| شهرت بافندگان گليم در جهان
اسلام، بيشتر براى توليد کف‌پوش،
ديوار آويز و منسوجاتى است که در
اتاق‌هاى خواب نشيمن، راحتى و
زيبايى ايجاد کند. گروه‌هاى زيادى
نيز طى ساليان متمادى بر بافت
انواع ديگرى از وسايل تزئينى
مشغول بوده‌اند. جهيزيه دختران
چادرنشين علاوه بر قالي، ساک‌ها و
خورجين‌هاى گليم بافتى که نقش
اساسى در ذخيره و حمل‌ونقل مواد
غذايى دارد، پوشش‌هاى تزئينى که
در مراسم عروسى روى اسب و شتر
مى‌اندازند، نيز بود. توليدات
مهم‌تر شامل منسوجات رسمى‌ترى چون
سفره و ... بود که بيشتر مورد توجه قرار
داشت.
|
|
|
|
|
|
| اين دست‌بافت‌ها به هنگام غذا خوردن بر روى زمين گسترده مىشود تا سطحى تميز براى چيدن ظروف غذا به‌وجود آورد. اين سفره‌ها توسط کردهاى ساکن خراسان واقع در شمال غربى ايران و بلوچ‌هاى ساکن شمال افغانستان بافته مىشود. سفرههاى هر قبيله داراى اندازه‌ها و ترکيب‌بندى‌هاى خاص خود است.
|
|
| سفرههاى بلوچ يا مربع شکل است يا طويل و باريک. زمينه‌هاى مرکزى اين سفره‌ها يک‌دست و معمولاً به رنگ‌هاى قرمز روناسى يا آبى نيلى است و در آنها طرح‌هاى چپ و راستى را که در قسمت مرکزى سفره‌ها يافته شده است مى‌توان مشاهده کرد. حواشى سفره‌ها پرکار و شيوه‌هاى قالى گره بافت و پود معلق در آنها به‌کار رفته است.
|
|
| اکثر سفرههاى کردها و افشار خراسان مستطيل شکل است و تعدادى از اين سفرههاى بسيار طويل مشهور به 'جادهٔ عروسي' است و در مراسم عروسى به‌کار مى‌رود. زمينهٔ اين سفره‌ها به رنگ قهوه‌اى شترى روشن و ملايم است و در حاشيه‌هاى سادهٔ آنها از طرح‌هاى چپ و راست استفاده شده است. در مرکز اين سفره‌ها معمولاً نگاره‌ها و ترنج‌هايى ديده مىشود که مشخص کنندهٔ محل قرار گرفتن ظروف غذا است. سفرههاى مربع شکلى که اکثراً توسط افشارها بافته مىشوند، در قسمت مرکزى زمينه‌اى يک‌دست و تک نگاره‌اى ساده دارند.
|
|
| سفرههاى کردها و افشار نواحى مرکزى ايران معمولاً مربع شکل است و از رنگ‌هاى صورتي، قرمز، سبز و قهوه‌اى روشن در آنها استفاده شده است. اين سفره‌ها در متن داراى طرحى خارج از مرکز است و به دليل حاشيه‌هاى گره‌دار در هر چهار ضلع، شناسايى مىشود.
|
|
| قشقايى‌ها سفرههاى بسيار بزرگى مى‌بافند و در مراسم عروسى مورد استفاده قرار مى‌گيرد. اين سفره‌ها معمولاً زمينه‌اى يک‌دست دارد و گاه با طرح‌هاى پراکنده‌اى تزئين مىشود که طرح‌هاى چپ و راست در دو طرف سفرههاى قشقايى نيز ديده مىشود که به‌علت کوچک بودن آنها در کنار طرح‌هاى حاشيه‌اى سنتى ناپديد مىشود.
|
|
| سفره نيز مانند بسيارى از دست‌بافت‌هاى سنتى و بومى چادرنشينان، موارد استفادهٔ گوناگون دارد. براى مثال، در مراسم نان‌پزى سفره نقشى اساسى دارد.
|
|
|
|
| روکرسي، نام خلاصه شدهٔ 'سفرهٔ روکرسي' است. در زمستان، لحاف يا نمدى بر روى چهارپايه‌اى فلزى يا چوبى انداخته مىشود که منقلى زغالى يا ظرفى فلزى حاوى زغال داغ در زير آن قرار دارد. افراد خانواده و مهمانان با کشيدن نمد بر روى شانه‌هاى خود، بدن‌شان را گرم نگاه مى‌‌دارند. روکرسى به‌عنوان شيئى تشريفاتى و تزئينى در قسمت مرکزى نمد يا لحاف انداخته مىشود. روکرسى از سفره کمى بزرگ‌تر است. منسوجات توسط مردم شمال شرقى و غربى ايران، بلوچستان و نواحى اطراف ورامين که به بافت سفره نيز اشتغال دارند، بافته مىشود.
|
|
 | در اکثر روکرسى‌هاى ناحيه ورامين صليبى در مرکز و نگاره‌هاى لوزى شکل در گوشه‌هاى آن قرار دارد. بافنده، لوزى مرکزى را با نگاره‌هاى پيچيده عنکبوتى و ستاره‌اى پر کرده واز نگاره‌هاى ستاره‌اى ساده‌ترى در لوزى‌هاى کوچک در چهارراٌس لوزى مرکزى استفاده کرده است. همين لوزى‌ها در حاشيه نيز تکرار شده و ترکيب بندى جالبى رابه‌وجود آورده است.
|
|
|
|
|
|
| مفرش‌ها در ميان منسوجات، از مناسب‌ترين وسايل است و به‌عنوان صندوق نيز به‌کار مى‌رود. اين کيف‌ها در استان آذربايجان ايران بافته مىشوند، اما چادرنشينان آسياى مرکزى يعنى افغان‌ها به‌جاى اين کيف‌ها از جوال استفاده مى‌کنند. مفرش و صندوق هنوز هم در روستاها به‌کار مى‌رود. از مفرش‌ها براى نگه‌دارى لباس، اشياء و وسايل خواب استفاده مىشود و براى جهيزيه دختران، اين کيف‌ها جزو ضرورى‌ترين لوازم به‌شمار مى‌آيد.
|
|
|
|
| پشتى يا بالشت، کيف بزرگى است که از پنبهٔ خام پر شده و توسط چادرنشينان و شهرنشينان به شکل مخده به‌کار مى‌رود. گاه از اين بالشت‌ها در خانه‌هاى شهرى نيز به جاى صندلى و مبل استفاده مىشود.
|
|
|
|
| تقريباً تمام چادرنشينان و نيمه چادرنشينان، منسوجات گوناگونى براى تزئين چادرهاى خود مى‌بافند. از جملهٔ اين منسوجات، نوار خيمه است که براى حفاظت چادرها در برابر بادهاى شديد مورد استفاده قرار مى‌گيرد. در بافت بسيارى از اين تزئينات از شيوهٔ قالى گره‌بافت استفاده مىشود، در صورتى‌که نوارهاى خيمه‌ها گليم‌باف است. از نوارهاى خيمه براى بستن بار بر پشت حيوانات نيز استفاده مىشود. اين نوارها طويل است و عرض آنها بنا بر کاربرد آنها از ۵ تا ۳۰ سانتى‌متر تغيير مى‌کند. در بافت نوار خيمه‌ها تزئيناتى چون برودري، زربافى و تکه‌دوزى در آنها به‌وفور ديده مىشود.
|
