خطاب به خواجه غیاث‌الدین محمد

ای شب و روز عالم از تو بساز		شب و روزی به کار ما پرداز
شب نگاهی درین معانی کن		روز لطفی چنانکه دانی کن
حبذا از چنان دل افروزی !		اتفاق چنین شب و روزی
صاحبا، در شب سعادت خواب		مکن و روز نیک را دریاب
که وجودت به جود فربه باد		روزت از روز و شب ز شب به باد
تحفه کین مفلس فقیر آورد		در پذیر، ارچه بس حقیر آورد
تو که بر فرق آسمان تاجی		به متاع زمین چه محتاجی ؟
گر علومست در نوشته‌ی تست		ور سلوکست سر گذشته‌ی تست
نه بدان آورندت اینها پیش		که شود دانشت به اینها بیش
سخن از خواندنت به کام رسد		چون به نام تو شد به نام رسد
کاملی را که بنگری از دور		گرچه خامل بود، شود مشهور
صوت صیت تو در جهانگیری		بر صدای فلک کند میری
قید اقبال در سر قلمت		مرکز فتح سایه‌ی علمت
مستی خواجگان همنامت		در دو گیتی ز جرعه‌ی جامت
بر تو خوردی ازین جهانداری		که بزرگی ز آسمان داری
بدعا خواستست شاه ترا		زان پرستد همی سپاه ترا
با تو همراه کرده‌اند از غیب		سروری، چون کف کلیم از جیب
ای همه ناز و نوشها بتو خوش		ناز ما نیز وقتها میکش
طرفه باشد چو موی بر دیبا		ناز کردن ز روی نازیبا
من درین سالها که بی توشه		کرده بودم زاین و آن گوشه
ارغنون غمت نواخته‌ام		بدعای تو سر فراخته‌ام
خانه پرور ز سایه گوید و نور		عاشقانرا چه غیبت و چه حضور؟
مردم این جهان و مرد تویی		نوش داروی اهل درد تویی
آن مبین کم سریست یا پاییست؟		بشنو کین سخن هم از جاییست
گر قبول اوفتد رهینم و شاد		و گرش رد کنی، بقای تو باد
نه که هر مهره‌ای گهر باشد		کار درویش ما حضر باشد
چشم کردی بروی هرکس باز		نظری هم بدین غریب انداز
من چگویم : چه کن؟ تو میدانی		مددم کن بهر چه بتوانی
نظری کن به حال من زین به		زانکه من هم رعیتم در ده
ده نشینی چه دیگ جوشاند ؟		جامه‌ی مدح در که پوشاند ؟
این چنین فضل و خلق باید و خوی		تا توان باخت در معانی گوی
از تو گیرد سخن فروغ چو شمع		که بر تست کل معنی جمع
مصر جامع تویی معانی را		پادشاهی و پهلوانی را
هرکجا این چنین کمالی هست		نطق را اندرو مجالی هست
تا کنونم نبوده ممدوحی		آب توفان آز را نوحی
چون رسید این سفینه بر جودی		عرضه افتد به لحن داودی
در زبور سخن مناجاتم		مشتمل بر فنون حاجاتم
بنوازم به قدر و اندازه		تا برون آورم تر و تازه
از نورد سخن نسیجی چند		وز رصدگاه فضل زیجی چند
گرچه از سیرت هنر پوشی		تن فرو داده‌ام به خاموشی
دگر اندر خروشم آوردند		همچو دریا به جوشم آوردند
سخن اوحدی، که میدانی		اندرین روزگار ارزانی
کم به دیوان برند مانندش		ور مدون شود، بخوانندش
هر مگس انگبین چه داند کرد؟		جز مگس انگبین تواند خورد؟
مگسی انگبین چو ماه کند		مگسی دیگرش تباه کند
این سخنهای بکر پرورده		مهل امروز در پس پرده
شعر نوری ز عرش زاینده است		زان چو عرش استوار و پاینده است
فیض باید به آسمان قایم		تا بماند چو آسمان دایم
گرچه فوجی به شعر مشهورند		پیش عقل از حساب ما دورند
اندرین جام کن به لطف نگاه		تا ببینی چو بیژنم در چاه
ای که کیخسرو زمانی تو		کی روا باشد ار ندانی تو؟
بیژن شیر خفته در زندان		کنده گرگین بی‌هنر دندان
داری این جام و این گلستان را		بدر افگن سفال مستان را
چون چراغیست این صحیفه‌ی نور		شده نزدیک ازو منور و دور
کش برافروختم به روغن روح		آخر شب به بزمهای صبوح
هر کرا باشد این چنین گنجی		برده باشد به حاصلش رنجی