در باب ظلمه و ظلم

ظلمت ظلم تیره دارد راه		عدل باید جناح و قلب سپاه
خانه‌ی ظالمان نه دیر، که زود		به فضیحت خراب خواهد بود
دود دل خانه سوز ظالم بس		بد کنش را همان مظالم بس
ظلم تاریک و دل سیه کندت		عدل رخشنده‌تر ز مه کندت
مرد را ظلم بیخ کن باشد		عدل و دادش حصار تن باشد
چه جنایت بتر که خون خوردن؟		وانگه از حلق هر زبون خوردن
نیست در بیخ دولت اینان		تبری چون دعای مسکینان
تو نترسی که باغ سازی و تیم		خرج آن جمله از خراج یتیم؟
باغ خود را نچیده گل بیوه		برده سرهنگ هیزم و میوه
شب تاریک دوک رشتن او		روز نانی به خون سرشتن او
وانگهی ظالمی چنین در پی		تیغ دفع بدان تویی،یا حی
پیره‌زن نیمشب که آه کند		روی هفت آسمان سیاه کند
وای بر خفتگان خونخواران!		ز آفت سیل چشم بیداران
بس که دیدم دعای پیرزنان		که فرو ریخت خون تیرزنان!
گر به یک حبه ظلم ورزی تو		به حقیقت جوی نیرزی تو
از تو گر دیده‌ای پر آب شود		ملکت از سیل آن خراب شود
مهل، ای خواجه، کین زبونگیران		شهر وارون کنند و ده ویران
چو ضرورت شود معاون کار		ملک خود را به عادلان بسپار
چه کنی بر قلم زنان دغل		تکیه بر عقد ملک داری و حل؟
قلمی راست کرده در پس گوش		چشم بر خرده‌ی کسان چون موش
حلق درویش را بریده به کلک		مال و ملکش کشیده اندر سلک
نشناسد که: کردگارش کیست؟		نه بداند که: اصل کارش چیست؟
علم دانستن فقیر و نقیر		علم ازردن یتیم و صغیر
گر ترا تیغ حکم در مشتست		شحنه کش باش دزد خود کشتست
دزد را شحنه راه رخت نمود		کشتن دزد بی‌گناه چه سود؟
دزد با شحنه چون شریک بود		کوچها را عسس چریک بود
چون سیاست نباشد اندر شهر		ندرخشد سنان و خنجر قهر
نیم شب کرد بر کریوه رود		دزد بر بام طفل و بیوه رود
همه مارند و مور،میر کجاست؟		مزد گیرنده، دزدگیر کجاست؟
راه زد کاروان و ده را کرد		شحنه‌ی شهر مال هر دو ببرد
بر حرامی چو شحنه شد خندان		به حرم دان فرو برد دندان
چون کمان رئیس شد بی‌زه		نتوان خفت ایمن اندر ده
شهر وقتی که بی‌عسس باشد		چین ابروی شحنه بس باشد
تیغ حاکم حصار شهر بود		داروی درد فتنه قهر بود
سر دزدان که میوه‌ی دارست		بر تن آسوده پاره‌ی کارست
دزد را جای بر درخت بهست		پاسبان را نظر به رخت بهست
بتو معمور داده‌اند این ملک		به خرابی مهل، که گیرد کلک
تا رخ این زمین نخاری تو		بجز از خار و خس چکاری تو؟
گر نه این میوه‌ها به بار آید		باغ را از کلم چه کار آید؟
همه اندر تراش چون تیشه		کی بماند درخت این بیشه،
گوشت دهقان به هر دو ماه خورد		مرغ بریان چریک شاه خورد
دست دهقان چو چرم رفته ز کار		ده خدا دست نرم برده که: آر
دو سه درویش رفته در دره		پی گوساله و بز و بره
شب فغانی که: گرگ میش برد		روز آهی که؟ دزد خیش برد
تو پر از باد کرده پشم بروت		که کی آرد شبان پنیر و قروت؟
ای که بر قهر دیگران کوشی		بهر خود گاو دیگران دوشی
هیچ در قهر خود نخواهی شد		حاکم شهر خود نخواهی شد
هر که بر نفس خود مسلط نیست		نیست سلطان و اندرین خط نیست
پادشاهی نگاه داشتنست		دیده و دل به راه داشتنست
اندرین تن، که ملک خاص تواست		گر تو شاهی کنی، خلاص تواست
شاهی تن ز اعتدال بود		به طلب کردن کمال بود
کردن او را به شرع و عقل دوا		نپسندیدن آنچه نیست روا
اندرین شوکت و جوانی خود		شیر مردی و پهلوانی خود
بر وجود خود ار ظفر یابی		یا خود این روز رفته دریابی
زنده‌ی جاودانه باشی تو		شیر مرد زمانه باشی تو
گر چه ترشست و تلخ گفتن حق		شوربختیست هم نهفتن حق
سخن ار دل شکن نباشد و سخت		رهنمایی کجا کند سوی بخت؟
هر چه گفتم اگر نگیری یاد		روز ما بگذرد، شبت خوش باد