دوره‌هاى مختلف، اعتبار و ارزش نخستين خود را از دست داده است.
|
|
| امامزاده يحيى، صائين‌قلعه، زنجان
|
|
| اين آرامگاه که بقعه‌اى با ازارهٔ سنگ‌تراشِ قرمز‌رنگ و ديوارهاى آجرى ساده است، در صائين‌قلعهٔ زنجان واقع شده است. به جانب شرقى بناى چهارضلعى اين بقعه که مى‌‌توان آن را از آثار قرن هفتم يا هشتم هجرى به شمار آورد، به اعتبارى در دوران صفويه، ايوانى افزودهاند که راه‌پلهٔ بام آرامگاه در جانب شمال غربى آن قرار گرفته است. گنبد فراز بنا، شلجميِ نزديک به رک است که بر اثر مرمت‌هاى انجام شده، تناسب‌هاى مطلوب را از دست داده است. در چهار جانب بنا، چهار درگاه قرار داشته است که دو درگاه شمالى و غربى آن در گذشته، بسته‌اند. طرح داخل بقعهٔ اصلى، با توجه به فرورفتگى درگاهى چهارگانه، عبارت است از يک دوازده ضلعى که گوشههاى اصلى آن نزديک به منحنى است. در گوشههاى بالاى بنا، براى ساختن پوشش سقف، ترنبه‌هايى که داخل آن‌ها مقرنس‌بندى شده، ايجاد گشته است. قسمت داخلى بنا فاقد تزئينات است و فقط در نماى بيرونى و در منتهااليه گنبد، يک رديف کاشى فيروزه‌اى کار شده است. در ميان بقعه، صندوق چوبى منبت‌کارى شدهٔ زيبايى قرار دارد که ديواره‌هاى آن با نگاره‌هاى گياهى پرکار و خوش‌نقش زينت شده است. در جانب شمالى صندوق، کتيبه‌اى مشتمل بر آيات قرآنى و نام سازندهٔ صندوق و تاريخ ۷۹۷ هـ.ق خوانده مى‌شود. در قسمت بالاى صندوق نيز، دورتادور بر روى يک حاشيه، آيات قرآنى ديگرى با خط ثلث کنده‌کارى شده است. صندوق مزبور، از نمونه‌هاى جالب منبت‌کارى قرن هشتم به شمار مى‌رود. صاحب آرامگاه را از نوادگان امام کاظم (ع) ذکر کرده‌اند.
|
|
|
|
| بناى اين امامزاده در محله‌اى به همين نام، از محله‌هاى قديمى شهر همدان، واقع شده است. بقعه در وسط حياطى بزرگ و مستطيل شکل قرار دارد که ديواره‌هاى شمالى، جنوبى و شرقى آن نوساز است. در ورودى اصلى در ضلع غربى داراى سردرى قوس‌دار و دو منارهٔ ساده است.
|
|
| مقبره داراى پلانى مستطيل شکل و دو طبقه است که در وسط صحن قرار گرفته و در هر ضلع آن ايوانى کشيده شده است که با يک ورودى قوس‌دار به داخل بقعه راه مى‌برد. ورودى اصلى که در ايوان غربى قرار دارد آينه‌کارى شده است و در آن اشعارى از محتشم کاشانى و ذکر نام پنج تن و تاريخ ۱۳۰۶ به چشم مى‌آيد.
|
|
| ايوان جنوبى داراى مقرنس‌کارى و کتيبه‌هايى به خط ثلث و نستعليق است. در چهار گوشهٔ جبههٔ خارجى ساختمان مقبره، راه‌پله‌هايى براى دسترسى به حجره‌هاى طبقهٔ دوم و پشت‌بام وجود دارد. داخل بقعه نيز حرم مربع شکل بزرگى به ابعاد شش متر در وسط قرار دارد و چهار طرف آن دهانه‌هايى عريض روى پايه‌هاى چهار کنج و ديواره‌هاى چهار طرف قرار گرفته که پهناى آن‌ها در حدود ۲۲۵ سانتىمتر است. رواقى به عرض ۲۹۰ سانتىمتر در اطراف حرم قرار گرفته در ميان حرم، ضريح چوبى به طول ۲۶۰ و عرض ۱۸۲ و ارتفاع ۱۰۸ سانتىمتر روى پايه مرمرى از سنگ‌هاى قديمى قرار دارد که در حدود ۱۵ سانتىمتر ارتفاع دارد. در داخل ضريح صندوقى به طول ۱۷۴ سانتىمتر و عرض ۱ متر با ارتفاع ۱۰۴ سانتىمتر قرار گرفته است. در دو سوى طول صندوق، منبت‌کارهايى زيبا انجام شده که به قرن‌هاى هشتم و نهم هجرى مربوط است. با توجه به اين تزئينات، به نظر مى‌رسد اين بنا از آثار سده‌هاى هشتم تا دهم هجرى است و رواق آن را در دورهٔ صفويه بر اطراف آن افزودهاند.
|
|
| علاوه بر اين تزئينات، در قسمت ايوان‌هاى غربى و جنوبى بنا، زير قوس ايوان جنوبى نيز تزئينات و کتيبه‌هايى وجود دارد که اينک در زير گچ‌اندود دوره‌هاى قبل پنهان است. در مدخل غربى نيز که بخش قديمى‌تر است، گچبرى‌هايى شامل تزئينات گل و بوته و تصوير دو شير شمشير به دست ديده مى‌شود که قدمت چندانى ندارند. در و پنجره‌هاى مشبک ارسى نصب شده بر حجره‌ها و شاه‌نشين‌هاى ساختمان، قديمى و برخى از آن‌ها نوسازند. زير طاق‌نماهاى حد فاصل جرزهاى چهارگانه، با مقرنس‌کارى‌هاى گچى نه چندان ظريف آرايش شده است. روى سنگ گور امامزاده هيچ‌گونه نبشته‌اى وجود ندارد.
|
|
| با توجه به شجره‌نامهٔ موجود، امام‌زادهٔ مدفون در اين بقعه، با هشت واسطه به امام حسن مجتبى (ع) مى‌رسد و در نيمهٔ دوم سدهٔ هشتم در همدان مى‌زيست و مردم را به دوستى اهل بيت دعوت مى‌‌کرد.
|
|
|
|
| اين آرامگاه در ۹۰ کيلومترى مشهد واقع شده است، و مشهور به مدفن يحيى‌بن زيدبن على‌بن‌الحسين (ع) است. مزار در دامنهٔ کوهى به فاصلهٔ يک کيلومترى از قريهٔ ميامى واقع گرديده است و بر فراز آن، گنبدى از آجر برپا شده است. ساختمان بنا متعلق به قرن دهم هجرى است.
|
|
| در اطراف بقعه، قبورى با سنگ‌هاى سياه بلند به ارتفاع قريب سه متر ديده مى‌شود که بر آن‌ها، اسامى امامان شيعه و نام اشخاص مدفون، به خط نسخ برجستهٔ زيبايى نگاشته شده است. تاريخ دو قطعه از اين تخته‌‌سنگ‌‌ها، ۹۰۲ و ۹۸۱ هـ.ق است که اولى مدفن «خواجه نعيم‌الدين نعمت‌اللّه بن خواجه‌نظام‌الدين احمد الميمندي» و دومى، مدفن «خواجه ظهيرالدين محمد زمان» است.
|
