تعریف نهاد

براى نهاد اجتماعى (به معناى خاص) تعاريف گوناگون و متنوعى توسط جامعه‌شناسان به عمل آمده و هر کدام از آنها با توجه به خصوصيات، ساخت و کارکرد آن به نوعى تعريف پرداخته‌اند.

تنوع تعاريف و مفاهيم نه تنها بيانگر اين واقعيت است که مفهوم جامعه‌شناسى از آغاز تا به امروز دگرگون شده، بلکه حاکى از اهميت آن در حفظ نظام اجتماعى است.

به‌نظر اميل دورکيم، نهادها مجموعه اعمال و افکارى هستند که فرد آنها را ساخته و پرداخته و در برابر خود مى‌يابد و آنها خود را کم و بيش بر افراد تحميل مى‌کنند.

ُ 'رويتر' (E.B.Reuter) در فرهنگ اصطلاحات جامعه‌شناسى خود، مى‌گويد: 'نهاد، نظام متشکل شيوه‌هاى عمل و نقش‌هاى اجتماعى مبتنى بر يک يا مجموعه‌اى از ارزش‌ها و دستگاه تنظيم اجراء و داراى مقررات است'

هانرى مندراس 'نهاد' را مجموعه هنجارهائى که قانونى يا غيرقانونى هر چيزى را در يک سازمان اجتماعى تعيين مى‌کند تعريف کرده است، اين مفهوم گاه در معناى وسيع به خود سازمان، اجتماعى تلقى مى‌شود' .

گفتيم نهادها از دوام، عموميت و استقلال برخوردار هستند، در همين رابطه 'مالينوفسکي' (Branislaw Malionwski)، انسان شناس انگليسى در تعريف نهاد مى‌گويد:

'نهاد عبارت است از اجزاء واقعى فرهنگ که داراى حد قابل ملاحظه‌اى از دوام، عموميت و استقلال هستند' .

'هاب هاوس' ، جامعه‌شناس انگليسى 'نهاد را مجموعه يا قسمتى از نظام اجتماعى مى‌داند که از طرف جامعه به رسميت شناخته شده باشد' .

به‌نظر سامنر و کلر 'نهاد عبارت از فعاليت حياتى است که در مجموعه‌اى از آداب و رسوم و تشريفات محصور مى‌باشد' .

'هانرى پرات' در لغت‌نامه جامعه‌شناسى 'نهاد' را چنين تعريف کرده است. 'نهاد نمونه و الگوى رفتارى با دوام، پيچيده، منظم و جامع است که از گذر آن نظارت (کنترل) اجتماعى صورت مى‌گيرد و به‌وسيلهٔ آن ميل‌ها و نيازمندى‌هاى اساسى اجتماعى تأمين مى‌گردد.

سرانجام 'نهادها مجموعه‌اى انتزاعى از الگوها و شيوه‌هاى رفتارى هستند که از آداب و رسوم، ارزش‌ها، هنجارها و اعتقادات سازمان يافته تشکيل شده از جامعه منشاء گرفته و در اثر کنش و واکنش اجتماعى تشخّص و تحقق يافته و به تدريج به تصويب و تثبيت رسيده است. داراى دوام، عموميت، فناناپذيري، پويائي، نظم و پيچيدگى است و کنترل‌کننده رفتار افراد جامعه بوده، به‌وسيله آن ميل‌ها و نيازمندى‌هاى اساسى اجتماعى ما تأمين مى‌گردد. نهاد از طبيعت جامعه برخاسته و کم و بيش خود را بر افراد جامعه تحميل مى‌کند' .