اصول راهنمائی تمرین با وزنه در مبتلایان به بیماری عروق محیطی
اين بيمارى با گرفتگى عضلات و يا درد در ساق يا روى پا همراه است. اشکال در اکسيژن‌رسانى به عضله است. اين درد به‌صورت متناوب و در جريان راه رفتن بروز مى‌کند. با پيشرفت اين وضعيت، درد ثابت شده و به‌صورت لنگش در مى‌آيد.
لنگيدن هنگام راه رفتن از علائم بيمارى است.
عوامل خطر
عوامل خطرزا شامل کلسترول بالا، مصرف سيگار، فشار خون بالا و چاقى است.
پيشگيرى
بايد تغييراتى در فرم زندگى داده شود که شامل قطع سيگار، کاهش وزن ورزش منظم خصوصاً پياده‌روى مى‌باشد.
تشخيص
تشخيص بيمارى بيشتر براساس شکايات اظهار شده از جانب خود بيمار به‌خاطر درد ساق پا در حين راه رفتن است. استاندارد تشخيص، کاهش يا فقدان نبض‌هاى عروقى است که قبلاً ذکر شده است. اخيراً با استفاده از سيستم داپلر، جريان خون داخل رگ با کمک سونوگرافى بررسى مى‌شود که وسيله‌اى دقيق و حساس است. براى مثال مى‌توان با اين روش، درگيرى عروق فمورال، پوپليتئال، تيبيال قدامى و خلفى را معلوم کرد.
براى رد بيمارى مى‌توان فشار شرائين براکيال را با تيبيال خلفى مقايسه کرد که به آن انديس مچ پا به بازو مى‌گويند. فشار شريان براکيال را با روش معمولى اندازه‌گيرى فشار خون و فشار مچ پا را به کمک داپلر اندازه مى‌گيرند. اين معيار را با تقسيم فشار سيستولى تيبيال بر براکيال به‌دست مى‌آورند. در افراد طبيعى اين عدد بيش از يک است. اين معيار در برخى از افراد به هنگام استراحت طبيعى مى‌باشد که بلافاصله به دنبال فعاليت، کاملاً غير طبيعى مى‌شود.
درمان
از داروهائى که براى درمان به‌کار مى‌روند، مى‌توان از پنتوکسى فيلين، دى‌پيريدامول، وارفارين و آسپرين نام برد.
اصول راهنمائى تمرين با وزنه در مبتلايان به بيمارى عروق محيطى
در اين بيماران فشار خون در حال استراحت و فعاليت بسيار مهم است. بيماران با فشار خون بالاى کنترل نشده (فشار سيستولى بالاى ۱۶۰ و دياستولى بالاى ۱۰۰ ميلى‌متر جيوه) بايد ازت انجام اين ورزش خوددارى کنند. ساير موارد ممنوعيت عبارتند از:
- بيمارى احتقانى قلب
- آريتمى‌هاى کنترل نشده
- بيمارى شديد دريچه‌اى
- ظرفيت هوازى کمتر از ۵MET
در هنگام تمرين با وزنه، روش چرخشى با استفاده از وزنه‌هاى با وزن متوسط و تکرار زياد توصيه مى‌‌گردد. تمرينات چرخشى به‌صورت رفتن از يک فعاليت به فعاليت ديگر با سرعتى ثابت است تا استقامت و قدرت عضلانى بهبود يابد. براى کنترل فشار خون و ممانعت از افزايش پس‌بار قلبي، بايد اجزاء ايزومتريک يا استاتيک فعاليت به حداقل برسند که اين هدف با تنفس صحيح در حين عمل و استفاده از وزنه‌اى که بتوان بدون توقف در ميانهٔ راه آن را بالاى سر برد، تأمين مى‌شود.
نوع وسيله مورد استفاده وابسته به ترجيح بيمار و توان او است. وزنه‌هاى آزاد و دستگاه‌هاى وزنه در باشگاه‌ها مورد استفاده قرار مى‌گيرند. در منزل هم مى‌توان تمريناتى را انجام داد.
در هنگام انتخاب شدت فعاليت مهم آن است که حد وزنه براساس توانائى هر بيمار و نه يک ميزان قراردادى تنظيم شود. ما دو روش براى براى اين کار پيشنهاد مى‌کنيم. تمام دوره‌هاى فعاليت يا تکرار آنها بايد براى هر رده، ۱ تا ۲ ست انجام پذيرد. براى مثال:
- روش اول: وزنه‌اى انتخاب شود که بتوان به سادگى آن را ۱۰ تا ۱۵ بار جابه‌جا نمود. در صورتى‌که شخص قادر باشد به راحتى وزنه را ۱۵ مرتبه بلند کند، مى‌توان اندازهٔ وزنه را تا حدى افزود که لااقل ۱۰ بار و بدون ايجاد علامت در بيمار جابه‌جا شود.
- روش دوم: تخمين (One repetition maximum - 1RM) يا حداکثر وزنه‌اى که فقط براى يک‌بار قابل جابه‌جائى است و از فرمول زير به‌دست مى‌آيد:
% ۱RM = [۱۰۰-( تکرار دفعات×۲ )]
براى مبتديان، ميزان ۳۰ تا ۵۰ درصد 1RM پيشنهاد مى‌شود و بعداً به ۶۰ تا ۸۰% مى‌رسد. يک مثال براى اندازه‌گيرى آن به‌صورت زير مى‌باشد:
۱. وزنه‌اى انتخاب کنيد که فرد به‌راحتى توانائى بالا بردن آن را داشته باشد
۲. مثلاً فرض کنيد شخص وزنه ۳۵ پوندى را ۸ مرتبه بلند کرده است
۳. حال با استفاده از فرمول داريم ۸۴/۰=۱۶-۱۰۰
۴. ۳۵ پوند معادل ۸۴ درصد 1RM خواهد بود.
۵. پس 1RM را از تقسيم ۳۵ بر ۸۴/۰ به‌دست مى‌آوريم، يعنى ۴۱ = (۸۴/۰) / (۳۵)
۶. پس وزنى که بايد استفاده شود معادل ۳۰ تا ۵۰% رقم بالا، يعنى ۱۲ تا ۲۰ پوند خواهد بود.
اين روش حساب کردن شدت براى هر وسيله‌اى به‌کار مى‌رود: وزنه‌هاى آزاد مثل دمبل و يا هالتر، دستگاه‌هاى وزنه، وزنه‌هاى دستى و باندهاى الاستيک.
نسخهٔ ورزشى در بيماران
- تناوب :
حداقل ۳ بار در هفته تا حد +۳ تا +۴ از درد لنگيدن ورزش کنيد و ترجيحاً با تعويض تجهيزات ورزشى مورد استفاده (مثلاً کاربرد دوچرخه ثابت پس از پياده‌روي)، سطح ضربان قلب هدف را حفظ کنيد. در روزهاى ديگر هفته تا لنگش حداقل +۲ ورزش کرده و دوره‌هاى استراحت را هم در بين آن بگنجانيد.
- نوع :
پياده‌روى بهترين ورزش است، اگرچه در موارد ايجاد درد پا و لزوم قطع فعاليت، دوچرخه‌سوارى ثابت يا متحرک و شنا هم براى حفظ ضربان قلب توصيه مى‌شوند. تمرين مقاومتى با وزنه ممکن است در بهبود قدرت و استقامت عضلانى مثمر ثمر باشد، البته تنها در صورتى‌که فشار خون تحت کنترل باشد.
- زمان :
با مدتى که احساس راحتى مى‌کنيد آغاز نمائيد، مثلاً ۱۰ دقيقه. سپس هر هفته ۲ تا ۴ دقيقه به آن بيافزائيد تا اينکه بدون توقف به ۶۰ دقيقه برسد. حتماً تا جائى‌که مى‌توانيد راه برويد و قبل از تمام آن، از استراحت يا روش ديگر استفاده نکنيد.
- شدت :
اگر بيمار نتواند مداوم فعاليت کند، به او توصيه مى‌شود که تا سطح درد لنگيدن معادل +۳ تا +۴ و حداقل ۳ بار در هفته آن را ادامه دهد. اگر توانست به‌طور مداوم تا ۲۰ دقيقه فعاليت انجام دهد، با استفاده از روش ذخيرهٔ ضربان، ضربان قلب هدف را تجويز کنيد.
ساير توصيه‌ها
- از انجام فعاليت در ساعات بسيار گرم روز خوددارى شود.
- به بيمار توصيه کنيد که هرگونه افزايش وزن، تنگى نفس و يا درد سينه را سريعاً گزارش کند.
- به بيمار تأکيد شود که پيشرفت خود را در ميران فعاليت را براساس راهنمائى‌هاى داده شده، يادداشت و به پزشک اطلاع دهد.
- به بيمار توصيه اکيد شود که در صورت سرگيجه، تپش قلب و يا احساس ضعف شديد، سريعاً فعاليت را متوقف کند.
- قبل از انجام فعاليت، گرم کردن و پس از آن سرد کردن بدن براى حداقل ۵ تا ۱۰ دقيقه و با شدتى بدون ايجاد ناراحتى انجام پذيرد.
