|
| آبانبار پنجه على، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار بزرگ و وسيع در محلهٔ خيابان قزوين قرار گرفته است و به مسجد و مدرسهٔ پنجه‌على متصل است. بانى اين بنا، حاجى رمضان نامى بوده است و بنا، کتيبهٔ منظومى به خط نستعليق دارد که بر روى سنگ مرمر کنده شده است.
|
|
| آبانبار توكلى، سمنان، قاجاريان
|
|
| آبانبار توکلى در خيابان شهيد باهنر و روبروى مدرسه راهنماى محرم و دبستان ادب سمنان قرار دارد. سردر آن آجرى و در قسمت بالا و سرتاسر آن با قطاربندى ساده‌اى که به کمک دو رج آجر به طور سه گوش قرار دارند زينت داده شده است.
|
|
| ديوارهاى طرفين آبانبار اندکى به جلو متمايل است و در گوشهٔ آن، دو ستون مدور زيبا ساخته شده است. بر پيشانى سردر آبانبار نام احمد توکلى بر کاشى لاجوردى به چشم مى‌خورد. آبانبار داراى ۳۲ پلهٔ سنگى به ارتفاع ۲۷ سانتى‌متر است که سقف آن را تاق گهواره‌اى کوتاه با تزئينات آجرى زيگزاک تشکيل مى‌دهند.
|
|
| در سالهاى اخير، مدخل ورودى اين آبانبار زيبا به منظور جلوگيرى از تجمع زباله و ممانعت از تخريب راه‌پله‌هاى آن، با آجر و گچ تيغه‌بندى و مسدود شده که به زيبايى آن لطمه زده است.
|
|
| آبانبار جنب مسجد جامع كبير، قزوين، صفويان
|
|
| اين آبانبار در اواسط خيابان سپه قزوين، روبه‌روى جلوخان و سرِ کوچهٔ مسجد جامع کبير و در شمال مسجد جامع کبير قرار گرفته است. بانى آن على‌خان نامى از اميران بزرگ نظامى بوده که در اواخر سدهٔ يازدهم آن را بنا کرده است. کتيبهٔ اين آبانبار به خط نستعليق و در روى سنگ مرمر کنده شده است. اما در تعميرات بعدى بنا، سنگ‌هاى کتيبهٔ آن پس و پيش کار گذاشته شده و برخى از سنگ‌هاى آن شکسته و از ميان رفته است.
|
|
|
|
| معروف‌ترين و باشکوه‌ترين آبانبار کاشان، آبانبار حاج سيد حسن صباغ است که در وسط بازار کاشان قرار دارد. اين بنا هم از نظر بزرگى و ظرفيت آبگيرى، و هم از نظر نماسازى و تزئينات شکوهمند سردر، نمونهٔ چشمگيرى از معمارى آب‌انبارسازى ايران است. مقرنس‌کارى سقف نيم تاقِ سردرِ اين آبانبار، اثر هنرى ارزشمندى است که تزئينات معقلى آن جلوهٔ زيبايى بدان بخشيده است. ديوارهاى سردر و جلوخان نيز داراى تزئينات معقلى است.
|
|
| ساير آبانبارهاى استان عبارت‌اند از:
|
|
| - آبانبارهاى مسير سيدعلى، مسجد وزير، مدرسه و مسجد ميان‌چال، عبدالرزاق‌خان کاشى، گذر نو و آبانبار بقعهٔ حبيب بن موسى در کاشان.
|
|
| - آبانبارهاى محلهٔ شهرينان (شاهينون)، حاج سيد صادق، حاج سيد قاسم، حاج سيد مرتضى، مسجد خاکى، دشت، حاج مير رحيم و ميدان در شهرستان اردستان.
|
|
| - آبانبارهاى مصلى، ميدان و آبانبار بزرگ در شهر نائين.
|
|
| - آبانبار محلهٔ شهيدان در شهر هرند اصفهان.
|
|
| آبانبار حاج كريم، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار در محلهٔ درب کوشک قزوين و روبه‌روى حمام آقامجيد قرار گرفته است. نام بانى نخستين آن معلوم نيست. «حاجى کريم علاف» در سال ۱۳۰۶ آن را تعمير کرده و کتيبه‌اى به خط نستعليق دارد که بر روى کاشى نوشته شده است.
|
|
| آبانبار حاج ملاآقا، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار روبه‌روى مدرسه و مسجد حاج ملا‌آقاى قزوين قرار گرفته است. بانى آن حاجى حسين‌نامى بوده است. اين آبانبار کتيبه‌اى به خط نستعليق دارد که بر روى سنگ مرمر کنده شده است.
|
|
| آبانبار حاج‌كاظم، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار که يکى از زيباترين و بزرگ‌ترين آبانبارهاى قزوين است، در انتهاى خيابان تبريزِ شهر قزوين قرار گرفته است. اين آبانبار، ۳۷ پلهٔ ساخته شده از سنگ‌هاى تراشيده و دو شير آب دارد. پوشش سقف آن مسطح بوده و در گذشته چهار هواکش داشته که امروزه تنها يکى از آنها باقى مانده است. هواکش آبانبار با آجر ساخته شده است و داراى تزئينات آجرى و کاشى در نما مى‌باشد.
|
|
| سردرِ آبانبار در نهايت عظمت و با کمال ظرافت و زيبايى ساخته شده و داراى تزئينات آجرى و کاشى است. واژهٔ «علي» به صورت خط بنايى در دو طرف راه‌پله، در نماى آجرى، اجرا شده است.
|
|
| بانى آبانبار، مرحوم «حاج کاظم کوزه‌گر» است که به دستيارى حاجى اسماعيل‌نامى به سال ۱۲۵۶ هجرى قمرى آبانبار را بنا کرده‌اند. تاريخ و بانى بنا، در کتيبه‌اى به شعر در سنگ مرمر، و به خط نستعليق بسيار زيبا کنده شده است.
|
|
| آبانبار حاجى‌بابا (خطيب)، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار در محلهٔ قملاق (ريگ‌زار) پشت بازارچهٔ آمعصوم قرار گرفته است. بانى آن «حاجى‌بابا شيشه‌گر» بوده است؛ ولى شهردارى قزوين به مناسبت اين‌که اين آبانبار در نزديکى خانهٔ خاندان خطيب قرار دارد، آن را به نام آبانبار خطيب نامگذارى کرده است. کتيبه‌اى حاوى نام بانى بنا در آبانبار نصب شده است.
|
|
| آبانبار حكيم، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار در حاشيهٔ شرقى خيابان شهدا و پشت بازارچهٔ قزوين قرار دارد و بانى آن حاج ميرزا حکيم مى‌باشد. اين آبانبار راه‌پله‌اى با ۳۶ پله و کتيبه‌اى به خط سفيد دارد که روى کاشى بنفش نوشته شده است. تاريخ بناى آن ۱۲۴۴ هجرى قمرى است.
|
|
| آبانبار خان قزوين، صفويان، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار در جنب مدرسه‌اى، به همين نام، در خيابان امام قرار دارد. بانى آن مرحوم ملاورديخان از خوانين نامى قزوين است که مدرسه و مسجدى هم در کنار اين آبانبار بنا کرده است. اين آبگير را ملاورديخان در سال ۱۱۷۷ بنا کرده است، ولى چنين به نظر مى‌رسد خللى بدان راه يافته است که عمر بانى کفاف نداده تا به مرمت آن بپردازد. پس از ۷۴ سال، يکى از نواده‌هاى بانى که به نام جد خود موسوم بوده است، به سال ۱۲۵۱ هجرى قمرى، نواقص اين آبانبار را رفع کرده است. اين آبانبار کتيبه‌اى از سنگ مرمر دارد که اشعارى به خط نستعليق بر روى آن کنده شده است.
|
|
| آبانبار خربز، خربز،بندرعباس
|
|
| در کنار شهر باستانى خربز، در جنوب غربى جزيرهٔ قشم، حد‌فاصل بين شهر و يک نيايشگاه مِهرى، يک مخزن بزرگ آب مربوط به دورهٔ ساسانيان وجود دارد. اين برکه مدت‌ها مخروبه بود، ولى در سالهاى اخير به نحو بسيار مطلوبى بازسازى شده است.
|
|
| آبانبار درخت يا تنب‌كرو، دشتستان (برازجان)
|
|
| حدود ۱۲ کيلومترى شرق برازجان محوطهٔ وسيعى به نام آبانبار يا تنب‌کرو وجود دارد که بقاياى ديوارهاى غربى آن از قلوه‌سنگ و ملاط گل است. بقاياى ديوارها در محدودهٔ وسيعى پراکنده شده است. وضعيت ديوارها طورى است که احتمال داده مى‌شود در اين قسمت باغ‌هايى وجود داشته که در داخل آن خانه‌هايى ساخته شده بود. در حال حاضر حداقل دو مخزن آب به چشم مى‌خورد که به قطر حدود ۴ متر به صورت دايره‌اى در کف زمين کنده شده و با قلوه‌سنگ و ملاط ساروج استحکام يافته و نما يا سطح آن به وسيلهٔ يک لايه ساروج اندود شده است.
|
|
| آبانبار رزگره‌كوچه، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار در رزگره‌کوچه در خيابان امام قزوين قرار دارد. در شرق اين آبانبار، مسجدى نيز قرار دارد که غرب آن به تون حمامِ دو در متصل است. اين آبانبار، آب‌انبارى متوسط است و بانى آن حاج فتح‌على نامى بوده است که پس از وفاتش، به سال ۱۲۴۵ آن را بنا کرده‌اند.
|
|
| اين آبانبار کتيبه‌اى به خط نستعليق دارد که به رنگ سفيد در زمينهٔ بنفش نوشته شده است.
|
|
| آبانبار سرخه، سرخه، سمنان، صفويان
|
|
| اين آبانبار در رزگره‌کوچه در خيابان امام قزوين قرار دارد. در شرق اين آبانبار، مسجدى نيز قرار دارد که غرب آن به تون حمامِ دو در متصل است. اين آبانبار، آب‌انبارى متوسط است و بانى آن حاج فتح‌على نامى بوده است که پس از وفاتش، به سال ۱۲۴۵ آن را بنا کرده‌اند.
|
|
| اين آبانبار کتيبه‌اى به خط نستعليق دارد که به رنگ سفيد در زمينهٔ بنفش نوشته شده است.
|
|
| آبانبار سردار بزرگ، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار در محلهٔ راه رى و خيابان راه‌آهن واقع شده است و بانى آن حسن‌خان و حسين‌خان از اميران قاجاريه مى‌باشند. اين آبانبار داراى يک تاق است که روى آن، از خارج، يک گنبد مخروطى کوچک با پوششى از کاشى فيروزه‌اى (مانند گنبد مسجد سردار) ساخته‌اند.
|
|
| اين بنا راه‌پله‌اى با ۴۸ پله دارد و فاقد روسازى، نماسازى و کتيبه است. ساختمان بنا به سال ۱۲۲۷ هجرى قمرى صورت گرفته است.
|
|
| آبانبار سردار كوچك، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار روبه‌روى مسجد - مدرسهٔ سردار قرار گرفته است و يکى از آبانبارهاى مهم قزوين به شمار مى‌رود. اين آبانبار راه‌پله‌اى با ۳۷ پله دارد و چهار شير در آن کار گذاشته‌‌اند. انبار آن سقفى مرکب از چهار گنبد و چهار هواکش دارد. ازارهٔ راه‌پله‌ها با سنگ، و نماى بنا با آجر و کاشى تزئين يافته است.
|
|
| اين آبانبار با مسجد - مدرسهٔ سردار، بر روى هم، مجموعه‌‌اى را تشکيل مى‌دهند و همزمان نيز ساخته شده‌اند.
|
|
| آبانبار سيد جعفرى، لار، صفويان
|
|
| اين آبانبار يکى از قديمى‌ترين آبانبارهاى لار است و در مسير غربى شهر لار قرار دارد. قطر تاق آن ۱۴ متر و ارتفاع آن ۱۰ متر است. عمق منبع آب آن ۲۰ متر است و آب آن از طريق شبکهٔ آبرسانى عصر صفويه تأمين مى‌شده است.
|
|
| آبانبار شاه‌عباس، اسدآباد
|
|
| اين آبانبار در وسط محلهٔ درِ کاروان‌سراى اسدآباد واقع شده و به شکل مستطيل و با ابعاد ۱۱/۵×۲۰ متر است. از سه بخش ميانى يا سالن مرکزى با طاق‌نماهايى يکنواخت در اطراف و ديوارهاى تفکيک‌کننده تشکيل شده است. آبانبار داراى ۱۸ پلهٔ آجرى است که ارتفاع آن از کف تا سقف در حدود ۶/۵ متر است. سقف آن به صورت طاق و گنبد است. قدمت تاريخى اين بنا به دوران صفويه مى‌رسد.
|
|
| آبانبار شيشه‌گر، قزوين، قاجاريان
|
|
| اين آبانبار در محله درب‌کوشک قرار دارد و متصل به مسجد شيشه‌گر و مشرف به گورستان متروکى به همين نام است. بانى آن حاجى حسن نامى است و تاريخ بناى آن ۱۲۵۴ هجرى قمرى مى‌باشد. اين آبانبار کتيبه‌اى از کاشى بنفش دارد که اشعارى با خط نستعليق و به رنگ سفيد بر آن نوشته شده است.
|
|
| آبانبار على مردان خان، كرمان
|
|
| اين آبانبار در مجموعهٔ گنجعلى‌خان کرمان واقع شده است. کمى ميزان بارندگى و فقدان آب‌هاى سطحى در شهرهاى ايران به خصوص در شهرهاى جنوبى نظير کرمان ضرورت ذخيرهٔ آب را براى مواقع کم آبى الزامى ساخته بود.
|
|
| آبانبار تاريخى عليمردان (پسر گنجعلى‌خان) که داخل بازار مسگرى غربى واقع شده، داراى ويژگى‌هاى معمارى جالبى است که توجه بينندگان را به خود جلب مى‌کند. تاريخ کتيبهٔ موجود بناى مذکور ۱۲۰۹ هـ.ق است. ابعاد منبع آب انبار ۱۰×۱۹/۵ و ارتفاع آن ۹ متر است که حدود ۲ ميليون ليتر آب را ذخيره مى‌کرده است.
|
|
| سردر آبانبار کاشى‌کارى شده و سنگ‌هايى دارد که حکاکى شده‌اند. اين آبانبار نياز آب شش ماه اهالى محله‌هاى اطراف را تأمين مى‌کرده و آبى خنک و گوارا داشته است.
|
|
| قسمت‌هاى عمدهٔ بناى اين آبانبار عبارتند از : منبع ذخيره آب، پوشش منبع، بادگير و هواکش، راه‌پله و پاشير و سردر تزئيني.
|
|
| آبانبار قوام بوشهر، بوشهر
|
|
| ساختمان آبانبار قوام در محوطهٔ بازى در کنار خيابان خليج‌فارس قرار گرفته است. اين آبانبار بيش از ۱۵۰ سال عمر دارد و با مصالح محلى و در زمان قاجاريه ساخته شده است. اسکلت اصلى و تاق آن از سنگ‌هاى رسوبى خيلى مقاوم با سه دهانه ستون‌بندى به وسيلهٔ ۴ تاق پوشيده شده است. ۲ متر از آبانبار خار از زمين و ۲/۶۰ متر در زيرزمين قرار دارد. داخل آبانبار با پوشش ساروج خيلى مقاوم ساخته شده است. در نماى خارجى به فاصلهٔ معينى پنجره‌هايى به ابعاد ۹۰×۱۲۰ سانتى‌متر تعبيه شده است که از داخل با شبکه‌اى از سنگ پوشيده شده است.
|
|
| آبانبار كارخانه، سمنان، پهلوى
|
|
| يکى از زيباترين آبانبارهاى سمنان و جالب‌ترين آبانبار حاشيهٔ شمالى کوير را مى‌توان آبانبار کارخانه به حساب آورد. اين آبانبار که به علت مجاورت کارخانه ريسندگى و بافندگى به اين نام خوانده مى‌شود، در سال ۱۳۱۰ هجرى شمسى يعنى همزمان با احداث کارخانهٔ فوق‌الذکر توسط حاج على نقلى کاشانى تاجر معروف وقت ساخته شده است.
|
|
| آبانبار مزبور داراى سردر زيبا مزين به تزئينات آجرى عالى است. درِ دو طرف آبانبار، اندکى به جلو متمايل شده و به اين ترتيب، طرح ذوزنقه‌اى پيش فضاى آن را به وجود آورده است.
|
|
| بر بالاى مدخل ورودى مجلسى، نيم‌دايره‌اى از آجر وجود دارد که در آن نقش دو شير به چشم مى‌خورد. در اين آبانبار، کتيبه‌اى وجود ندارد. سقف آن گهواره‌اى کوتاه با تزئينات آجرى ساده است. در طرفين آبانبار، دو مغازه کوچک وجود دارد. در سالهاى اخير، خود آبانبار نيز تبديل به مغازه شده و نماى آن از بين رفته است.
|
