انگارش‌های بیرون شهر

مفاهيم و تعاريف 'بيرون شهر' و 'روستا' بستگى به آن دارد که افراد ساکن اين مناطق بازديدکننده يا از صاحبان زمين‌ها باشند. براى کارگران کشاورزي، بيرون شهر محل کار به‌شمار مى‌آيد، از ديدگاه شهرنشينان جايگاهى براى تفريح و گذران اوقات فراغت و از نظر صاحبان زمين آنجا سرچشمهٔ تأمين معاش به‌حساب مى‌آيد. بنابراين بحث بر سر مفاهيم بيرون سر فقط جنبهٔ فرهنگستانى ندارد. مفاهيم و تعاريف گوناگون ممکن است در رابطه با نحوهٔ بهره‌گيرى از زمين نگريسته مى‌شود، موضوعات کاملاً متفاوتى با زمانى که آن را به‌عنوان ملک خصوصى و وسيلهٔ تأمين معاش در نظر مى‌گيرند به ذهن خطور مى‌کند. آنان که به بيرون شهر به‌عنوان جايگاهى براى مجموعهٔ گياهان و جانوران گوناگون (Founa and Flora) (گياهان و جانورگان) مى‌نگرند خواهان کاربردهائى براى زمين هستند که با ديدگاه کسانى که در جست‌وجوى گردشگرى آزادانه هستند و به بيرون شهر به‌عنوان جايگاهى براى تفريح و سرگرمى مى‌نگرند تفاوت کلى دارد.

همچنين همه جاى بيرون شهر يکنواخت و يکجور نيست. زمين‌هاى واقع بر نقاط پست و زمين‌هائى که بر بلندى‌ها قرار گرفته از لحاظ ظاهر تفاوت دارد و اين گوناگونى تا اندازه‌اى مرتبط با وضعيت فيزيکى و تا اندازه‌اى هم با کاربردهاى آنها بستگى دارد. به مرور زمان ديدگاه‌هاى مردم نسبت به طبيعت ديگرگون مى‌شود. بنابراين براى نمونه، در آغازين سال‌هاى سدهٔ هجدهم به کوه‌ها و سرزمين‌هاى مرتفع با ديد تنفر آميخته با بيم نگريسته مى‌شد، چرا که آنها را نمادى از توحش و آشفتگى طبيعت مى‌انگاشتند. سرزمين‌هاى کوهستانى طبيعى انگاشته مى‌شد و با قوانين مبتنى بر 'خوش‌سليقگي' آن زمان که خواهان چشم‌اندازهائى طراحى شده و منظم بود تفاوت داشت. سدهٔ هجدهم شاهد دخالت کامل و عمدى در چشم‌اندازهاى انگليس و جداسازى اختصاص زمين‌ها به امور تجارى (کشاورزي) و امور تفريحى (با استفاده از مناظر چمنزارها، آب و درختان انبوه) بود. بنابراين 'بيرون شهر' يکى از فراورده‌هاى کشاورزى نبود، بلکه دستاورد معمارى فضاى سبز بود که هزاران درخت را به‌صورت کمربندى و توده‌اى پيرامون شهرها غرس کرد، شکل زمين‌ها را تغيير داد و آنها را به‌صورت تپه‌هائى کوچک و بزرگ با دامنه‌هاى پوشيده از چمن تغيير شکل داد، درياچه‌هاى مصنوعى پديد آورد و روستاها و ساکنان آنها را از منظر روستاى موطن دور کرد. از سدهٔ هيجدهم بيرون شهر نه از نظر عملکرد که از ديدگاه زيبائى شناختى تعريف شد.

چنين مى‌نمايد که ديدگاه زيبائى شناختى بر مفاهيمى که بيشتر شهرنشينان از بيرون شهر استنباط مى‌کنند چيرگى داشته باشد. اين انگارشى است که با رويکرد عملکردى بسيارى از کشاورزان، کارگران‌ کشاورزى حساسيتى نسبت به ملاحظات زيبائى شناختى ندارند يا همهٔ شهرنشينان در مورد بهشت روستا ديدگاه واحدى دارند. با اين همه، کشاورزى که در زمين‌هاى پست به کشت و کار مى‌پردازد، هر چقدر هم که آگاه از زيبائى‌هاى چشم‌انداز باشد، با آنهائى که به کشاورزى به‌عنوان، تجارت کشاورزى مى‌نگرند در رقابت است و به کارآئى عملى چشم‌انداز توجه دارد يعنى زمينى مرتع مانند، بدون برچين‌هاى بى‌مصرف و درختان و علف‌هاى بى‌ثمر. در زمين‌هاى مرتفع که مزارع به همديگر نزديک‌تر است، ديوارهاى سنگى خشک فراوان است و اجازه داده مى‌شود که آنها فرو ريزد، و به‌جاى آنها از تيرچه و سيم خاردار که نگهدارى آن آسان‌تر است استفاده گردد.

بسيارى از شهرنشينان اين دگرگونى‌ها را تهديدى براى چشم‌اندازهاى سنتى بريتانيا به‌شمار مى‌آورند که به بهترين وجه با شمار رو به افزايش چشم‌اندازهاى دگرگون شده در پارک‌هاى ملى مانند ليک ديستريکت و يوکشاير ديلز نمايش داده مى‌شود. آنچه در نظر است تصويرى است از نمائى شگفت، و منظره‌اى بديع از بيرون شهر با خانه‌هاى روستائى کوچک که در کنار کوچه‌هائى پر درخت و در ميان قطعات کشتزارها واقع شده و پيرامون آنها را پرچين‌هاى سنگى يا گياهى فراگرفته است. اين تصوير با کوچ بسيارى از پيشه‌وران طبقهٔ متوسط به بيرون از شهرک‌ها و سکنى‌ گزيدن در خانه‌هاى کوچک روستائى تقويت مى‌گردد. براى اين گروه‌ها، تصوير سبک روستائى زندگى نه فقط در برگيرندهٔ ديدگاه‌هاى سنتى به چشم‌انداز، بلکه مشتمل بر مهارت‌ها و هنرهاى دستى است که استوار بر ارزش‌ها و شيوه‌هائى از زندگى است که به کندى ديگرگون مى‌شود و بنابراين بر خلاف حالت مصنوعي، ناپايدار و فرّار زندگى شهري، احساس پايدارى و پايائى پديد مى‌آورد. هر چقدر که تصوير بهشت روستا نادرست باشد باز هم توانمند و پرنفوذ است و در کانون بسيارى از برخوردهائى که در مورد تفريحات بيرون شهر پديد آمده قرار دارد.

برخوردها بين کسانى که مى‌خواهند از فرصت‌هاى تفريحى بهره‌گيرند و حومه‌نشينانى انجام مى‌گيرد که از منابع برداشت‌ها و انتظارات متفاوتى دارند. براى پاره‌اي، بيرون شهر به سبب فضاهاى باز، هواى تازه، چشم‌اندازهاى وسيع، احساس آرامش، صلح و تنهائى حائز اهميت است. براى عده‌اى ديگر، جذابيت‌هاى آن شامل روستاها، مناظر رودخانه‌ها، همراه با جمعيت بازديدگنندگان تابستانى و خدمات است که در اختيار بازديدکنندگان قرار مى‌گيرد. پاره‌اى به بيرون شهر به‌عنوان محلى که در يک روز بعد از ظهر با اتومبيل مى‌توانند به آنجا بروند و برخى به آن به چشم چايگاهى براى انواع خاصّى از تفريح نگاه مى‌کنند. همهٔ اين افراد ممکن است با طرفداران محيط زيست که قصد دارند گياهگان و جانورگان منطقه را از گزند بازديدکنندگان دو نگاه دارند يا ساکنان خارج شهر که اکنون روستانشين شده‌اند و مايل‌ هستند ديگران را از بازديد پاره‌اى نقاط بازدارند تا اين نقاط دست نخورده باقى بماند، تفاوت داشته باشند.

بنابراين، تفريح بيرون شهر تا حدود زيادى از ساخته‌هاى شهرنشينان است. اين اصطلاح ممکن است دستهٔ گسترده‌اى از فعاليت‌هائى که در محيط بيرون شهر انجام مى‌گيرد را در برگيرد. بررسى‌هائى که بين سال‌هاى ۱۹۷۷ و ۱۹۸۴ انجام گرفت، دامنهٔ گستردهٔ فعاليت‌هائى را نشان مى‌دهد که در اين اصطلاح جاى مى‌گيرد و حکايت از چيرگى گردش‌هاى سواره، بيرون شهر و دسته جمعى در بين تفريحات بيرون شهرى دارد. اين فعاليت‌ها بيش از قدم زدن، ماهيگيرى و ورزش‌هاى غيررسمى و سازمان يافته رواج دارد.

دامنهٔ تفريحات، کليدهائى را در مورد پيچيدگى‌هاى تدارک مورد نياز و برخوردهائى که هم بين خود استفاده‌کنندگان از فرصت‌هاى تفريحى و هم بين اين دسته از استفاده‌کنندگان فرصت‌هاى تفريحى و گروه‌هاى ديگر بهره‌ گيرنده از منابعى نادر پديد مى‌آيد به‌دست مى‌دهد.