پس از تومورهاى ريه و کولون، کارسينوم پانکراس سومنى علت شايع مرگ و مير ناشى از سرطان در مردان بين ۳۵ تا ۵۴ سال محسوب مى‌شود. عواملى که با افزايش خطر سرطان پانکراس همراه هستند عبارتند از: مصرف سيگار، مصرف گوشت (به‌خصوص گوشت سرخ‌کرده) و چربى در رژيم غذائي، گاسترکتومى قبلى (> ۲۰ سال قبل)، و نژاد (در ايالات متحده و نه در افريقا، سياهان بيشتر از سفيدپوستان مستعد ابتلاء هستند). مصرف زياد ميوه و سبزيجات اثر محافظى داشته است.
بيشترين بروز بيمارى در دهه‌هاى پنجم و ششم زندگى است. در دوسوم از موارد، تومور در سر غده واقع شده است؛ در ساير موارد در تنه يا دم قرار دارد. آدنوکار سينوم مجرائى عمدتاً از الگوى سلولى با تمايز ضعيف تشکيل شده و ۸۰% از سرطان‌ها را تشکيل مى‌دهد؛ آدنوکارسينوم پانکراس با گسترش موضعى زودرس به ساختارهاى مجاور و متاستاز به غدد لنفاوى ناحيه‌اى و کبد مشخص مى‌شود. متاستازهاى ريوي، صفاقي، و متاستاز به غدد لنفاوى دوردست بعداً رخ مى‌دهد.
عوارض
انسداد وريد اسپلنيک با تومور ممکن است باعث اسپلنومگالى و پرفشارى قسمتى از سيستم پورت با خونريزى از واريس‌هاى معدى يا مرى شود.
پيش‌آگهى
متوسط مدت بقاء پس از درمان تسکينى ۷ ماه است. پس از عمل ويپل، متوسط مدت بقاء حدود ۱۸ ماه خواهد بود. عواملى که با عود تومور و بقاء کوتاه‌مدت همراه هستند عبارتند از درگيرى غدد لنفاوي، تومور بزرگتر از ۵/۲ سانتى‌متر، تهاجم به عروق خوني، و حجم خونى که به بيمار تزريق مى‌شود.
تشخيص افتراقى
ساير نئوپلاسم‌هاى اطراف آمپول - کارسينوم آمپول واتر، قسمت ديستال مجراى صفراوى مشترک يا دوازدهه - نيز ممکن است با درد، کاهش وزن، زردى انسدادي، و کيسه صفراى قابل لمس تظاهر پيدا کنند.
درمان
برداشتن پانکراس در سرطان پانکراس تنها در صورتى مناسب خواهد بود که تمام تومور را بتوان به‌روش استاندارد برداشت. ضايعه در صورتى قابل برداشت محسوب مى‌شود که مناطق زير از تومور آزاد باشند: ۱. شريان کبدى در نزديکى محل انشعاب شريان گاسترودئودنال؛ ۲. شريان مزانتريک فوقانى در جائى‌که از زير تنهٔ پانکراس عبور مى‌کند؛ و ۳. کبد و غدد لنفاوى موضعي. حدود ۲۰% از سرطان‌هاى سر پانکراس قابل برداشتن هستند، ولى در ضايعات تنه و دم پانکراس به‌دليل انتشار موضعى و دوردست امکان برداشتن تومور به‌‌ندرت فراهم مى‌شود.
در ضايعات قابل درمان سر پانکراس، بايد پانکراتيکودئودنکتومى (عمل ويپل) انجام شود اين عمل عبارت است از برداشتن مجراى صفراوى مشترک، کيسه صفرا، دوازدهه، و پانکراس تا ميانهٔ بدنه آن. درگيرى قطعهٔ کوتاهى از وريد پورت (< ۵/۱ سانتى‌متر) کنتراانديکاسيونى براى جراحى درمانى محسوب نمى‌شود.
در ضايعات غيرقابل درمان، با کوله‌سيستوژژونوستومى و کلدوکوژژونوستومى زردى و خارش برطرف مى‌شوند.
