بيش از ۳۴ ميليون نفر از مردم در آمريکا چاق هستند. اين مسئله چاقى را به شايع‌ترين مشکل سلامت ملى تبديل کرده است. تعريف چاقى عبارت است از تجمع بيش از حد چربى در بدن. ولى بيش از حد يعنى چه؟ وزن مطلوب چقدر است و چاقى چيست؟ رايج‌ترين معيارى که پزشکان براى تعيين چاقى به‌کار مى‌برند اين است که هرگاه فردى ۲۰ درصد يا بيشتر، از وزن مطلوب خود اضافه وزن داشته باشد، چاق است. جدول وزن مطلوب، براى پى بردن به ميزان وزن مطلوب متناسب با قد و جنسيّت خود ببينيد. اين مقادير براساس جداول شرکت بيمهٔ عمر متروپولتين تنظيم شده و نشان‌دهندهٔ محدودهٔ وزن‌هائى است که با بيشترين طول عمد سازگارى دارد. به‌عبارت ديگر بيمه‌کنندگان زندگى مردم به‌وضوح پى برده‌اند که اگر وزن شما از محدودهٔ خاصى بيشتر باشد طول عمر کمترى خواهيد داشت.
توجه داشته باشيد که دامنهٔ تغييرات ارقام در اين جدول وسيع است. دليل اين مسئله آن است که تفاوت در وزن بافت‌هائى مثل استخوان و عضله زياد است. با بالا رفتن سن نيز وزن افراد گرايش عمومى به اضافه شدن دارد بدون اينکه لزوماً تأثيرات نامطلوبى روى سلامتى آنها بگذارد. اولين اقدام مشخص کردن اين نکته است که آيا شما بيش از ۲۰ درصد بالاى وزن مطلوب خود هستيد (متوسط حد مجاز را در نظر بگيريد). مثلاً اگر شما خانمى با طول قامت ۵/۱۶۷ سانتى‌متر هستيد، متوسط ۵/۵۳ و ۶۸ حدود ۶۱ کيلوگرم مى‌شود. بيست درصد بيش از اين مقدار حدود ۷۳ کيلوگرم است. اگر اين خانم بيش از ۷۳ کيلوگرم وزن داشته باشد، احتمالاً کمى چاق است و ممکن مايل باشد برنامه‌اى را براى کاهش وزن خود در نظر بگيرد، مگر آنکه رشد عضلانى او بيش از حد عادى باشد. در صورت وجود هرگونه ابهام با پزشک مشورت کنيد.
توجه: اين شاخص‌هاى وزن توسط ادارهٔ بهداشت و خدمات انسانى آمريکا و ادارهٔ کشاورزى آمريکا به‌طور مشترک انتشار يافته است و به‌طور کلى جايگزين جداول قديمى منتشر شده توسط بيمهٔ عمر متروپوليتن در سال ۱۹۵۹ شده است. مهم‌ترين تفاوت اين جدول با جداول قديمى وزن مطولب اين است که اندازهٔ جثه و جنسيت ديگر در نظر گرفته نشده ولى سن در نظر گرفته شده است.
روش ديگر تعيين وزن مطلوب که بسيارى از پزشکان از آن استفاده مى‌کنند محاسبهٔ شاخص تودهٔٔٔ بدن (Body mass index)، است. شما مى‌توانيد با تقسيم کردن وزن خود برحسب کيلوگرم به مجذور قد خود برحسب متر اين شاخص را به‌دست آوريد. براى اين کار:
۱. ابتدا براى تبديل وزن خود از پوند به کيلوگرم آن را به ۲/۲ تقسيم کنيد.
۲. براى تبديل قد خود از اينچ به متر آن را به ۴/۳۹ تقسيم کنيد٭. سپس اين عدد را مجاز کنيد از ماشين حساب کمک بگيريد.
٭ در ترجمه متن و جدول قبل وزن از پوند به کيلوگرم و طول قامت از فوت و اينچ به سانتى‌متر تبديل شده است -م.
۳. عدد به‌دست آمده در قسمت اول را به عدد قسمت دوم تقسيم کنيد تا شخص تودهٔ بدن تعيين شود.
در مردها شاخص تودهٔ بدن ۲۲ تا ۲۴ است. بالاى ۵/۲۸ نمايانگر چاقى خفيف و بالاى ۳۳ نشانگر چاقى شديد است.
در خانم‌ها شاخص تودهٔ بدن ۲۱ تا ۲۴ است. چاقى خفيف در مقادير بالاى ۵/۲۷ و چاقى شديد در ارقام بالاى ۵/۳۱ ديده مى‌شود.
چاقى مهم‌تر از يک مشکل ظاهرى صرف است. افراد چاق خود را با اين توجيه گول مى‌زنند که وزن آنها صرفاً موضوعى مربوط به سليقهٔ شخصى آنها است. در واقع چوبى اضافى بيش از هر عامل مربوط به سلامتى روى اعضاء و اختلالات بدن تأثير مى‌گذارد. موارد زير مهم‌ترين عواقب چاقى هستند:
- بيمارى قند: چاقى در بالغان مى‌تواند منجر به ديابت شود و شدت اين بيمارى را در افرادى که قبلاً به آن مبتلا بوده‌اند افزايش دهد (به مبحث بيمارى قند مراجعه کنيد). علت اين پدديه آن است که انسولين براى ذخيره کردن قند به‌صورت چربى ضرورى است. با بيش از حد شدن ذخيرهٔ سلول‌هاى چربي، اين سلول‌ها نسبت به عمل انسولين مقاوم مى‌شوند. اين پديده باعث افزايش ميزان قند خون و بيمارى قند مى‌شود. اين جريان معمولاً با کاهش وزن قابل برگشت است.
- بيمارى قلبى عروقي: افراد چاق احتمالاً به‌دليل اينکه انرژى زيادى براى هدايت خون از ميان عروق اضافى مشروب‌کنندهٔ بافت چربى لازم است، قلب بزرگى دارند. چاقى فشارخون را بالا مى‌برد و به اين ترتيب خطر حمله قلبى و سکتهٔ مغزى را افزايش مى‌دهد. چاقى همچنين تمايل به بالا بردن کلسترول خون که عامل خطر ديگرى براى بيمارى قلبى و سکتهٔ مغزى است، دارد.
- اختلالات استخوانى و مفصلي: وزن اضافى فشا بيشترى بر استخوان‌ها و غضروف‌ها وارد مى‌کند و بيمارى استحالهٔ مفصلى را که به اُستئوآرتريت (آرتروز) معروف است، بدتر مى‌کند (به مبحث تومورهاى استخوان مراجعه کنيد). مفاصل تحمل‌کنندهٔ وزن (مفصل ران به لگن، زانو و مچ پا) بيش از همه مبتلا مى‌شوند.
- سرطان: در زنان چاق ميزان مرگ و مير ناشى از سرطان‌هاى کيسهٔ صفرا، پستان، دهانهٔ رحم، لايهٔ داخلى رحم، جسم رحم، و تخمدان‌ها بيشتر است. مردان چاق ميزان مرگ و مير بيشترى در اثر سرطان‌هاى رودهٔ بزرگ، راست روده و پروستات دارند.
- ساير مشکلات: نشان داده شده است که چاقى به تشديد اختلالت گوناگون از قبيل تشمع کبدي، سنگ‌هاى کيسهٔ صفرا، سنگ‌هاى کليوي، وريدهاى متسع شده (واريسي)، و لخته شدن خون، کمک مى‌کند.
- مرگ زودرس: چاقى به‌ويژه اگر در اوايل زندگى ايجاد شود گرايش به کوتاه کردن طول عمر دارد. هرچه چاقى بيشتر باشد، ميزان مرگ و مير بيشتر است. در چاقى مفرط، زمانى که وزن دو برابر ميزان طبيعى است، عارضه‌اى به‌نام نشانگان پيک ويکن (Pick Wickian)، ممکن است بروز کند. در اينجا چاقى آنقدر شديد است که عمل تنفس را تحت تأثير قرار مى‌دهد و خفگى بيمار را به مرگ تهديد مى‌کند.
جراحى براى چاقى
روش‌هاى جراحى مثل بستن قسمتى از معده با بخيه، يا تنگ کردن راه ورودى معده با بست‌هاى مخصوص، يا ايجاد راه فرعى که غذا را از معده بيرون ببرد، مى‌توانند مؤثر باشند. ولى به‌دليل بسيارى از عوارض احتمالي، اين روش‌ها تنها براى افرادى که شديداً چاق هستند و برقرارى رژيم غذائى در آنها موفقيت‌آميز نبوده است و در خطر بروز عوارض پزشکى چاقى هستند، مناسب است.
مکش بافت چربى (liposuction) وارد کردن لوله‌هائى در زير پوست براى مکيدن چربي، روشى براى زيبائى است که ارتباط چندانى با اصلاح چاقى ندارد.
