ویتامین‌ها

انواع ويتامين‌ها:

سيزده ويتامين مختلف جدا، تجزيه، طبقه‌بندى و توليد شده‌اند و براى آنها ميزان مجاز مصرف روزانه (RDA) تعيين شده است. کلاً ويتامين‌ها به‌دو گروه محلول در آب و محلول در چربى تقسيم‌بندى مى‌شوند. ويتامين‌هاى D، E، K و A ويتامين‌هاى محلول در چربى هستند. ويتامين C و مجموعهٔ ويتامين‌هاى B، از انواع محلول در آب هستند. مجموعهٔ ويتامين‌هاى B که براساس عملکرد مشترک و منابع تأمين خود در يک گروه قرار مى‌گيرند شامل پيريدوکسين(B6)، تيامين (B1)، ريبوفلاوين (B2)، نياسين (اسيد نيکوتينيک)، اسيد پانتوتنيک، بيوتين، اسيد فوليک (فولاسين يا فولات که شکل فعال آن در بدن است) و کوبالامين (B12) مى‌باشد.

ويتامين محلول در آب

ويتامين‌هاى محلول در آب به خاطر سهولت حلاليت در آب، در مايعات بدن پخش شده و به ميزان مناسبى در بدن ذخيره نمى‌شوند. اگر رژيم غذائى به مدت متمادى کمتر از ۵۰% از مقدار توصيه شده براى ويتامين‌هاى محلول در آب را شامل شود، ممکن است در عرض ۴ هفته کمبودهاى حد مرزى ايجاد گردند. عموماً مازاد مصرف ويتامين‌هاى محلول در آب در ادرار دفع مى‌شوند و حداکثر قدرت عمل آنها در بدن، ظرف ۱۴-۸ ساعت پس از مصرف اعمال مى‌شود.

ويتامين‌هاى در بدن عملکردهاى گوناگونى دارند. اين مواد اگرچه از لحاظ توليد انرژى براى بدن منفعتى ندارند، اما در واکنش‌هاى متابوليک که منجر به توليد انرژى از غذا مى‌شوند، به‌عنوان تنظيم‌کننده و يا عامل اتصال به‌کار مى‌روند. از ميان اعمال بيولوژيک ويتامين‌ها در بدن مى‌توان به موارد زير اشاره کرد:

- ويتامين K در روند انعقاد خون

- ويتامين A در سيستم بينائى

- ويتامين‌هاى D، A و C در ساختمان دندان‌ها و استخوان‌ها

- ويتامين E در ساختمان غشاء سلولى

- ويتامين‌هاى C ،B12،B6 و فولات در خون‌سازى

- ويتامين‌هاى B6 ،C ،A، نياسين، ريبوفلاوين و پانتوتنيک اسيد در پوست

- ويتامين‌هاى تيامين، ريبوفلاوين‌، نياسين، بيوتين، B6 و پانتوتنيک اسيد در آزادسازى انرژى غذاها. يک نقش بارز و جالب توجه ويتامين‌ها در پيشگيرى از سرطان و بيمارى‌هاى قلبى است، که اخيراً توجه بسيارى از دانشمندان را به‌خود جلب کرده است.

ويتامين محلول در چربى

ويتامين‌هاى محلول در چربى نبايد بدون نظارت پزشکى و در مقادير زياد مصرف شوند. واکنش سمى ناشى از مصرف زياد ويتامين‌هاى محلول در چربى نسبت به ويتامين‌هاى محلول در آب، در مصرف مقادير پائين‌ترى از RDA به‌وجود مى‌آيد. براى مثال مصرف روزانهٔ مقادير متوسط تا زياد ويتامين A (به‌صورت رتينول و نه به شکل کاروتن) و ويتامين D مى‌تواند اثرات سمى جدى داشته باشد. مادرانى که مقادير زيادى ويتامين A در طى حاملگى مصرف مى‌کنند، به ميزان زيادى احتمال تولد نوزاد دچار نقص مادرزادى را افزايش مى‌‌دهند. تجمع ويتامين A يا به اصطلاح هيپرويتامينور A در کودکان، باعث ايجاد تحريک‌پذيري، ورم استخوان‌ها، کاهش وزن و پوست خشک و خارش مى‌شود. در بزرگسالان ممکن است علائمى مثل تهوع، سردرد، گيجي، ريختن موها، اسهال و کاه کلسيم استخوان و لذا شکنندگى استخوان‌ها ايجاد شود. با قطع مصرف مقادير زياد ويتامين A، تمام اين علائم از بين مى‌روند. مصرف زياد و منظم ويتامين D مى‌تواند باعث خرابى کليه‌ها شود. با وجود اينکه مصرف زياده از حد ويتامين E و K نادر است، بايد دانست که مصرف آنها بيش از ميزان توصيه شده هيچ منفعتى ندارد.