ریشه‌های تاجی و بذری

مسئله طول عمر و اثر ريشه‌هاى بذرى در کل سيستم ريشه به‌ظاهر، بى‌پاسخ و حل نشده باقى مانده است. البته عقيده کلى بر اين است که ريشه‌هاى بذرى عمر کوتاهى داشته و سهم ناچيزى دارند، اما بعضى مطالعات نشان داده‌اند که اين ريشه‌ها عمرى طولانى داشته و اثر مهمى در سيستم کل ريشه دارند، هر دو ديدگاه درست است ولى بستگى به گونه و محيط دارد. پاولى شنکو مشاهده کرده است که در بعضى از غلات سردسيرى تحت شرايط کاناداى غربي، ريشه‌هاى بذرى نه تنها مهم بوده‌اند بلکه تنها سيستم ريشه‌اى را تشکيل داده‌اند، زيرا در سال‌هاى خشک ريشه‌هاى طوقى به‌وجود نيامدند. قدرت رقابت يک گياه در ابتداى فصل رشد بستگى به نمو ريشه‌هاى بذرى دارد. براى مثال در جو (رقم نچن) در مدت ۸۰ روز هر گياه ۶/۶ ريشه بذرى داشت اين مقدار در يولاف وحشى ۳ و در ريشه گندم ۶/۴ بوده است. در مقايسه اين سه گونه جو بيشترين قدرت رقابت را داشت، حتى در مزارعى که در آنها يولاف وحشى زيادى وجود داشت، محصول رضايت‌بخش از جو به‌دست آمد که پاولى شنکو بروز اين پديده را با قدرت رقابت ناشى از ريشه‌هاى بذرى زيادتر در ابتداى فصل، مرتبط دانسته است. بالعکس هشتاد روز پس از کاشت، جو و گندم به‌ترتيب ۱۱ و ۱۳ ريشه طوقى داشته‌اند ولى در يولاف وحشى ۱۷ ريشه داشت. اين تفاوت در تعداد، احتمالاً در قدرت رقابت نيز موجود است. به‌نظر مى‌رسد که فاصله کاشت در تعداد ريشه‌هاى بذرى بى‌تأثير است. اما فاصله کاشت کم تعداد انشعابات اوليه و ثانويه روى ريشه‌هاى طوقى را به‌طور جدى کاهش خواهد داد. مجموع طول ريشه در هر گياه در رديف‌هاى که با بذر کار غلات کاشته شوند در مقايسه با گياهانى که با فاصله کشت مى‌شوند تا حد زيادى کاهش خواهد يافت.

بويت رايت و فرگوسن مشاهده کردند در صورتى‌که گياهى داراى هر دو نوع ريشه بذرى و تاجى باشد، پنجه‌زنى را زودتر شروع کرده و فسفر را به مقدار بيشترى جذب مى‌نمايد. چنين رويدادى عملکرد دانه گندم را به‌طور معنى‌دار افزايش خواهد داد. البته، ميزان محصول گياهانى که فقط ريشه تاجى دارند در مقايسه با گياهانى که فقط ريشه بذرى دارند بيشتر است. از بين بردن هرکدام از اين ريشه‌ها ارزش‌هاى ياد شده را کاهش خواهد داد. ريشه‌هاى بذرى گراس‌هائى چون تيموتى (Phleum pratenese)، از اهميت کمترى برخوردار هستند، چون گياهانى که فقط داراى ريشه‌ها نابه‌جا برآورد شده است. بنابراين انتظار مى‌رود که ريشه‌هاى بذرى در مراحل اوليه رشد بسيار مهم باشند.

اهميت ريشه‌هاى بذرى در گندم و بيشتر غلاف سردسيرى آشکارتر است، چون همان‌طور که در مباحث قبل گفته شد به‌علت قدکشيدن دومين ميانگره، ريشه‌هاى بذرى بيشترى توليد مى‌شوند. هرچند که پتانسيل تعداد ريشه‌هاى طوقي، معادل يک حلقه (که حاصل يک گره کمتر در منطقه طوقه است) کاهش مى‌يابد. به‌نظر مى‌رسد که بهره‌مند شدن از ريشه‌هاى بذري، تأثيرى بيشترى نسبت به کمبود ريشه‌هاى تاجى داشته باشد.

به‌طورکلى نظر بر اين است که در ذرت تحت شرايط مزرعه، ريشه‌هاى بذرى عمر کمترى داشته و سهم نسبتاً کمى در کل سيستم ريشه دارند چراکه ۱. مزوکوتيل پس از چند هفته از بين رفته و ريشه‌هاى بذرى از گياه جدا مى‌شوند، ۲. اندازه وزني، حجمى و طولى ريشه‌هاى نابه‌جا در مقايسه با ريشه‌هاى بذرى بسيار بزرگ‌تر است. با اين حال ريشه‌ها بذرى به‌خاطر جذب مواد غذائي، به‌خصوص در مراحل اوليه، براى ذرت بسيار مهم هستند، همچنين ظرافت و فراوانى انشعابات ريشه‌هاى بذرى سبب افزايش کارآئى در مورد جذب عناصر غذائى در مراحل اوليه رشد مى‌شود.