در مدح ناصرالدین طاهر و وصف ربیع

جرم خورشید چو از حوت درآید به حمل		اشهب روز کند ادهم شب را ارجل
کوه را از مدت سایه‌ی ابر و نم شب		پر طرایف شود اطراف چه هامون و چه تل
سبزه چون دست به هم درزند اندر صحرا		لاله را پای به گل در شود اندر منهل
ساعد و ساق عروسان چمن را بینی		همه بربسته حلی و همه پوشیده حلل
پیش پیکان گل و خنجر برق از پی آن		تا نسازند کمین و نسگالند جدل
بر محیط فلک از هاله سپر سازد ماه		بر بسیط کره از خوید زره پوشد طل
وز پی آنکه مزاجش نکند فاسد خون		سرخ بید از همه اعضا بگشاید اکحل
هر کرا فصل دی از شغل نما عزلی داد		شحنه‌ی نفس نباتیش درآرد به عمل
باد با آب شمر آن کند اندر بستان		که کند با رخ آیینه به سوهان مصقل
وان کند عکس گل و لاله به گردش که به شب		عکس آتش بکند گرد تنور و منقل
مرغزاری شود اکنون فلک و ابر درو		راست چونان که تو گفتی همه ناقه است و جمل
میل اطفال نبات از جهت قوت و قوت		کرده یک روی بر اعلی و دگر در اسفل
هر نماز دگری بر افق از قوس قزح		درگهی بینی افراشته تا اوج زحل
به مثالی که به چیزیش مثل نتوان زد		جز به عالی در دستور جهان صدر اجل
ناصر دین و نصیر دول و صاحب عصر		بلمظفر که دول یافت بدو دین و دول
آنکه رایش دهد اجرام کواکب را نور		وانکه کلکش کند اسرار حوادث را حل
آنکه داخل بود اندر سخنش صدق و صواب		همچو اندر کلمات عربی نحو و علل
وانکه خارج بود از مکرمتش روی و ریا		همچو از معجزه‌های نبوی زرق و حیل
طبع نامیزد بی‌رخصتش الوان حدوث		عقل نشناسد بی‌دفترش اکثر ز اقل
زاید از دست و عنانش همه اعجال صبا		خیزد از پای و رکابش همه آرام جبل
نطق پیش قلمش لال بود چون اخرس		عقل پیش نظرش کژ نگرد چون احول
روز مولود موالید و جودش گفتند		مرحبا ای ز عمل آخر و از علم اول
ای به اجناس شرف در همه اطراف سمر		وی به انواع هنر در همه آفاق مثل
بس بقایی نبود خصم ترا در دولت		چه عجب رایحه‌ی گل ببرد روح جعل
ای دعاوی سخا بی‌کف دستت باطل		وی قوانین سخن بی‌سر کلکت مختل
بنده سالیست که تا در کنف خدمت تو		غم ایام نخوردست چه اکثر چه اقل
ورنه با او فلک این کرد ازین پیش همی		کاتش و آب کند با گهر موم و عسل
جز در آیینه و آبت نتوان دید نظیر		جز در اندیشه و خوابت نتوان یافت بدل
هم ترا دارد اگر داردت ایام نظیر		هم ترا آرد اگر آردت افلاک بدل
نه خدایی و دهد دست تو رزق مقدور		نه رسولی و بود نطق تو وحی منزل
هرچه در مدح تو گویم همه دانی که رواست		چیست کان بر تو روا نیست مگر عزوجل
مدحتی کان نه ترا گویم بهتان و خطاست		طاعتی کان نه ترا دارم طغیان و زلل
شعر نیکو نبود جز به محل قابل		شرع کامل نبود جز به نبی مرسل
بود بی‌بالش تو صدر وزارت خالی		بود بی‌حشمت تو کار ممالک مهمل
نتوانم که جهان دگرت گویم از آن		کاین جهانیست مفصل تو جهان مجمل
هست با جود تو ایمن همه عالم ز نیاز		هست با عدل تو خالی همه گیتی ز خلل
کهربا چون گره‌ی ابروی باس تو بدید		خاصیت باز فرستاد مزاجش به ازل
عدل تو مسطر اشغال جهانست کز آن		راست شد قاعده‌ها همچو خطوط جدول
دست عدل تو گشادست چنان بر عالم		که فرو بندد اگر قصد کند دست اجل
بر تو واقف نشود عقل کل از هیچ قیاس		وز تو ایمن نبود خصم تو از هیچ قبل
خصمت ار دولتکی یافت مزور وانرا		روزکی چند نگهداشت بتزویر و حیل
آخرالامر درآمد به سر اسب اجلش		تا درافتاد به یک حادثه چون خر به وحل
گاه با ضربت رمحی ز سماک رامح		گاه با نکبت عزلی ز سماک اعزل
رویش از غصه‌ی ایام بر دشمن و دوست		داشتی چون گل دورو اثر خوف و خجل
گوش کاره شود از قصه‌ی او لاتسمع		هوش واله شود از غصه‌ی او لاتسال
بخت بیدار تو بود آنکه برانگیخت چنین		دولت خفته‌ی او را ز چنان خواب کسل
لله الحمد که تا حشر نمی‌باید بست		در قطار تعبش نیز نه ناقه نه جمل
شد ز فر تو همه مغز چو تجویف دماغ		گرچه دی بود همه پوست چو ترکیب بصل
تا محل همه چیز از شرف او خیزد		جاودان بر همه چیزیت شرف باد و محل
درگهت مقصد ارکان و برو باز حجاب		مجلست ملجا اعیان و درو مدح و غزل
پای اقبال جهان سوی بداندیش تو لنگ		دست آسیب جهان سوی نکوخواه تو شل
روزه پذرفته و روزت همه فرخنده چو عید		وز قضا بستده با دخل ابد وجه ازل