|
|
|
| کمتر ممکن است که در صنعتى مواد شيميائى به‌کار نرود. با توجه به ورود مواد شيميائى تازه‌تر و پيچيده‌تر خطرهاى مواد شيميائى رو به افزايش هستند. عوامل بيمارى‌زاى شيميائى از سه راه عمل مى‌کنند: اثر موضعي، استنشاقى و خوراکي. اثرهاى سوء بهداشتى مواد شيميائى هم به سه عامل بستگى دارد: مدت مواجهه، مقدار مواجه و حساسيت افراد.
|
|
| - عمل موضعى مواد شيميائى:
|
| بعضى مواد شيميائى سبب تورم پوست (درماتيت)، اگزما، زخم و حتى سرطان به‌علت عمل تحريکى اوليه مى‌شوند. بعضى ديگر با عمل حساسيت‌زائى سبب تورم پوست مى‌شوند. بعضى مواد شيميائى از راه پوست جذب و سبب اثرهاى عمومى مى‌شوند. اين مواد عبارتند از: ترکيبات ازتهٔ معطر و آمين‌‌هاى معطر مانند TNT و آنيلين. درماتيت‌هاى شغلى يکى از دشوارى‌هاى بزرگ در صنعت مى‌باشند.
|
|
| - اثر از راه استنشاق:
|
| - گرد و غبار:
|
| گرد و غبار عبارتند از مواد جامد بسيار ريز که اندازهٔ آنها بين يک دهم ميکرون تا ۱۵۰ ميکرون است. گرد و غبار به‌هنگام عمليات خرد کردن، آسياب کردن، پاک کردن، بارگيرى کردن و تخليهٔ بارها، به هوا بر مى‌خيزد. در تعدادى از صنايع گرد و غبار تولدى مى‌شود؛ که عبارتند از؛ معدن‌کاري، ريخته‌گري، سنگ‌بري، سفال‌سازي، پارچه‌بافي، و صنايع چوب و سنگ‌‌تراشي. گرد و غبارهائى که بزرگ‌تر از ده ميکرون باشند به‌سرعت بر زمين مى‌افتند ولى ذره‌هاى کوچک‌تر از آن مدت نامحدودى در هوا معلق مى‌مانند. ذره‌هاى کوچک‌تر از پنج ميکرون به‌طور مستقيم با استنشاق به ريه رفته و در آن جاگير مى‌افتند. اين بخش از گرد و غبار را غبار قابل تنفس مى‌نامند که عمدتاً موجب پنوموکونيوزها مى‌شوند.
|
|
| گرد و غبار را به نام‌هاى آلى و غيرآلى (معدني)، محلول و نامحلول گروه‌بندى مى‌کنند. غبارهاى معدنى عبارتند از: غبار سيليسيوم، ميکا، زغال، پنبهٔ نسوز و ... غبارهاى آلى عبارتند از: غبار پنبه، چتائى و مانند آنها، غبارهاى محلول به کندى حل مى‌شوند و به جريان عمومى خون وارد و بالاخره به‌وسيلهٔ سوخت و ساز بدن از بين مى‌روند.غبارهاى محلول کم يا بيش به‌طور دائم در ريه باقى مى‌مانند و علت اصى پتوموکونيوز هستند. شايع‌ترين بيمارى ناشى از گرد و غبار آنتراکوزيس و سيليکوزيس است.
|
|
| - گازها:
|
| در صنايع تماس و مواجهه با گاز يک خطر شايع است. گازها را به نام‌هاى زير مى‌نامند:
|
|
| گازهاى ساده (مانند اکسيژن و هيدروژن) و گازهاى خفه‌کننده (مانند منواکسيد کربن، گاز سيانور، دى‌اکسيد گوگرد، کلر) و گازهاى هوش‌برى (مانند کلروفرم، اتروترى کلراتيلن). در کارخانه‌هاى صنعتى توليد گاز زغال و فولادسازي، خطر منواکسيد کربن زياد مشاهده مى‌شود.
|
|
| - فلزات و ترکيبان آنها:
|
| در صنعت تعداد زيادى فلزات و ترکيبات آنها به‌کار مى‌رود. راه عمدهٔ ورود آنها به بدن از راه استنشاق و به‌صورت بخار يا غبار است. پزشکان صنايع بايد به اثرات سمى سرب، آنتيموان، آرسنيک، بريليوم، کادميوم، کبالت، منگنز، جيوه، فسفر، کُرم، روى و ... توجه داشته باشند. اثرات سوء اين مواد به مدت مواجهه و مقدار (يا غلظت) مواجهه بستگى دارد. اين مسموميت‌هاى شيميائي، بر عکس پنوموکونيوز به درمان پزشکى و قع مواجهه خوب پاسخ مى‌دهند.
|
|
| - اثر از راه خوردن:
|
| بيمارى‌هاى شغلى مى‌توانند در نتيجهٔ خورد مواد شيميائى به‌وجود آيند، اين مواد عبارتند از: سرب، جيوه، آرسنيک، روي، کروم، کادميوم، فسفر و ... به‌طور معمول اين مواد به مقدار کم و از راه آلوده بودن دست‌ها، غذا يا سيگار وارد بدن مى‌شوند. بيشتر مواد خورده شده از راه مدفوع دفع مى‌شوند و تنها مقدار ناچيزى از آنها ممکن است به جريان عمومى خون راه يابد.
|
|
|
|
| ممکن است کارگران در معرض عوامل بيمارى‌زاى عفونى و انگلى در محل کار باشند. بيمارى‌هاى شغلى اين رده عبارتند از: تب‌مالت، ليپتوسپيروز، سياه زخم، هيداتيدوز، بيمارى طوطي، کزاز، اورام مغز، عفونت‌هاى قارچي، شستشو زومياز و ... کسانى که با فرآورده‌هاى جانورى (مانند مو، پشم و پوست) کار مى‌کنند و هم‌چنين کارگران کشاورزى بيشتر در معبض خطرهاى زيست‌شناختى هستند.
|
|
|
|
| خطرهاى مکانيکى در صنايع، حولِ ماشين، قسمت‌هاى جلو آمده و بخش‌هاى متحرک و مانند اينها متمرکز است. نزديک به ده درصد حدادث صنعتى به‌علل فيزيکى منسوب شده‌اند.
|
