براساس مطالعه‌هاى انجام شده در کشورهاى مختلف ۵ تا ۱۵% افراد پس از واکسيناسيون کامل، پادتن کافى عليه ويروس HBV ايجاد نمى‌کنند. علل عدم پاسخ به واکسيناسيون عبارتند از:
- سن بالاتر از ۵۰ سال
- بيمارى زمينه‌اى همراه با ضعف سيستم ايمنى
- عفونت HIV
- عوامل ژنتيک مانند HLV B8
- تزريق در ناحيه سرين
- نگهدارى واکسن در فريزر
- مصرف داروهاى سرکوبگر سيستم ايمنى
- تزريق زيرجلدي
- سيگار
- چاقى زياد
- کوتاه‌تر کردن فاصلهٔ دوزهاى سه‌گانه واکسن
گروه اندکى از اين افراد پس از واکسن يادآورى با دوز ۲ برابر ممکن است پاسخ ايمنى کافى داشته باشند. در افراد سالم و بالغ پس از تزريق واکسن با دوز ۱۰ ميکروگرم (يک سى‌سي) در زمان صفر، يک ماه بعد و ۶ ماه بعد در ماهيچه دلتوئيد بازو، در بيش از ۹۴% افراد ايمنى ايجاد مى‌شود. اين رقم در مطالعه‌هائى که در ايران انجام شده است حدود ۸۵% مى‌باشد ميزان پاسخ به واکسن را مى‌توان درجه‌بندى نمود.
جدول ميزان پاسخ به واکسن HBV
نوع پاسخ
تيتر HBsAb در سرم واحد در ليتر
خوب
بالاتر از ۱۰۰ واحد
متوسط
بين ۱۰-۱۰۰ واحد
ضعيف
کمتر از ۱۰ واحد
دلايل متعددى براى عدم موفقيت برنامهٔ واکسيناسيون در هر کشور و يا منطقه‌اى وجود دارد که عبارتند از:
- واکسن گران است و تزريق وسيع و دقيق آن نياز به تدارکات زيادى دارد.
- تزريق واکسن نبايد ۳ بار طى مدت ۶ ماه صورت پذيرد و مشابه ديگر واکسن‌ها يکبار تزريق نمى‌باشد.
- بسيارى از پزشکان و کارکنان پزشکى از موارد استعمال و اهميت و مؤثر بودن و بى‌ضرر بودن واکسن اطلاع ندارند.
- شايعه‌ها و اطلاعات نادرست در بين مردم و حتى پزشکان در مورد عوارض واکسن وجود دارد.
- دستيابى به گروه‌هاى پرخطر و واکسيناسيون آنها مشکل است.
- راهبرد صحيح و علمى در سطح ملى براى پيشگيرى اجراء نمى‌شود.
در هر برنامه‌ريزى ملى بايد براى رفع اين موانع تمهيدات لازم را با توجه به شرايط خاص آن کشور يا منطقه پيش‌بينى نمود. با وجود اهميت زياد عفونت HBV در جهان بخصوص در ايران ضرورى است يک راهبرد علمى صحيح در سطح ملى براى پيشگيرى و در درازمدت ريشه‌کنى اين عفونت مهلک تعيين و براساس آن اقدام‌هاى عملى بدون فوت وقت به اجراء درآيد. در اين رابطه مهمترين مطالبى که بايد در دستور کار کميتهٔ کشورى هپاتيت قرار گيرد. به‌صورت خلاصه عبارتند از:
- آموزش عمومى به مردم در مورد اهميت عفونت با HBV
- آموزش به کارکنان پزشکى و پيراپزشکى جهت پيشگيرى و درمان صحيح (برنامهٔ بازآموزى ويژه).
- واکسيناسيون تمامى کودکان کشور قبل از سن مدرسه (به تقريب تحقق يافته است)
- انجام آزمون بيماريابى واکسيناسيون افراد غيرايمن در سطح کشور (به‌خصوص زنان در سنين باروري)
- شناسائى گروه‌هاى پرخطر و واکسيناسيون افراد غيرمبتلا و آموزش و درمان افراد مبتلا.
- برنامه‌ريزى جهت درمان افراد با هپاتيت مزمن HBV.
- برنامه‌ريزى جهت بيماريابى حامل‌هاى سالم HBV.
- راه‌اندازى آزمون HBV-DNA در حداقل ۴ استان کشور علاوه بر تهران.
- برنامه‌ريزى جهت توليد واکسن در داخل کشور.
- برنامه‌ريز جهت توليد داروى انترفرون و داروهاى ضد ويروسى در داخل کشور.
برآورد تقريبى خطر و عواقب ابتلا به عفونت HBV در سه کشور ايران، آمريکا و چين نيز در جدول برآورد تقريبى خطر و عواقب ابتلا به عفونت HBV در سه کشور ايران، آمريکا و چين براساس مطالعه‌هاى اپيدميولوژى نمايش آمده است.
جدول برآورد تقريبى خطر و عواقب ابتلا به عفونت HBV در سه کشور ايران، آمريکا و چين براساس مطالعه‌هاى اپيدميولوژى
کشور
خطر ابتلا به عفونت در طول زندگي
تعداد تقريبى افرادى که عفونت دارند (درصد مبتلايان)
ميزان حامل‌هاى ويروس در جامعه (HBsAg+)
افرادى که به علت بيمارى ممکن است در هر سال احتياج به هر سال احتياج به بسترى داشته باشند
افرادى که در طول يک سال به علت بيمارى مى‌ميرند
آمريکا
۵%<
۳۷،۵۰۰،۰۰۰
۱،۰۰۰،۰۰۰
۱۰۰،۰۰۰
۴۰۰۰-۶۰۰۰
چين
۹۵%<
۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ (%۹۵)
۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ (%۲۰-%۱۵)
۱،۰۰۰،۰۰۰
۱۰۰،۰۰۰
يران
۵۰%<
۲۰،۰۰۰،۰۰۰ (%۳۵<)
۱،۸۰۰،۰۰۰ (%۳)
۱۰۰،۰۰۰
۸۰۰۰-۱۰،۰۰۰
در برخورد با بيمارى که به‌طور اتفاقى متوجه مثبت بودن HCV-Ab در سرم خود مى‌شود و همزمان آزمون ريبا هم مثبت مى‌شود، در صورتى‌که علائم بالينى مثل طحال بزرگ و يا بافتهٔ
آزمايشگاهى خون AST و AlT بالا داشته باشد، بررسى نمودن HCV-RNA و بيوپسى کبد و درمان طبى ضرورى است. در صورتى که بدون علائم بالينى و همراه با آنزيم‌هاى کبدى معمول پادتن HCV-Ab مثبت، ولى PCR براى HCV-RNA منفى
باشد، بايد احتمال مثبت کاذب بودن HCV-Ab (که در برخى بيمارى‌هاى خودايمنى اتفاق مى‌افتد) را ابتدا مردود شناخت. در صورتى که علاوه بر HCv-Ab آزمون PCR نيز براى HCV-RNA مثبت باشد (حتى وقتى آنزيم‌هاى
کبدى طبيعى باشد) بيوپسى کبد هپاتيت C بيمار را براى بررسى بيشتر و درمان به متخصص داخلى ارجاع دهند. متخصصان داخلى نيز در پيگيرى و درمان اين بيماران بايد از مشاورات و پشتيبانى
مراکز دانشگاهى يا پزشکان با تجربهٔ بيشتر در درمان اين بيماران استفاده نمايند. در ايران تعداد کل ناقلان HCV در بين افراد معمولى جامعه بين ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار نفر پيش‌بينى مى‌شوند که
اکثر قريب به اتفاق آنها از بيمارى خود اطلاعى ندارند. اين افراد منبع انتشار اين ويروس در سطح جامعه هستند. اقدام‌هائى که مى‌تواند در پيشگيرى از شيوع بيشتر اين بيمارى در سطح
جامعه کمک کند با توجه به عدم وجود واکسن براى اين ويروس، آموزش رعايت اصول بهداشت فردى به آحاد مردم است. همچنين به افرادى که پس از اهداء خون و يا به‌صورت اتفاقى متوجه بيمارى خود
مى‌شوند. علاوه بر بررسى و درمان، بايد آموزش دقيق رعايت اصول بهداشت فردى و خانوادگى نيز به آنان داده شود. آموزش روش‌هاى انتقال ويروس HCV که مشابه ويروس HBV و HIV است مى‌تواند بسيار مؤثر
واقع شود. همچنين نزديک به ده هزار نفر از افراد مبتلا به تالاسمي، هموفيلي، نارسائى کليه و همودياليز و معتادان تزريقى مبتلا به اين بيمارى هستند که توصيه مى‌شود در چند مرکز
درمانى در سطح کشور مورد بررسى و معالجه قرار گرفته، به‌صورت گروهى آموزش مخصوص براى رعايت بهداشت فردى و خانوادگى به آنها داده شود.
